De podcast Onaantastbaar reconstrueert minutieus de opkomst en ondergang van de Nederlandse Moslim Omroep (NMO) die in 2010 failliet ging. Directeur Frank William was een flamboyante man en straalde een enorme gedrevenheid uit. NMO-medewerker van het eerste uur Sinan Can omschrijft hem als „een leuke, gekke, tegendraadse man”. William dronk wijn, maakte grappen over de islam en liet in de NMO-uitzendingen felle islam-critici aan het woord. Maar al heel snel bleek William ook een andere kant te hebben. Hij was volgens betrokkenen een potentaat op de werkvloer, intimideerde, bedreigde, kleineerde en werd uiteindelijk schuldig bevonden aan misbruik van omroepsubsidies. De podcastmakers, Jair Stein, Jan Maarten Deurvorst en Huda Rais zoeken in een enorme kluwen van waarheden naar antwoorden op allerlei vragen. Hoe is het mogelijk dat William zo lang zijn gang kon gaan? Waarom hebben mensen die hadden kunnen ingrijpen dat niet gedaan? De podcast legt feilloos de mechanismen achter misstanden op de werkvloer bloot.
De bruin-rode beestjes bedreigen niet alleen de waterkwaliteit en biodiversiteit, maar ook de dijken. De Amerikaanse rivierkreeft is voor Nederlandse hoogheemraadschappen daarmee een kostenpost van miljoenen. Deze organisaties, die de verantwoordelijkheid dragen voor de waterhuishouding in een regio, moeten preventieve maatregelen treffen en deze „invasieve exoten” afvangen. En dat kost geld.
Het hoogheemraadschap Delfland, dat een explosieve toename van de rivierkreeften ziet, besloot daarom op 18 februari 2025 een brandbrief te sturen naar staatssecretaris Jean Rummenie (Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur, BBB). Het waterschap vindt dat Rummenie te weinig onderneemt tegen de exoot, terwijl die verplichting wel bestaat vanuit de Europese Exotenverordening.
„Het ministerie vindt niet dat ze rivierkreeften buiten natuurgebieden hoeft te bestrijden. Dat is heel cru”
In een reactie gaf het ministerie aan dat het niet verplicht is „structureel in grote delen van Nederland” rivierkreeften te vangen. De staatssecretaris wil dat alleen doen binnen natuurgebieden. De kosten nemen aanzienlijk toe als de beestjes ook elders moeten worden gevangen, nu de exoot zich heeft verspreid over het hele land.
Hoogheemraad Stijn van Boxmeer vond die reactie van Rummenie teleurstellend. Op 2 juni 2025 verstuurde Delfland daarom een tweede brief, waarin het waterschap erop wijst dat het Rijk verplicht is Amerikaanse rivierkreeften ook buiten beschermde natuurgebieden te vangen. Deze kosten zouden wederom „door het Rijk en niet door de inwoners van het gebied van Delfland of andere waterschappen” betaald moeten worden. Van Boxmeer hoopt dat deze brief wel tot actie leidt.
Hoe groot is de overlast?
„Eén rivierkreeft kan, dat is een conservatieve schatting, zo’n vierhonderd eitjes leggen. Vierhonderd. In Amerika heeft de kreeft aardig wat natuurlijke vijanden, dus die eitjes worden deels opgegeten. Maar in Nederland bestaan die vijanden nog niet, waardoor de exoot zich razendsnel verspreidt. De kreeft vreet eitjes, vissen en kikkers. Vervolgens creëert het beestje troebel water om zichzelf te beschermen en knipt daartoe veel waterplanten af. Het zonlicht bereikt de bodem niet, waardoor waterplanten ook afsterven. Zo verslechtert de biodiversiteit én waterkwaliteit.
„Delfland bestaat daarnaast voor een groot deel uit polders die worden beschermd door dijken. De rivierkreeften graven tunnels in de oevers, waardoor die verzwakken. Nou hoeven we ons niet gelijk zorgen te maken dat heel grote dijken gaan breken. Maar hoe kleiner de dijk, hoe groter het effect van heel veel holletjes.”
De rivierkreeft veroorzaakt schade in de omgeving van De Lier.
Foto Olivier Middendorp
Dit is de tweede brief die Delfland stuurt.
