Servische studenten laten zich niet afschrikken door knokploegen en nepbetogers

Nepouders en echte ouders. In Novi Sad, de tweede stad van Servië, staan ze vandaag recht tegenover elkaar. Bij de Sonja Marinkovic-basisschool blazen meer dan honderd mensen tegelijkertijd op fluitjes. Het scherpe geluid doet pijn aan de oren. Bij de menigte stoppen busjes van de militaire politie.

Volgens ouders wier kind naar deze school gaat, doen volwassenen zich voor als nepouders in ruil voor geld van de regerende partij Srpska Napredna Stranka (SNS). Ze zouden zijn gestuurd om het al maanden durende protest tegen president Aleksandar Vucic te breken. Al meer dan honderdtwintig dagen gaat een deel van de Serviërs niet meer naar werk of naar school uit woede over corruptie en nepotisme in het land. De faculteiten staken en in het basis- en middelbaar onderwijs zijn de lessen stilgelegd. De volwassenen die zich voordoen als ouders van een kind op de Sonja Marinkovic-basisschool eisen dat de lessen worden hervat. De echte ouders zijn gekomen om dat te voorkomen.

Vanuit hoge betonnen flats kijken mensen door het raam naar beneden. De wijk, net buiten het centrum van Novi Sad, is overladen met schreeuwende studenten en inwoners. Milos, een 23-jarige student, heeft vandaag alles uit zijn handen laten vallen om de basisschool te komen beschermen. Op het schoolplein lopen ook mannen die volledig in het zwart gekleed zijn. Sommige hebben een halve bivakmuts op. „We moeten voor ze uitkijken. Het zijn de knokploegen. Ook zij zijn ingehuurd door SNS om onze vredige protesten op te fokken”, zegt Milos.

„Stop de demonstraties! Mijn kinderen moeten naar school!”, roept een man. „Lulkoek, zijn kind gaat helemaal niet naar deze school”, zegt Milana (43). Haar zoontje wel.

Ingestort station

De grootschalige protesten begonnen in november vorig jaar, nadat het dak van een pas gerenoveerd treinstation in Novi Sad was ingestort. Zestien mensen kwamen om het leven. De betogers, onder wie veel studenten, houden de regeringspartij verantwoordelijk voor de ramp. Zo zouden de overheidsfunctionarissen zijn omgekocht om illegale vergunningen te verstrekken.

De studenten hebben het voortouw genomen in de demonstraties, en hebben de gebouwen waar ze studeren overgenomen. Ze hebben er hun tijdelijke woon- en werkplek van gemaakt. Ze eisen onder meer dat de volledige documentatie van de reconstructie van het treinstation wordt geopenbaard. En ze proberen op allerlei manieren lokale gemeenschappen te betrekken bij de acties.

Milos studeert video-design en slaapt af en toe op zijn faculteit. In een Viber-groep, een berichtenapp, waar studenten online acties organiseren, laat hij een zelfgemaakte flyer zien, waarin wordt gewaarschuwd voor de aanwezigheid van nepbetogers. In de groepen worden onder meer foto’s en video’s van „ingehuurde demonstranten”, SNS-functionarissen en knokploegen gedeeld.

Intussen heeft Milana op het schoolplein tientallen volwassenen die eisen dat de lessen weer beginnen, opgesloten. Ze heeft alle hekken met ijzeren kettingen vastgemaakt. „Opsluiten is de enige manier om ze te confronteren”, zegt Milana, die werkt als onderwijzer bij een culturele instelling. Ze is een van de vele Serviërs die de studenten steunen. Ook zij staakt al meer dan honderd dagen.

Een paar in het zwart geklede mannen springen over de hekken heen naar buiten. Ze kijken dreigend naar de demonstranten. Even later knipt de militaire politie de ijzeren kettingen los. De opgesloten volwassenen verlaten het schoolplein, waaronder een aantal zichtbaar verstandelijk gehandicapte mensen.

Op het gebouw van de kunstacademie in Novi Sad hangt een spandoek met geverfde bloedvlekken. „Svi u blokadi” (Iedereen blokkeert) staat erop geschreven. Tot voor kort hadden ze ook een waakhond voor de ingang staan, Djura, maar die is inmiddels geadopteerd door een student die de hond mee naar huis heeft genomen. Nu zitten er studenten die in shifts van vier uur de deur bewaken. Ook de portier, die rustig een Joegoslavische serie aan het kijken is, blijft onbetaald zijn werk doen.

