In een vergaderzaaltje van de Tweede Kamer, maandagmiddag, zitten twaalf Kamerleden naast elkaar. Ze zijn allemaal lid van de ‘Vaste Kamercommissie Asiel en Migratie’ en dat betekent dat zíj namens hun partij de debatten doen met PVV-minister Marjolein Faber. Deze middag praten ze met topambtenaren van de Immigratie- en Naturalisatiedienst over de nieuwe asielwetten van Faber, en de voorzitter van de commissie, D66’er Hans Vijlbrief, stelt de Kamerleden voor. Bij Marieke Koekkoek van Volt zegt hij: „Mevrouw Koekkoek van…” Hij knijpt zijn ogen half dicht en wacht, heel even. Dan zegt hij: „Volt.” Hij lacht.
Er zijn achttien ‘Vaste Kamercommissies’, over allerlei onderwerpen. Meestal zitten ze in de kleine debatzaaltjes op de begane grond, ze hebben allemaal een eigen voorzitter. Dat is géén geliefd baantje: het kost veel tijd en je valt er niet mee op. Maar iemand moet het doen en de ongeschreven regel is dat de grootste partij de meeste Kamerleden beschikbaar stelt als voorzitter. Dat is nu niet zo. De PVV, 37 zetels, doet vier ‘vaste’ commissies, de veel kleinere GL-PvdA, VVD en NSC ook.
Op werkbezoek in het buitenland merken de voorzitters dat ze daar wél aanzien hebben. Als voorzitter kun je debatten soms jouw politieke kant op sturen, al is dat niet de bedoeling. En je kunt pesterige grappen maken over je collega’s zonder dat die iets kunnen terugzeggen, ze moeten van jou het woord krijgen.
„Ik twijfelde”, zegt Marieke Koekkoek later, in het café van de Tweede Kamer, over Hans Vijlbrief. „Of het schoolpleingedrag was, of een seniorenmomentje.” Vijlbrief is 61.
Vanaf januari zit ik bij veel commissiedebatten om te zien hoe de voorzitters hun werk doen en wat me opvalt: ze leunen allemaal zwaar op de griffier, de ambtenaar die naast hen zit. Die bereidt de vergaderingen en werkbezoeken voor, schrijft de spreektekst van de voorzitter en weet altijd hoe je de naam van buitenlandse gasten uitspreekt. Het was maandag ook de griffier die Vijlbrief kwam helpen, ze fluisterde: „Volt”.
Maar de naam van die griffiers hoor je nooit, in elk voorstelrondje worden zij overgeslagen. Tot vorige week woensdag. SP’er Michiel van Nispen, voorzitter van de nieuwe ‘Tijdelijke Commissie Grondrechten en Constitutionele Toetsing’, gaat langs bij de andere commissies om te vertellen wat hij voor hen kan doen: advies geven over wetten en regels. Om kwart over negen ’s ochtends is hij bij de ‘Commissie Infrastructuur en Waterstaat’ en zegt: „Naast mij zit de heer Kling, onze griffier.”
Van Nispen zegt later dat hij de griffier eerst ook had overgeslagen. „Achteraf vond ik dat slordig.” Hij had het aan Youri Kling gevraagd en die vond het goed om genoemd te worden. In de gang hoor ik van andere griffiers dat ze hun onzichtbaarheid geen probleem vinden, ze zijn dienstbaar. Maar wat Van Nispen doet: „Geweldig.”
„Heb jij dat nooit”, zegt Hans Vijlbrief na de vergadering van maandag tegen mij. „Dat je iets ineens niet meer weet?” En bij Marieke Koekkoek, zegt hij, twijfelt hij áltijd. „Of ze van Volt is. Of van de Partij voor de Dieren.”
Petra de Koning doet elke dinsdag verslag over de Haagse politiek. ([email protected])
Het eens zo populaire automerk Tesla verkeert al langere tijd in zwaar weer. Het wordt steeds duidelijker dat de verkoop van deze elektrische wagens wereldwijd aan het kelderen is. Redacteur Milo van Bokkum vroeg zich af: komt dit door de vriendschap van Teslabaas Elon Musk met Trump, of is er meer aan de hand?
