N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Diplomatie De diplomatieke relaties tussen Nederland en Marokko waren jarenlang bekoeld. Rabat weigerde toen met Den Haag in gesprek te gaan over de terugkeer van in Nederland uitgeprocedeerde asielzoekers.
Staatssecretaris Eric van der Burg (Justitie en Veiligheid) bezoekt een medina tijdens een stadswandeling.
Foto Jalal Morchidi/ANP
Staatssecretaris Eric van der Burg (Justitie en Veiligheid, VVD) heeft dinsdag in de Marokkaanse hoofdstad Rabat gepraat met minister van Binnenlandse Zaken Abdelouafi Laftit van Marokko over de terugkeer van uitgeprocedeerde asielzoekers. Het bezoek laat zien dat de diplomatieke verhoudingen tussen Nederland en Marokko, na jaren van openlijke ruzies, aan de betere hand zijn. De regering in Rabat weigerde jarenlang met die van Nederland in gesprek te gaan.
In een filmpje op Twitter zegt Van der Burg: „De samenwerking tussen Nederland en Marokko is de afgelopen tijd behoorlijk verbeterd. Zo ook op het gebied van migratie. We werken samen als het gaat over de bestrijding van mensenhandel of -smokkel, maar ook als het gaat om terugkeer [van uitgeprocedeerde asielzoekers] — een belangrijk thema voor Nederland en voor Marokko.” De staatssecretaris zegt „belangrijke stappen” te hebben gezet in het terugkeerdossier, maar maakt dat niet concreet.
Het kabinet heeft vooral baat bij een goede band met Marokko omdat het migranten wil terugsturen die in Nederland zijn uitgeprocedeerd. Rabat wilde daar jarenlang niet over meedenken, omdat het niet blij was met Nederlandse kritiek op — onder meer — de gebrekkige persvrijheid in Marokko. Sinds juli 2021 staat de Marokkaanse poort weer op een kier: 125 mensen werden vanuit Nederland teruggestuurd. Een flinke verbetering ten opzichte van jaren eerder, maar voor Nederland nog niet voldoende.
De Nederlandse regering heeft wel concessies moeten doen voor de verbeterde relatie met Marokko. Onderdeel van de ‘terugkeer-deal’ is dat Nederland zich niet meer mag bemoeien met Marokkaanse „binnenlandse aangelegenheden”. Het ministerie van Buitenlandse Zaken meent dat dit slechts betekent dat Nederland niet mag ingrijpen in de interne politiek van Marokko, maar volgens eerder in NRC opgevoerde Marokko-experts betekent de passage dat Nederland geen openlijke kritiek mag leveren op de mensenrechtensituatie in Marokko.
Al jaren verscheen Hezbollah-leider Hassan Nasrallah niet meer in het openbaar: hij achtte de kans te groot dat Israël hem uit de weg zou proberen te ruimen. Zijn aanhang sprak de man, die al 32 jaar aan het hoofd stond van de Libanese strijdgroep, nog slechts toe via video’s, die op geheime locaties werden opgenomen. Telefoons gebruikte hij evenmin meer en bezoekers werden uitvoerig gefouilleerd voor ze hem konden spreken. Hij leidde een sober bestaan dat zich veelal in kelders afspeelde.
Toch is het de ‘Zionistische entiteit’, zoals Nasrallah de staat Israël steevast smalend aanduidde, gelukt om hem te doden tijdens een vergadering vrijdagavond in een Hezbollah-hoofdkwartier in het zuiden van Beiroet. Een reeks gebouwen in de wijk Dahiyeh, een Hezbollah-bolwerk, werd volledig verwoest. Zaterdagmorgen verklaarde de Israëlische legerleiding dat daarbij ook Nasrallah was gedood en enkele uren later bevestigde ook Hezbollah de dood van de eigen voorman.
Zijn dood betekent een nieuwe zware klap voor de sjiitische beweging, die al sinds haar oprichting in 1982 nauw samenwerkt met Iran en door Israël en veel westerse landen als een terroristische organisatie wordt aangemerkt. Door de jaren heen is Hezbollah bij veel aanvallen en aanslagen op Israëlische en westerse doelen betrokken geweest, ook in het buitenland.
