Vertoont het Amerikaans-Israëlische bondgenootschap barsten?

Opgeheven sancties tegen Syrië. Een akkoord met de Houthi’s in Jemen. Gesprekken met Iran. Directe onderhandelingen met Hamas. En deze week een bezoek aan de Golfstaten in het Midden-Oosten, zonder daarbij Israël aan te doen.

Israël moet de laatste tijd toezien hoe de Amerikaanse president Donald Trump na het begin van zijn tweede termijn Israël herhaaldelijk passeert, en op eigen houtje onderhandelt met vijanden van het land.

Wordt Israël aan de kant gezet door Trump? Die vraag wordt in diverse Israëlische media opgeworpen. „De boodschap aan de regio was duidelijk: Israël is niet langer een topprioriteit van de VS”, schreef journalist Itamar Eichner vorige week op de Israëlische nieuwswebsite Ynet, naar aanleiding van Israëls ontdekking dat de VS achter zijn rug om een akkoord met de Houthi’s hadden gesloten.

Hoge verwachtingen

Rond de start van Trumps tweede termijn afgelopen januari verkeerde Israëlisch rechts nog in een jubelstemming. „Een krachtige herbevestiging van de grote alliantie tussen Israël en Amerika”, aldus premier Netanyahu. Op reclameborden in Tel Aviv werd Trump met zijn overwinning gefeliciteerd, met de woorden „Make Israel Great”.

De verwachting was dat Israël onder Trump nog minder in de weg zou worden gelegd bij de vernietiging van Gaza dan onder Biden, en dat het groen licht zou krijgen voor de verdere annexatie van de bezette Westelijke Jordaanoever. Ook was er de Israëlische wens voor een ‘normalisatie-akkoord’ tussen Israël en Saoedi-Arabië, dat voor 7 oktober 2023 aanstaande leek.

Die hoge Israëlische verwachtingen kwamen voort uit Trumps eerste termijn. Toen erkende hij – in strijd met het internationaal recht – zowel de Israëlische annexatie van de Syrische Hoogvlakte van Golan als de claim op Jeruzalem als hoofdstad, met bijbehorende verplaatsing van de Amerikaanse ambassade vanuit Tel Aviv. Ook ontmantelde Trump Amerikaanse hulpgelden voor de Palestijnen, en raakten de Palestijnen internationaal verder geïsoleerd door de Abraham-akkoorden tussen Israël en de Verenigde Arabische Emiraten (VAE), Bahrein, en Marokko in 2020.

Maar Trumps adagium America first – het maximaliseren van Amerikaanse belangen en een isolationistisch buitenlandbeleid – bleek de afgelopen maanden op gespannen voet te staan met Israëls regionale oorlogsvoering en hoop op gezamenlijk optreden door de twee bondgenoten.

Sancties Syrië

Niet in Tel Aviv maar in Damascus prijkte het hoofd van de Amerikaanse president deze week op een groot reclamescherm. Toen Trump deze week aankondigde Amerikaanse sancties tegen Syrië op te schorten, gingen tienduizenden Syriërs de straat op om feest te vieren.

De koerswijziging onder Trump in het Amerikaanse Syrië-beleid staat in scherp contrast met de harde lijn die Israël heeft ingezet tegenover de nieuwe Syrische machthebbers; zij worden door de Israëlische regering als een bedreiging gepresenteerd.

Sinds de val van Bashar al-Assad in december voerde Israël 815 artillerie- en luchtaanvallen uit op Syrisch grondgebied, zo berekende de Amerikaanse Syrië-expert Charles Lister. Daarnaast ondernam het Israëlische leger sinds begin dit jaar 148 grondoperaties in Syrië. Ook kondigde Israël aan honderden vierkante kilometers ingenomen Syrisch gebied voor onbepaalde tijd te zullen bezetten. Bovendien lobbyde Israël eerder dit jaar in Washington nadrukkelijk om Syrië zwak en verdeeld te houden, meldt persbureau Reuters.

Bezoek Golfstaten

Maar Trump volgt ten aanzien van Syrië andere belangen. Uit het bezoek van Trump deze week aan achtereenvolgens Saoedi-Arabië, Qatar en de VAE, blijkt dat Trump prioriteit geeft aan beloftes van honderden miljarden aan investeringen uit de Golfstaten en wapendeals.