„De eerste was meer het doorgeven van ons standpunt. De tweede brief is een verzoek om handhaving. Het ministerie moet binnen acht weken reageren. Kijk, wij vinden dat op basis van de Exotenverordening het ministerie verantwoordelijkheid moet nemen en haast moet maken met exoten afvangen, ook buiten de natuurgebieden. De reactie van de staatssecretaris op de eerste brief wekte niet de indruk dat actie ondernomen gaat worden. Er wordt aangegeven dat niet van het ministerie geëist kan worden dat het rivierkreeften in andere wateren gaat bestrijden. Dat is natuurlijk een heel crue opmerking.”
Waarom?
„De Exotenverordening geldt al sinds 2015. Het Rijk en daarmee het ministerie heeft al lang de taak om de Amerikaanse rivierkreeft te bestrijden. Drie jaar geleden zijn we zelfs met allerlei partijen, ook het Rijk, tot een plan van aanpak gekomen. Toen spraken we al over het afvangen van deze exoten, over hoeveel en in welke rivieren. Er is in de tussentijd eigenlijk niets gedaan. Dat je dan twee jaar later zegt: ja eh, het is niet meer aan ons. Dat is merkwaardig en dat betwisten wij.”
Wat als het ministerie niet verandert van standpunt?
„De verhoudingen zijn niet zó slecht. We hebben absoluut het vertrouwen dat de dialoog weer kan worden opgestart. Daarentegen willen we wel dat de kosten die wij nu als hoogheemraadschap maken – bijvoorbeeld door flauwe, „natuurvriendelijke” oevers aan te leggen en beroepsvissers in te zetten – worden verhaald op het Rijk. Want nu worden de kosten doorberekend aan de burgers via de waterschapsbelasting. Dat is 13 miljoen voor het eerste jaar, 7,3 miljoen voor komend jaar. We zullen erop blijven aandringen.”
Lees ook
Rivierkreeften vreten en graven maar door: koeien zakken door de grond en moeten uit het water getakeld worden
Het kabinet-Schoof staat op losse schroeven. Het coalitieoverleg maandagavond, tussen Geert Wilders (PVV), Dilan Yesilgöz (VVD), Nicolien van Vroonhoven (NSC) en Caroline van der Plas (BBB), is uitgelopen op een impasse.
Wilders eist dat de drie andere fractievoorzitters hun handtekening zetten onder een groot deel van de plannen die hij een week geleden presenteerde om het aantal asielzoekers in Nederland terug te dringen. Zijn coalitiepartners weigeren dat. Zij vinden dat Wilders zijn plannen eerst moet uitwerken, of dat aan minister Marjolein Faber (Asiel en Migratie, PVV) moet vragen. En ook dat veel van zijn plannen al in het hoofdlijnenakkoord staan en dus uitgevoerd kunnen worden, als Faber haast zou maken.
Nederland houdt niet van weglopers
„We gaan nu nadenken”, zei Wilders na afloop van het gesprek, dat hij „niet aangenaam” noemde. „Het ziet er niet goed uit”. Op dinsdagochtend praten de vier partijleiders verder. „Ik geloof dat iedereen er nu nog een nachtje over gaat slapen”, zei de PVV-leider.
Zeker is: Wilders heeft op dit moment de regie. Als hij niet inbindt, moeten de coalitiepartijen besluiten of ze hem zijn zin geven om het kabinet overeind te houden. Zo niet, dan valt het kabinet over asiel en migratie, voor de PVV een belangrijk onderwerp, waar Wilders dus graag een verkiezingscampagne over zou willen laten gaan.
Asielstop
De kans dat Wilders zal inbinden, is afgelopen week met de dag kleiner geworden. Hij escaleert steeds sneller. In de coalitie wordt inmiddels erop gerekend dat hij beoogt het kabinet te laten vallen.
Toen Wilders twee weken geleden aankondigde dat hij het hoofdlijnenakkoord wilde openbreken en wilde praten over nieuwe maatregelen over asiel en migratie werd daar door de coalitie amper op gereageerd. Een week geleden verraste de PVV’er ze door op tien maatregelen aan te kondigen, waaronder een asielstop en een tijdelijke stop op gezinshereniging. Op een door hem georganiseerde persconferentie dreigde Wilders met de val van het kabinet, als er niet aan zijn eisen zou worden voldaan. „De handschoenen zijn uit”, zei hij voor de camera’s. Het leverde zorgen op binnen de coalitie. Maar binnenskamers wist hij die volgens ingewijden enigszins weg te nemen. Hij gaf de indruk dat het zo’n vaart niet zou lopen.