Nasrallah in 1986 toen hij nog bezig was op te klimmen binnen Hezbollah. Ook toen moest hij al omringd met lijfwachten over straat in Beiroet. Foto Kaveh Kazemi/Getty Images
Hoewel Nasrallah de laatste jaren aan gezag had ingeboet, was hij lange tijd een man die juist wegens zijn krachtige verzet tegen Israël op brede bewondering kon rekenen in grote delen van het Midden-Oosten, ook bij soennieten. Dit hoewel Hezbollah vaak ook meedogenloos te werk ging tegen islamitische tegenstanders.
Vurige toespraken
Zijn populariteit had Nasrallah mede te danken aan zijn vurige toespraken, die tegelijk vaak wat losser van toon waren dan die van de gemiddelde fundamentalistische predikant. Zo wilde hij er nog weleens een grap tussendoor gooien en zaagde hij zijn gehoor niet door over het allesoverstijgende belang van een correct gedragen hoofddoek door de vrouw, zoals zijn grote Iraanse beschermheer ayatollah Ali Khamenei bij voorbeeld pleegt te doen. Wel grossierde hij in bedreigingen aan het adres van met name Israël en de Verenigde Staten, dikwijls uitgesproken met vermanende wijsvinger. Ook de ‘bevrijding van Jeruzalem’ was een geliefd thema van hem.
Nadat de Amerikaanse president Donald Trump begin 2020 bij voorbeeld de Iraanse generaal Qassem Soleimani, een steunpilaar van Hezbollah, had laten liquideren, voorspelde Nasrallah op hem typerende wijze dat er na wraakacties van Iran en Hezbollah spoedig „lijkkisten van Amerikaanse soldaten en officieren naar de Verenigde Staten” zouden gaan. Eerder dreef hij tot enthousiasme van zijn gehoor de spot met de Amerikaanse havik John Bolton en diens opvallend grote snor.
Ook na het uitbreken van de Gaza-oorlog tussen Israël en Hamas eiste Nasrallah vorig najaar weer een hoofdrol voor zich op door raketbeschietingen op Noord-Israël te beginnen uit solidariteit met Hamas en de Palestijnen. Weliswaar hield hij die aanvallen opzettelijk beperkt in de veronderstelling dat Israël dan niet te hard zou terugslaan, maar tienduizenden Israëliërs kunnen hierdoor nog altijd niet terug naar huis en juist die omstandigheid greep de regering van premier Benjamin Netanyahu aan voor een massale aanval op Hezbollah die nu ook Nasrallah zelf fataal is geworden.
Groentestal
Nasrallah werd geboren in 1960, als oudste van negen kinderen, in een etnisch-religieus gemengde wijk in het arme oosten van Beiroet. Zijn vader dreef daar een groentestal. Als vijftienjarige sloot hij zich aanvankelijk aan bij Amal, een sjiitische groep, maar later stapte hij over naar het in 1982 met Iraanse steun opgerichte Hezbollah. In zijn late tienerjaren bracht de jonge Nasrallah, die destijds al een vrome indruk op zijn omgeving maakte, enige tijd door in de voor sjiieten heilige stad Najaf. Daar studeerde hij bij enkele vooraanstaande geestelijken en werkte aan zijn retorische vaardigheid. Later studeerde hij ook in de Iraanse heilige stad Qom.
De Libanese burgeroorlog was inmiddels in volle gang. Nasrallah was in die jaren vooral actief in de Bekaa-vallei, die al snel tot een van de bolwerken van Hezbollah uitgroeide. Destijds deelde hij het sobere leven van de gewone Hezbollah-strijder. Maar ook daar bleven zijn leiderschapskwaliteiten niet onopgemerkt. In 1992, nog maar 32 jaar oud, werd hij – met uitdrukkelijke steun van ayatollah Khamenei – secretaris-generaal van Hezbollah, nadat Israël zijn voorganger en mentor Sayyed Abbas al-Musawi had gedood.