De Zuid-Koreaanse president Yoon Suk-yeol is uit zijn ambt gezet. Het Constitutioneel Hof in Seoul maakte dat vrijdagochtend in een langverwacht vonnis bekend. Binnen zestig dagen mogen Zuid-Koreanen naar de stembus om zijn opvolger te kiezen.
De acht rechters oordeelden unaniem dat Yoon „de grondbeginselen van de democratie” heeft geschonden en zijn grondwettelijke bevoegdheden te buiten is gegaan.
Dat deed Yoon door op 3 december onverwacht de militaire noodtoestand uit te roepen. De vrije pers werd aan banden gelegd, en politieke bijeenkomsten werden verboden. Volgens Yoon was dat nodig omdat Zuid-Korea werd bedreigd door „pro-Noord-Koreaanse en antistatelijke krachten”, al maakte hij niet direct duidelijk wat hij daarmee bedoelde. Tijdens zijn afzettingsproces zei hij later dat zijn actie slechts „symbolisch” was geweest, om de aandacht te vestigen op de „verdorvenheid” van de oppositie, die haar parlementaire meerderheid gebruikte om Yoons beleid te blokkeren.
De televisietoespraak van Yoon sloeg die avond in als een bom. Veel oudere Zuid-Koreanen zullen hebben teruggedacht aan de jaren tachtig van de vorige eeuw. Het toenmalige autoritaire regime riep eveneens de noodtoestand uit. Een bloederig neergeslagen opstand in de zuidelijke stad Gwangju is een nationaal trauma.
Lees ook
Machtsgreep president Zuid-Korea stuit op het parlement en op zijn eigen partij: na enkele uren wordt militaire noodtoestand weer opgeheven
Ondanks het late uur liepen de straten van de hoofdstad Seoul snel na Yoons aankondiging vol demonstranten, met name in de omgeving van de Nationale Assemblee. Daar probeerde een legereenheid te verhinderen dat het parlement met voldoende leden bijeen kon komen om de maatregel terug te draaien, maar dat was tevergeefs. 190 van de driehonderd volksvertegenwoordigers – onder wie leden van Yoons eigen conservatieve partij – wisten de vergaderzaal te bereiken en stemden unaniem voor opheffing van de noodtoestand, waarna Yoon op zijn schreden moest terugkeren.
Yoon werd korte tijd later door het parlement afgezet. Nu het Constitutioneel Hof dat heeft bekrachtigd, is dat definitief.
De gevallen president hangt ook nog strafrechtelijke vervolging boven het hoofd: hij wordt door de Zuid-Koreaanse justitie verdacht van ‘rebellie’, een vergrijp dat buiten zijn presidentiële immuniteit valt en waarvoor hij in theorie de doodstraf kan krijgen – al wordt die in Zuid-Korea al decennia niet meer uitgevoerd. De behandeling van zijn strafzaak begint later deze maand.
Nieuwe verkiezingen
Nu Yoon defintief het veld moet ruimen, moeten binnen zestig dagen verkiezingen worden gehouden om een opvolger voor de president te kiezen. Die maakt dan de rest van Yoons termijn vol, tot 2027. De leider van de progressieve Democratische Partij, Lee Jae-myung, geldt als favoriet. Hij verloor de presidentsverkiezingen in 2022 nog met een piepkleine marge van Yoon.
Maar net als Yoon is ook Lee verwikkeld in verschillende schandalen en strafzaken. Wel sprak een rechtbank hem in hoger beroep vorige week vrij in een zaak die draaide om overtreding van de kieswet. Als zijn eerdere veroordeling in die zaak was blijven staan, had hij niet aan de komende verkiezingen mogen deelnemen.
Maar Lee is niet onomstreden en mogelijk kan Yoons conservatieve PPP met een goede tegenkandidaat veel gematigde kiezers trekken. De partij heeft nog geen presidentskandidaat aangewezen. Onder andere de huidige burgemeester van Seoul Oh Se-hoon wordt genoemd.