Dus toen hij zondag op X schreef dat hij „glashelder” wilde zijn en dat de PVV „uit deze coalitie” zou stappen als het „merendeel” van de plannen niet werd overgenomen, werd in de coalitie verrast gereageerd – opnieuw.
Maandagavond, vlak voor het overleg op de werkkamer van Wilders leken de partijleiders van VVD, NSC en BBB vooral een zorgeloze, haast onverschillige houding te willen uitstralen. „Als de inzet van de heer Wilders is dat de boel moet klappen, dan moet hij dát zeggen”, zei Dilan Yesilgöz. „Dit soort taferelen hebben we eerder gezien”, zei Nicolien van Vroonhoven, „we weten inmiddels hoe we erop moeten reageren”.
Op de vraag of ze dacht dat Wilders het kabinet zou laten vallen, zei Caroline van der Plas: „Nederland houdt niet van weglopers.”
Lees ook
Nu het slecht gaat, verandert de PVV van strategie
Beloften
Na afloop van het overleg was de stemming anders. Niemand weet waarom Wilders het zo hoog laat oplopen. En niemand ziet een duidelijke uitweg.
De PVV bevindt zich in een benarde situatie. De partij van Wilders werd de grootste na de verkiezingen, en het lukte daarna maandenlang om ook in de peilingen te overheersen. Daar verandert de afgelopen maanden iets aan, de PVV zakt steeds verder weg. Volgens Wilders komt dat omdat de PVV eigen verkiezingsbeloften niet waar weet te maken.
In de onderhandelingen over de Voorjaarsnota, in april, wist Wilders een voor zijn achterban belangrijk punt binnen te halen: een tijdelijk huurbevriezing voor mensen met een sociale huurwoningen. De Raad van State oordeelde daar deze maandag zeer negatief over, het is onzeker wat er nu gaat gebeuren met de maatregel waarmee Wilders groots uitpakte.
Voor het overleg leken de partijleiders van VVD, NSC en BBB vooral een zorgeloze, haast onverschillige houding te willen uitstralen
Bovendien wordt deze maand besloten over de NAVO-norm, het percentage van het bruto binnenlands product (bbp) dat landen uitgeven aan hun verdediging. Duidelijk is dat Nederland in ieder geval jaarlijks 16 tot 19 miljard euro extra moet uitgeven aan defensie om te voldoen aan de NAVO-doelstellingen. Daarover moet nog worden besloten, maar Wilders heeft eerder al gezegd dat hij wil dat er dan net zo veel geld extra naar de laagste inkomens gaat. Een politiek onhaalbare wens.
En dus ook: een mogelijk nieuwe tegenvaller die Wilders moet gaan uitleggen aan zijn achterban.
Toch is het voor Wilders ook lastig om het kabinet nu te laten vallen. Hij regeert voor het eerst mee als grootste partij, maakt deel uit van een rechtse coalitie waarmee hij op migratie het meest voor elkaar zou kunnen krijgen van zijn plannen en levert bovendien de minister op het voor zijn partij belangrijkste dossier.
De kans dat hij opnieuw kan regeren na nieuwe verkiezingen was al buitengewoon klein, en is na de afgelopen dagen alleen maar kleiner geworden.
Lees ook
Wilders’ eisen voor strenger asielbeleid blijken vooral ‘opgewarmde’ en nauwelijks haalbare plannen
Vorige week schreef ik over kritiek geven, en wat een mijnenveld dat is op je werk. Zeker als je een ouwe, botte boomer bent, en je een jongere collega feedback moet geven die het allemaal niet zo stevig gewend is. Dan krijg je al snel gekwetste zieltjes, of nog erger: het verwijt dat je collega zich ‘onveilig voelt’. Veel lezers mailden dat ze dat herkennen.
Maar hééft het wel altijd met generaties te maken? Nee hè? Want iedereen vindt kritiek lastig, of je nou oud bent of jong, bot of soft. Dat komt omdat de mensch zo graag bij de groep wil horen, en we onszelf er niet te ver buiten willen plaatsen – iets met oerangsten en reptielenbreinen. Maar ja, kritiek zal toch gegeven moeten worden. Anders komen we nooit vooruit. Dus zeggen jullie het maar.
