Gebrek aan steun: Follow This dient even geen klimaatresoluties meer in

Twee schoten, een schutter buiten beeld en een evenzo geliefd als gehaat tv-personage dat door z’n knieën zakt. Op 21 maart 1980 schreef de Amerikaanse soapserie Dallas televisiegeschiedenis met een enkele scène van nog geen minuut. Die avond werd J.R. Ewing (Larry Hagman), de schurk van de populaire tv-serie, neergeschoten. Wie de trekker had overgehaald was de grote vraag. J.R. had namelijk zoveel vijanden dat zelfs zijn eigen moeder, Miss Ellie, een geloofwaardige verdachte was.

Het was een mysterie dat Amerika, en de rest van de wereld, uiteindelijk maandenlang bezighield. Acteur Hackman sierde menig tijdschriftencover, van het gerenommeerde Time tot roddelblad People. Het net gelanceerde CNN besteedde volop aandacht aan het fenomeen, ook om wat lucht in een schema te krijgen dat verder werd opgeslokt door economische malaise en de gijzeling in Iran . Bedrijven sprongen erop in met speciale bumperstickers en bierblikjes die, net als J.R., neergeschoten konden worden. En de vraag ‘Who shot J.R.?’ – slim bedacht door een reclamebureau in opdracht van televisiezender CBS – was zo prangend, dat zelfs de moeder van de Britse koningin Elizabeth , Hagman tijdens een ontmoeting vroeg of hij haar het antwoord wilde onthullen (dat wilde hij niet).

Zoom in

‘Who Shot J.R.?’ was niet de eerste cliffhanger op televisie. Amerikaanse soapseries die overdag de huisvrouwen tijdens het strijken aan de buis gekluisterd moesten houden, gebruikten het verteltrucje al decennia voordat Dallas het deed. Net als campy serie Batman.

En al ver voordat er televisie was, sloten in serievorm gegoten verhalen (op de radio, in strips, in de vroege bioscoop, in romans als die van Charles Dickens die in delen in kranten werden gepubliceerd en ver daarvoor in de Duizend en een Nacht-verhalen) hun hoofdstukken af met een spannend, onopgelost moment dat de luisteraar, kijker of lezer zo moest prikkelen dat ze terug zouden keren om te achterhalen hoe het afliep. De term cliffhanger komt zelfs uit 1873, van een redelijk onbekende roman van Thomas Hardy die in delen in het Britse Tinsley’s Magazine werd gepubliceerd waarin een geliefde van de hoofdpersoon van een afgrond dreigt te vallen.

Oplossing na 26 jaar

Maar Dallas was de eerste die het op televisie zo succesvol deed. Zozeer zelfs dat de cliffhanger sindsdien niet meer weg te denken is van het kleine scherm. ‘Who Shot J.R.?’ inspireerde een aantal van de meest memorabele momenten uit de televisiegeschiedenis. Van Ross die in Friends „I take thee Rachel” zei, Jon Snow die in Game of Thrones voor dood achterbleef nadat hij was neergestoken door zijn eigen mannen, Sherlock Holmes die in Sherlock toch niet overleden bleek te zijn, Mr. Burns die – in navolging van J.R. – werd neergeschoten door een anonieme schutter in The Simpsons tot Eleanor die in The Good Place ontdekte dat ze eigenlijk in de ‘bad place’ was.

Ook David Lynch eindigde het tweede seizoen van Twin Peaks met Dale Cooper die bezeten bleek (een cliffhanger die pas 26 jaar later zou worden opgelost toen de serie terugkwam met een derde seizoen). En de cliffhanger waarmee The Sopranos eindigde, en die het lot van hoofdpersoon Tony Soprano in het ongewisse liet, bungelt nog steeds en zal waarschijnlijk nooit een vervolg krijgen.

Zoom in

In Nederland staat de cliffhanger gelijk aan Goede Tijden, Slechte Tijden. De soapserie trakteert de kijkers al decennialang iedere lente opnieuw op een schokkende gebeurtenis in de laatste minuten voor de zomerstop. Een onvoorziene plotwending die – als het even kan – alles op z’n kop zet. De ‘zomercliff’ noemen ze hem bij de langlopende soapserie, vertelt creatief producent Idse Grotenhuis. Hij omschrijft het moment als een cadeau voor de kijkers. „We stoppen er altijd net wat meer tijd en moeite in”, vertelt hij aan de telefoon. „Even weg van de bordkartonnen decors de studio. Dit jaar zijn we bijvoorbeeld weer naar het buitenland gegaan. En een paar jaar geleden hebben we een hele nacht een provinciale weg in het oosten van het land afgezet om een kettingbotsing met acht auto’s in scène te zetten.”

Kijkerspiek GTST

De zomercliff is volgens Grotenhuis een van de hoogtepunten van het hele seizoen en zorgt, net als de ontknoping ná de zomer, standaard voor een kijkerspiek. „We schrijven er vaak al maanden naartoe en het kan de verhaallijnen voor het seizoen dat daarna komt, nog heel lang beïnvloeden.” Ook de zomercliff van dit jaar, die al op Videoland te zien is en donderdag op RTL4 wordt uitgezonden en waarin de hele familie Sanders centraal staat, is al het hele seizoen in de maak. Grotenhuis: „We hebben een tijd lang kleine hints gegeven waarover op de socials volop gespeculeerd werd. Pas de afgelopen weken kwam het verhaal in een stroomversnelling.”

Naast de kettingbotsing van een paar jaar geleden, die volgens Grotenhuis erg werd gewaardeerd door de kijkers, eindigde Goede Tijden, Slechte Tijden het seizoen eerder al met een fatale parachutesprong, een hoofdpersoon die levend begraven werd, een grote brand en zelfs met een personage bungelend boven een afgrond. „Dat vonden we toen leuk”, vertelt Grotenhuis. „We dachten: laten we die cliffhanger eens letterlijk nemen.”

Streamers

Zo oud als de cliffhanger is, de komst van de streamingdiensten heeft er uiteraard wel invloed op gehad. Dankzij het door Netflix geïntroduceerde binge-model, waarbij alle afleveringen van seizoenen in één keer uitkomen, kreeg plots iedere aflevering een spannend, open einde – dit zodat de kijker direct op het ‘volgende aflevering’-knopje zou klikken. Daarnaast heeft de gretigheid waarmee streamers series schrappen die niet voldoende kijkers trekken, inmiddels voor menig onopgeloste cliffhanger gezorgd. Maar bovenal vraagt de huidige manier waarop series worden uitgebracht, bijzonder veel geduld van de kijker. Onlangs moesten fans bijna drie jaar wachten eer ze wisten hoe het de hoofdpersonen in Severance zou vergaan na de zenuwslopende slotmomenten van het eerste, geprezen seizoen.

Zoom in

In 1980 duurde het uiteindelijk zeven maanden voordat de wereld uit haar lijden werd verlost (een schrijversstaking in Hollywood en Larry Hagmans snoeiharde salarisonderhandelingen zorgden voor vertraging). Maar in de aflevering met de passende titel ‘Who Done It’, werd onthuld dat J.R.’s schoonzus Kristin (Mary Crosby) de dader was (ze bleek zijn kind te dragen, hij besloot haar daarom niet aan te klagen).

De aflevering trok wereldwijd driehonderdvijftig miljoen kijkers en is daarmee nog steeds een van de best bekeken afleveringen van een tv-serie ooit.

Delen

Mail de redactie