De afzetting van Yoon noch de ongetwijfeld felle verkiezingscampagne die nu volgt, zal voorlopig een einde kunnen maken aan de diepe verdeeldheid in Zuid-Korea. Kort na de couppoging van Yoon steunde een ruime meerderheid zijn vertrek en stond de DP ruim voor in de meeste opiniepeilingen – al hebben die in Zuid-Korea geen erg betrouwbare reputatie. Maar naarmate de politieke crisis in het land aanhield nam ook de steun voor Yoon en de PPP weer toe. Dagelijks wordt in Seoul en andere Zuid-Koreaanse steden tegen, maar ook steeds meer vóór de president gedemonstreerd.
Met name oudere, conservatieve Zuid-Koreanen laten zich daarbij sterk beïnvloeden door online complottheorieën. Daarin wordt – zonder bewijs – beweerd dat de laatste twee parlementsverkiezingen, die beide door de progressieve oppositie werden gewonnen, waren vervalst door China of Noord-Korea. Ook Yoon zelf is aanhanger van die theorie: hij liet tijdens zijn couppoging militairen naar de kantoren van de Nationale Kiescommissie sturen om op zoek te gaan naar bewijs voor de vermeende manipulatie.
Lees ook
Yoon wilde volgens zijn aanhangers de democratie in Zuid-Korea juist redden
De protesten lopen regelmatig uit de hand. Radicale aanhangers bestormden bijvoorbeeld de rechtbank in Seoul toen die in januari het voorarrest van Yoon verlengde. Ook kwamen zeker twee aanhangers van Yoon om het leven die zichzelf uit protest tegen diens afzetting en vervolging in brand hadden gestoken.
Rond de uitspraak van het Constitutioneel Hof werden daarom uit vrees voor ongeregeldheden strenge veiligheidsmaatregelen getroffen. In Seoul waren veertienduizend agenten op de been, metrostations en scholen in de omgeving waren gesloten en er gold een vliegverbod. Buiten een veiligheidscordon rond het hof demonstreerden tienduizenden voor- en tegenstanders van de president.
Aanhangers van Yoon reageren op de afzetting van de president in de buurt van zijn ambtswoning in Seoul.Foto Kim Soo-hyeon/Reuters
Op straat verzamelde tegenstanders van Yoon vierden het vonnis uitbundig. Maar elders in de stad reagereerden zijn aanhangers woedend. „Verdomde communisten”, hoorde een verslaggever van de krant JoongAng Ilbo de boze menigte roepen. Ook werd opgeroepen tot de dood van oppositieleider Lee.
Politieke verlamming
Met de afzetting van Yoon en de verkiezing van een nieuwe president komt misschien een einde aan de maandenlange politieke verlamming in Seoul. Die kwam op een buitengewoon ongelegen moment: het land kampt met dreiging van Noord-Korea, een stagnerende economie, woningnood en een demografische crisis.
Maar bovendien trad een maand na Yoons coup in Washington Donald Trump aan als president. Die maakte woensdag, als onderdeel van zijn wereldwijde importheffingen, bekend dat de VS producten uit Zuid-Korea met 26 procent invoerrechten gaan belasten. Daarnaast geldt een invoertarief van 25 procent op alle auto’s en auto-onderdelen – het belangrijkste exportproduct van Zuid-Korea naar de VS. Maar sinds de couppoging is er geen rechtstreeks contact geweest tussen Seoul en de Amerikaanse president.
In de podcast Embedded brengt NPR korte journalistieke series met persoonlijke verhalen. Eerder belichtten journalisten van de Amerikaanse omroep er onder meer een Oeigoerse familie in de Chinese surveillancestaat, een sergeant die meedeed aan de bestorming van het Capitool en atletes die niet vrouwelijk genoeg werden bevonden voor deelname aan hardloopwedstrijden. Het nieuwste drieluik is nóg persoonlijker. In Alternate Realities probeert journalist Zach Mack zijn familie te redden. Zijn vader gelooft in complottheorieën, wat het gezin steeds verder uit elkaar drijft. Mack sluit een weddenschap met hem over tien politieke – en voor de gemiddelde luisteraar nogal apocalyptische – voorspellingen, hopend dat de uitkomst daarvan zijn vader van gedachten zal doen veranderen. Maar hoewel Mack wint, valt zijn familie definitief uiteen. Zijn moeder verlaat haar man en zijn lesbische zus verbreekt alle contact met vader die haar seksualiteit niet accepteert. Ironisch genoeg brengt het project vader en zoon juist dichter bij elkaar.