Kies de militaire aanpak, schreef een vriend. En geef iedereen weerbaarheidstrainingen op het werk. Laat ze lange dagmarsen maken in de volle zon zonder water, en scheldt ze om de twintig meter uit zoals in Kamp Van Koningsbrugge. Dan kan iedereen overal tegen, en maakt het niet meer uit hoe kritiek gegeven wordt.
Misschien kunnen we iedereen een tijdje in Frankrijk laten werken, schreef een lezer – dan voelt alles in Nederland als een warm bad. Een andere lezer had juist rubberen tegels in z’n kantoor laten leggen, zoals die in de jaren zeventig ineens overal opdoken in speeltuinen. Dan wordt iedereen veilig opgevangen, hoe de kritiek ook gegeven wordt.
Zelf dacht ik: eigenlijk zou je zélf moeten kunnen kiezen hoe je je kritiek wil ontvangen – dus hard, zacht of medium – een beetje zoals bij een gekookt ei.
Of nóg beter: misschien moet er op elke werkplek een Chief Vertaal Officer (CVO) komen die botte feedback taal kan ‘vertalen’ naar wat gematigder varianten en andersom – naargelang de behoefte. Of een Duolingo-kritiekapp, de ‘feedbackfluisteraar’, die iedereen op z’n telefoon kan downloaden (zitten jullie op te letten, software-ontwikkelaars?!) en die botte kritiek in real time kan omvormen tot de no cringe-variant. Hoe langer ik erover nadacht, hoe enthousiaster ik werd.
En dus ben ik maar vast begonnen met het ‘vertalen’ van wat voorbeelden van botte kritiek naar genuanceerde feedback, en weer terug. Andere manieren waarop je naar al die negativiteit kan kijken! Dan hoeft er nooit meer iemand teleurgesteld of beledigd te zijn. Superhandig toch? Dat dacht ik. Komen ze.
HARD: Jij zou ontslagen moeten worden.
ZACHT: Wat kunnen we doen om je voor ons bedrijf te behouden?
HARD: Je stinkt.
ZACHT: Je ruikt naar groei.
HARD: Krijg jij überhaupt wel eens iets af?
ZACHT: Je tempo is verrassend stabiel, en je werkt met veel aandacht voor detail.
HARD: Het is hier toch geen sociale werkplaats?
ZACHT: Je benadering is zo origineel dat ik hem niet meteen kon plaatsen.
HARD: Sjezus wat een broddelwerk. Zo op papier gemieterd, zonder punten en komma’s.
ZACHT: Goh, wat heb je dat aardig verwoord!
HARD: Ben je nu alweer te laat?!
ZACHT: Ik vind het geweldig dat je überhaupt naar kantoor gekomen bent.
HARD: Mag ik even iets tegen je aanhouden?
ZACHT: Vergeef me mijn big dick energy, maar ik ben benieuwd wat je hiervan vindt.
HARD: Onveilig??! Als er iemand met een bijl voor je deur staat, of ongewenst met z’n hand in je broekje zit, dát is onveilig.
ZACHT: Ik vind het erg onveilig dat je mijn gedrag als onveilig ervaart.
HARD: Jij kan echt niks.
ZACHT: Ik krijg de indruk dat je je ambities weer eens even moet herijken aan onze bedrijfscultuur.
HARD: Ben je doof ofzo?
ZACHT: Ik hoor wat je zegt.
HARD: Ik vind je een arrogante schreeuwer.
ZACHT: Ik zou je graag iets meer low-key zien, met iets minder main character energy.
HARD: Stop met naar m’n tieten kijken.
ZACHT: Ik vind het heel cringe dat jij in totale denial voor mijn boundaries alleen maar eyes hebt voor mijn gendernormatieve body parts.
Heb jij nog mooie vertalingen van hard naar zacht? Mail me. Dan kunnen de programmeurs aan de slag!
Heb je een vraag van de week, taboe, of ‘kwestie’ voor deze rubriek? Mail dan naar [email protected]
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133142024-40321a.jpg|https://images.nrc.nl/JCbUUfseg0mUwmik3nAPl2g9ghY=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133142024-40321a.jpg|https://images.nrc.nl/QX8Fk5gGrnEqBbY8a-CgwxexeUE=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133142024-40321a.jpg)