Met veelvuldige aanvallen en aanslagen op Israëlische militairen in Zuid-Libanon wist Nasrallah het buurland er in 2000 na achttien jaar bezetting toe te brengen zijn troepen terug te trekken. Weliswaar was Israël zes jaar later weer terug in Libanon, maar ook toen trok het Israëlische leger zich vrij snel terug, nadat het de infrastructuur van Zuid-Libanon, inclusief de wijk Dahiyeh in Beiroet, bijna volledig had verwoest. Het stelde Nasrallah in staat rond te bazuinen dat zijn beweging het als eerste Arabische macht met succes tegen het machtige Israël had opgenomen. Hij sprak zelfs van een „goddelijke overwinning”. Zijn reputatie steeg er in de Arabische wereld door naar een nieuw hoogtepunt.
De populariteit van Nasrallah in Libanon bereikte een hoogtepunt in 2006, nadat Israël zich na een kortstondige landoorlog in het zuiden weer terugtrok. Dit jongetje draagt een T-shirt met zijn foto. Foto Mohammad Messara/EPA
Onder zijn leiding groeide Hezbollah, steeds gesteund door Iran, binnen het etnisch sterk verdeelde Libanon al snel uit tot de machtigste groepering van het land. Het was de enige groep ook die nog over eigen wapens beschikte, want Nasrallah had in 2000 geweigerd te ontwapenen. Zo groeide de groep uit tot een ‘staat binnen de staat’, die sterker was dan het zwakke nationale Libanese leger.
Bewind van Assad
Een deel van zijn krediet verspeelde Nasrallah in 2013 echter weer door Hezbollah-strijders naar Syrië te sturen om daar samen met Iran en Rusland het wankelende bewind van president Assad in het zadel te houden. Vooral veel soennieten die meer sympathie koesterden voor soennitische verzetsgroepen in Syrië hebben Nasrallah dit nooit vergeven. Ook binnen Libanon wekte het autoritaire optreden van Hezbollah en zijn leider steeds meer weerstand, zeker toen de economie na 2019 instortte. Ook het gemak waarmee Hezbollah vaak zijn politieke tegenstanders vermoordde, werd Nasrallah door velen aangerekend.
Over het persoonlijke leven van Nasrallah, wiens volle baard door de jaren heen steeds grijzer werd en die steevast een zwarte tulband droeg om aan te geven dat hij een afstammeling van de profeet Mohammed was, is niet veel bekend. Hij was getrouwd en had vier kinderen. Een zoon, Hadi, kwam echter al in 1997 om het leven tijdens een botsing met Israël. De stoïsche manier waarop Nasrallah dat verlies droeg, maakte indruk op veel van zijn aanhangers.
Hij hield van politiek getinte boeken. Zo is bekend dat hij een autobiografie las van de Israëlische generaal en oud-premier Ariel Sharon, maar ook een werk van de hand van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu: dezelfde man die vrijdag het bevel gaf tot de luchtaanval die hem het leven kostte.
Lees ook
Wie was Hassan Nasrallah? En zeven andere vragen over de oorlog in Libanon
Grote ongerustheid, verbazing en vooral veel onzekerheid. Dat zijn de overheersende sentimenten onder de medewerkers van de Nationale Politie nu is gebleken dat de organisatie deze week slachtoffer is geworden van een flinke digitale overval. De minister van justitie en veiligheid David van Weel (VVD) schreef de Tweede Kamer vrijdag dat bij het hacken van een politieaccount de „werkgerelateerde contactgegevens van alle politiemedewerkers” zijn buitgemaakt.
„Dit is een bericht dat je liever niet hebt”, reageert een leidinggevende politiefunctionaris, die betrokken is bij het onderzoek dat onder meer de afdeling high tech crime van de Landelijke Eenheid uitvoert naar deze kwestie. Een andere politieman laat weten dat het nieuws over de informatiediefstal bij de grootste werkgever van Nederland (zo’n 62.000 werknemers) „enorm leeft” binnen de blauwe familie. „Juist omdat de risico’s en impact nog zo onduidelijk zijn.” Duidelijk is in ieder geval wel dat er bij de politie kolossaal is ingebroken.
Korpschef Janny Knol heeft zaterdagmiddag alle politieagenten een lange email gestuurd met uitleg. Ze schrijft dat „een kantoorautomatiserings-account gehackt is”. Er zijn volgens haar „zakelijke contactgegevens van collega’s uit Outlook buitgemaakt. Denk aan namen, emailadressen en telefoonnummers.”