Tweepersoons luchtbed

De twee studenten die de deur in de gaten houden, zijn elkaars haar aan het vlechten. Ze lachen om TikTok-filmpjes. Op de bovenste twee verdiepingen van de kunstacademie worden repetitieruimtes gebruikt als leefruimte. „Hier slaap ik”, zegt Relja Stiglic (21), student aan de acteursopleiding. Hij wijst naar een tweepersoons luchtbed. „De nachten zijn kort, maar ik slaap wel goed.” Stiglic gaat zo naar huis om te douchen.

Sinds februari ontvangen de onderwijzers geen salaris meer, vertelt Zoran Krajisnik, de decaan op de kunstacademie. Hij spreekt van „een poging om de academische gemeenschap van binnenuit te splitsen en paniek te zaaien. We hebben een team van advocaten ingeschakeld om ons loon terug te krijgen”. Als student nam Krajisnik in de jaren negentig ook deel aan protesten tegen het regime. Deze regering werd geleid door Slobodan Milosevic in 1991, die later werd aangeklaagd voor oorlogsmisdaden in voormalig Joegoslavië. Krajisnik: „De geschiedenis herhaalt zich.”

Op de zolder van de kunstacademie zitten vijf studenten in een kring. Achter hen staat een tent. „Die gebruiken mensen als ze wat meer privacy willen”, zegt Tamara Nikolic (22), die de acteursopleiding volgt. Op de academie komen ze door de week bij elkaar om nieuwe ideeën voor acties te bespreken. In de avonden hebben ze meestal vergaderingen, ook met andere faculteiten.

„Het is tegelijkertijd geweldig en triest dat de rampen ons dichter bij elkaar hebben gebracht”, zegt Jelena Stankovic (22), die piano studeert. Ze hebben het ook over de ramp in het buurland Noord-Macedonië, waar op 16 maart 59 (inmiddels zestig) mensen om het leven kwamen bij een grote brand in een nachtclub. Het bleek dat overheidsfunctionarissen waren omgekocht om illegale vergunningen te verstrekken. Hierna zijn ook Macedonische studenten begonnen met actievoeren.

Alle vijf zijn ze niet bang om door de politie uit het gebouw te worden verjaagd. Nadat een studiegenoot eind januari op straat in elkaar is geslagen door SNS-activisten, hebben ze juist meer moed gekregen. „Ze hebben haar kaak ontwricht”, zegt Stankovic. Toen de in elkaar geslagen studiegenoot terugkwam, werd ze met groot applaus onthaald „Met op de achtergrond de soundtrack van de film Rocky”, zegt Nikolic. Iedereen lacht.

Emotioneel uitgeput

De studenten zijn emotioneel uitgeput, maar proberen ook te genieten. Ze hebben een pingpongtafel neergezet. Het meeste eten wordt gedoneerd door restaurants, moeders die koken en vrijwilligers die geld inzamelen voor de studenten.

Al worden de studenten door vele onbekenden gesteund, het thuisfront staat niet vanzelfsprekend achter ze. Vaak gaat het om ouderen die op het platteland wonen. Die krijgen vooral informatie binnen via de grootste tv-zenders die desinformatie en pro-regeringsprogramma’s uitzenden. Stankovic: „Mijn opa en oma kwamen toevallig een filmpje van mij tegen waar ik tijdens een demonstratie voor een groot publiek sprak. Het heeft ze geraakt.” Na de toespraak hebben haar grootouders een abonnement genomen op een anti-regerings tv-zender.

De volgende dag is er een demonstratie bij het hoofdkantoor van het politiebureau in Novi Sad. Studenten, inwoners en activisten staan voor het gebouw in de binnenstad. Ze zijn er om gearresteerde studenten en activisten te steunen.

Later op die dag, rond zes uur, hebben de studenten van de kunstacademie een vergadering. Er moet worden gestemd over nieuwe acties. Een jongeman roept vanaf het podium: „Ik moet iets belangrijks vragen.” Iedereen kijkt hem serieus aan. „Wie heeft zijn pak sigaretten in de tuin laten liggen?” Ze lachen.

Na elk voorstel volgt er discussie. Ze laten elkaar uitpraten. Als ze het met iemand eens zijn applaudisseren ze niet, maar in gebarentaal draaien ze geruisloos met hun handen in de lucht.

Om veiligheidsredenen worden de volledige namen van Milos en Milana niet genoemd; die zijn wel bij de redactie bekend.

Delen





Mail de redactie