Het land wankelt aan de afgrond, de jeugd wordt geïndoctrineerd met „on-Amerikaanse” propaganda, universiteiten zijn ‘woke’ bolwerken geworden – en dat is allemaal de schuld van DEI, ‘knettergekke’ programma’s ter bevordering van diversiteit, gelijkheid en inclusie.
Hij heeft het niet precies zó gezegd, maar dat is wel de boodschap van Donald Trumps tirade tegen het beleid van diversity, equity en inclusion (DEI) dat progressieve bestuurders hebben ingesteld bij overheden, op universiteiten en in bedrijven.
Meteen na zijn aantreden heeft de MAGA-president dan ook een streep gezet door alles wat met DEI te maken heeft bij de federale overheid. Het onderwijs kwam daarna aan de beurt, met het intrekken van federale subsidie als pressiemiddel.
Trump is niet de eerste revolutionaire populist die het hoger onderwijs wil ontdoen van ‘woke’ ideeën en het weer op ‘patriottische’ leest wil schoeien. Partijgenoten in Florida, Texas en tal van andere staten gingen hem voor. Trump surft mee op een golf anti-DEI-sentiment die al vijf jaar door Amerika rolt.
Progressieve bedilzucht
Voor veel Amerikanen, van behoudend tot extreem-rechts, zijn die drie letters symbool gaan staan voor iets heel anders: progressieve bedilzucht, betweterij en onverdiende bevoordeling. Dat is het succes van een campagne die de afgelopen jaren op stoom kwam en diversiteitsbeleid framet als ‘anti-wit racisme’.
Die aanval is een backlash tegen twee andere bewegingen die het maatschappelijk debat beheersten. Ten eerste de Black Lives Matter beweging die, na de politie-moord op George Floyd in 2020, het racisme van de Amerikaanse samenleving aan de orde stelde. Ten tweede: de trans beweging, die traditionele rolpatronen en hierarchieën op losse schroeven zette. Allebei met vertakkingen naar linkse maatschappijkritiek aan de universiteiten.
Voeg daarbij de groeiende kloof tussen lager en hoger opgeleiden en het DEI-beleid van Amerikaanse top-universiteiten – waar aankomende studenten wordt gevraagd wat ze denken bij te dragen aan de diversiteit van de instelling – en de cocktail is gereed om door rechts geschud te worden: ‘DEI’ als symbool van alles wat er mis is met het land.
Heuse industrie
Voorkeursbeleid dateert in de VS van lang geleden – onder meer voor veteranen of mensen met ernstig letsel – maar in de huidige vorm, als bevordering van de emancipatie en participatie van vrouwen en etnische minderheden, kreeg het vaart vanaf de jaren tachtig en negentig. Rond DEI groeide een heuse industrie van bureaus die cursussen en trainingen aan bieden. Volgens Time ging daar in 2003 zo’n acht miljard dollar in om. Tegelijk stak scepsis de kop op over het effect ervan: niet-witte Amerikanen bleven ondervertegenwoordigd aan universiteiten.
Twee jaar geleden boekte de anti-DEI-campagne haar voorlopig grootste succes. In Florida, thuisbasis van Trump, tekende gouverneur Ron DeSantis een wet die DEI verbood in het openbare hoger onderwijs. Hij beloofde veel meer, een pakket wetgeving dat zou afrekenen met ‘woke’ in scholen en aan universiteiten. „Florida is de plaats waar woke komt om te sterven”, juichte hij. Dat trof vooral genderstudies en critical race theory, onderzoek naar raciaal onrecht. Ook dat is een steen des aanstoots, zeker sinds The New York Times, de krant van liberal Amerika, in 2019 het project ‘1619′ lanceerde, waarin de aankomst van de eerste slaven in Virginia in dat jaar geldt als het ‘ware’ begin van de Vernigde Staten.
Stop Woke Act
DeSantis’ offensief verliep niet zonder slag of stoot. Een federale rechter haalde in 2024 een streep door een deel van zijn ‘Stop Woke Act’ (officieel: de ‘Individuele Vrijheid Wet’). Een totaal verbod op cursussen over diversiteit was volgens de rechter in strijd met de Grondwet. Ook het electoraat raakte uitgekeken op de constante war on woke.
Toen kwam Trump terug. Zijn herverkiezing vorig jaar bracht nieuwe revolutionaire energie.
Sinds 2020 hebben inmiddels veertien staten wetten aangenomen die DEI in publieke instellingen verbieden of inperken. De verdeling is duidelijk regionaal-politiek gekleurd: alle zijn staten in het Republikeinse Zuiden en het Westen waar woke veelal wordt gezien als import uit decadente streken. Tal van andere staten hebben zulke wetten in behandeling of voorbereiding.
Wat in de hevigheid van die culture war ten onder gaat, is een zakelijke weging van DEI. Ook in progressieve kringen leven twijfels aan de effectiviteit van DEI-programma’s. Volgens onderzoeker Frank Dobbin, die diversiteitstrainingen in het bedrijfsleven onderzocht, is er geen bewijs dat overwegend individuele cursussen een positief effect hebben. Hij ziet veel meer in gerichte werving van divers personeel. Hetzelfde zou gelden voor universiteiten.
Florida is de plaats waar woke komt om te sterven
De anti-DEI-wetten en de manier waarop Trump universiteiten nu financieel onder druk zet om hun onderwijs te ‘zuiveren’ zullen wél effect hebben, waarschuwen critici, en grote schade toebrengen aan de academische vrijheid en aan de vertegenwoordiging van minderheden in het hoger onderwijs, met name die van zwarte Amerikanen.
Geïnspireerd door Trumps hardhandige zuivering van de federale ambtenarij heeft gouverneur DeSantis laten weten in Florida een eigen variant te willen opzetten van Elon Musks DOGE, om „ideologische study stuff” uit het universitaire curriculum weg te snijden. Wie „bepaalde onderwerpen” wil, gaat maar naar Berkeley in Californië, zei hij.
Trump, doodgraver van DEI, is nu de cheerleader van een ideologische contrarevolutie die in het onderwijs naar een hoogtepunt toegroeit – met bijbehorende bijltjesdag.