Mijn allergrootste prioriteit is de bescherming van politiecollega’s en het voorkomen van verdere schade
Veel informatie heeft de politie nog niet vrijgegeven in deze zaak. De organisatie wil voorkomen misdadigers nog wijzer te maken met het delen van bevindingen uit een strikt confidentieel onderzoek. Maar er is alle reden om de inbraak „behoorlijk serieus te nemen”, zegt een ervaren rechercheur. „Dit is geen kwajongensstreek of hobbyisme geweest. Ook is er geen sprake van grove onzorgvuldigheid bij ons.”
Gestolen informatie nog nergens opgedoken
Voor zover nu bekend is de gestolen informatie nog nergens opgedoken. Vooral voor agenten die betrokken zijn bij undercoveroperaties, infiltratiewerk, geheime opsporingsonderzoeken of het bewaken, beschermen en beveiligen van personen die bedreigd worden zou dat levensgevaarlijk kunnen zijn. Toch zouden dit type politiemedewerkers redelijk goed afgeschermd zijn doordat ze bijvoorbeeld processen-verbaal opmaken onder nummer om hun naam geheim te houden.
„De meeste onrust in de organisatie bestaat onder ‘gewone’ agenten op straat. Ze vrezen de verspreiding van privé-gegevens via het internet en doxing”, zegt de voorzitter van politievakbond NPB, Nine Kooiman. Wijkagenten maar ook zogeheten Romeo’s (agenten die zich in burgerkleding mengen onder gewelddadige demonstranten) vrezen belaagd te worden.
De leidinggevende agenten, die vaak gewoon met naam, toenaam en foto te vinden zijn op bijvoorbeeld de sociaalnetwerksite LinkedIn, maken zich minder zorgen om hun eigen positie. „Voor hun gegevens hoeft een crimineel niks te hacken”, zegt een agent.
Korpschef Knol schrijft zaterdag dat collega’s op dit moment „keihard werken” om alle zorgen over de omvang van de inbraak weg te nemen. „Vanzelfsprekend worden daarbij alle mogelijke maatregelen getroffen om herhaling te voorkomen”, schrijft ze. „Mijn allergrootste prioriteit is de bescherming van politiecollega’s en het voorkomen van verdere schade.”
Informatie over inbraak via media vernomen
Onder veel politiemensen bestaat ongenoegen omdat ze vrijdag het nieuws over deze zaak veelal via de media moesten vernemen. Kamerleden ontvingen bericht, agenten niet. De politiebaas schrijft zaterdag zich hiervoor te excuseren. „Het nieuws ging sneller dan verwacht.”
Zaterdagmiddag is door de politie „een meldpunt” geopend waar ongeruste agenten terecht kunnen met vragen. „Verder kunnen we allemaal bijdragen om de mogelijke impact zo klein mogelijk te maken. Daarvoor doe ik een beroep op jullie. Wees de komende tijd extra alert op phishingmails of verdachte berichten en telefoontjes”, schrijft Knol. Agenten lopen volgens haar het risico gericht benaderd te worden met op de persoon toegeschreven phishingberichten.’’
Tweede Kamerlid Ingrid Michon-Derkzen (VVD) wil van de minister van justitie weten wat de risico’s zijn „voor de persoonlijke veiligheid” van agenten. De angst is dat door bijvoorbeeld nu buitgemaakte emailadressen van agenten te combineren met data die eerder gelekt of gestolen zijn bij andere bedrijven of organisaties politiemensen en wachtwoorden die ze veel gebruiken, te herleiden zijn.
‘Werkwijze op veel plekken achterhaald’
Afgelopen zomer wees de commissie onder leiding van oud-burgemeester Bernt Schneiders, die toezicht hield op de reorganisatie van de Landelijke Eenheid, al op de risico’s van cybercriminaliteit in eigen huis. In het eindrapport dat in juli verscheen schrijft de commissie dat „gelet op de huidige technologische mogelijkheden, de huidige werkwijzen binnen de Landelijke Eenheid op veel plekken achterhaald zijn en geen gelijke tred houden met de ontwikkeling die de criminaliteit en andere dreigingen doormaken”. De commissie pleitte voor „het ontwikkelen van één data-warehouse”. De politie zou daar inmiddels mee zijn begonnen.