In tegenstelling tot Israël willen die landen rust en stabiliteit in de regio. Ze steken honderden miljarden in nieuwe sectoren om hun economieën los te koppelen van olie. Door verdere onrust in Syrië en instabiliteit in de regio zouden die investeringen alleen maar in gevaar worden gebracht.

Ook ten aanzien van Iran vaart Trump niet de door Israël gewenste koers. De afgelopen maanden hoopten Israëlische leiders op Amerikaanse hulp bij het bombarderen van Iraanse nucleaire faciliteiten, maar Trump wimpelde dat verzoek af. Netanyahu kreeg te horen dat Trump had besloten eerst met Iran te onderhandelen over het mogelijk beperken van het Iraanse nucleaire programma.

Zout in de wond voor de Israëlische premier was dat Trump na afloop van het gesprek op 7 april gebruik maakte van de gezamenlijke persconferentie om het nieuws wereldkundig te maken. Netanyahu zat naast Trump in het Oval Office en hoorde het stilletjes aan. Deze donderdag kondigde Trump aan dat een akkoord met Iran volgens hem nabij is.

America First

Nieuw is die neiging van Trump niet. Hij heeft zich nooit een liefhebber getoond van dure overzeese militaire verwikkelingen. Tijdens zijn eerste termijn deed hij zijn best Amerikaanse militairen terug te halen uit Irak, Syrië en Afghanistan. In een toespraak deze week in Saoedi-Arabië bekritiseerde Trump het militaire ingrijpen in de regio door zijn voorgangers. Landen moeten „samen steden bouwen, niet elkaar kapot bombarderen”, aldus Trump.

Hoewel de regering-Trump in maart een luchtcampagne tegen de Houthi’s goedkeurde, volgde er vorige week plots een Amerikaans akkoord met de Jemenitische strijdgroep. Naar schatting had alleen de eerste maand van de militaire operatie tegen de Houthi’s de Amerikanen al een miljard dollar gekost.

Ook dat akkoord met de Houthi’s stelde de Israëliërs teleur. Het feit dat de Houthi’s nog steeds raketten en drones op Israël afsturen, lijkt geen bezwaar te zijn voor Trump om zijn handen voorlopig van Jemen af te trekken.

Op één punt kan Netanyahu tevreden zijn. De spanningen tussen Trumps en Netanyahu’s regionale belangen zullen vooralsnog weinig verandering brengen in Gaza . Tijdens Trumps bezoek aan het Midden-Oosten deze week zette Israël zijn luchtaanvallen op Gaza in alle hevigheid voort. Netanyahu kondigde vorige week de uitbreiding van de aanvallen op Gaza aan, terwijl minister van Financiën Bezalel Smotrich zei dat Gaza binnen enkele maanden volledig vernietigd zal zijn. Israël zal ook onder Trump verzekerd blijven van miljarden aan Amerikaanse militaire steun – zoals dat ook het geval was onder zijn voorganger Biden, al zette deze symbolisch een levering bommen voor Gaza stop.

Bovendien voelt Israël zich gesteund door Trumps uitspraken om van Gaza een groot Amerikaans vastgoedproject te maken na etnische zuivering van het gebied. De Palestijnse bevolking zou naar Arabische landen moeten worden verdreven. In Qatar zei Trump afgelopen donderdag nog eens dat hij „trots zou zijn als de VS [Gaza] bezitten, overnemen, er een vrijheidszone van maken, en goede dingen laten gebeuren”. Arabische landen als Egypte, Qatar en de VAE hebben zich uitgesproken tegen Trumps uitlatingen over Gaza.

Bestand Gaza

Hoewel het dus onwaarschijnlijk is dat Trump Israël veel in de weg zal leggen bij het voorzetten van zijn vernietigingscampagne in Gaza, is hij ook degene die de doorslag kan geven bij een hernieuwd bestand, zoals afgelopen januari het geval was. Dat bestand werd door Israël eenzijdig verbroken. De door de VS met Hamas onderhandelde vrijlating van soldaat Eden Alexander deze week was bedoeld om onderhandelingen een nieuwe impuls te geven.

Ondertussen werkt Trump even goed mee aan Israëls steeds grotere controle over Gaza. Amerikaanse bedrijven zullen betrokken zijn bij het Amerikaans-Israëlische plan voor de distributie van zeer beperkte humanitaire hulp in Gaza in gemilitariseerde zones. Het plan, waarbij de bestaande hulpstructuur volledig wordt ontmanteld, wordt alom bekritiseerd door internationale hulporganisaties.

Delen





Mail de redactie