Het blijft vooralsnog gissen naar de motieven van de hacker. Volgens een ervaren rechercheur lijkt het de inbrekers „vooralsnog niet a priori te gaan om het via het internet vrijgeven van alle gegevens, of het afdwingen van een grote som geld.” Een mogelijke reden voor de inbraak zou kunnen zijn de politie te willen intimideren. Dat kan zijn gebeurd door een criminele organisatie of door „statelijke actoren”, zoals politiebronnen het noemen. Een vreemde mogendheid, zo luidt een scenario waarmee wordt rekening gehouden, zou dan de Nederlandse politie hebben gehackt.
Tijdens een reddingsactie op zee voor de oostkust van het Canarische eiland El Hierro zijn in de nacht van vrijdag op zaterdag negen mensen omgekomen. 48 personen worden nog vermist. Dat meldt de Spaanse kustwacht, die 27 opvarenden wist te redden. Als niet meer mensen levend worden teruggevonden, en de kans daarop is groot, is dit de grootste scheepsramp met migranten in het Canarisch gebied van de afgelopen dertig jaar; op 15 februari 2009 kwamen zeker 25 migranten om het leven tijdens een scheepsramp voor de kust van Lanzarote.
De overvolle boot, een zogeheten cayuco, een kleine kano die met 84 mensen aan boord vanuit Mauritanië probeerde de kust van een van de Spaanse eilanden te bereiken, kapseisde toen veel opvarenden aan een kant van de boot opstonden tijdens de reddingsactie. Dat gebeurde ’s nachts en onder ongunstige weersomstandigheden, met harde windstoten tot 37 kilometer per uur. Het moment van overstappen, meldt de kustwacht, is altijd het meest riskant, omdat het vaak gebeurt op volle zee en onder slechte omstandigheden.
Inzittenden van de boot hadden kort na middernacht een noodsignaal afgegeven, nadat de motor van de boot ermee was opgehouden. In een telefoongesprek met het Maritieme Reddingscentrum van Tenerife vertelde een opvarende waar de boot vandaan kwam en hoeveel opvarenden er waren. Ook gaven de migranten zelf de positie van de kano door, zo’n 4 zeemijl (7,5 kilometer) voor de kust van El Hierro.
“Helaas onderstreept een nieuwe tragedie nogmaals het gevaar van de Atlantische route”, schrijft Fernando Clavijo, president van de Canarische Eilanden, op X. “We hebben Spanje en de EU nodig om resoluut op te treden in het licht van structureel humanitair drama. Het zijn kinderen, vrouwen en mannen. Levens die meters van de zuidgrens van Europa zijn uitgedoofd.”
Tussen vrijdag en zaterdag bereikten in totaal drie kano’s het eiland El Hierro, inclusief de gekapseisde boot. Volgens de Spaanse autoriteiten wordt momenteel nog gezocht naar een vierde schip. In totaal kwamen in de afgelopen 24 uur minstens 415 mensen aan land op de Canarische Eilanden.
Dit jaar kwamen al tussen de 22 en de 27 duizend migranten aan op de eilanden, cijfers lopen uiteen. Volgens het Missing Migrants programma van de Verenigde Naties kwamen 781 mensen om in een poging Spaans grondgebied te bereiken. Die cijfers zijn niet volledig, zegt de VN zelf. Het werkelijke aantal doden ligt naar alle waarschijnlijkheid veel hoger.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2023/02/web-2102buivdburg.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data122341132-9f40f8.jpg|https://images.nrc.nl/PaVgiVskEKRBgc6-uVQaO6rF8S4=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data122341132-9f40f8.jpg|https://images.nrc.nl/QMEmYFuJctZcNKYQUaGApvXqcuo=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data122341132-9f40f8.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data122341180-c4de78.jpg|https://images.nrc.nl/9MJC96xnXpO4zooSdIUiXEjbIC8=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data122341180-c4de78.jpg|https://images.nrc.nl/Up4p3w8ke5emWDF5xL9BQHGc7XI=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data122341180-c4de78.jpg)
