Peter Bosz moet nu bewijzen dat hij ook een comeback-coach kan zijn

Posted on March 7, 2025 by admin

Op 25 november 2017 ziet Peter Bosz hoe snel de ineenstorting van een voetbalploeg zich kan voltrekken. Borussia Dortmund, het team dat hij coacht sinds het begin van dat seizoen, voert tegen rivaal Schalke 04 in de eerste helft een indrukwekkende uitvoering op van het overrompelingsspel waar Bosz bekend om staat. Na rust kan Dortmund de pressie niet meer opbrengen, steraanvaller Pierre-Emerick Aubameyang pakt een domme rode kaart en Schalke onttakelt de tegenstander. Uitslag: 4-4.

De bipolaire vertoning is exemplarisch voor de prestaties van Borussia Dortmund onder Bosz. Na zeven speelronden gaat hij aan kop van de Bundesliga, daarna volgt een reeks van dertien wedstrijden waarin zijn ploeg maar één keer wint. Nog voor de kerst wordt Bosz ontslagen. Assistent-trainer Hendrie Krüzen wijt het opmerkelijke verval later in een interview met NU.nl aan de spelers. Er zou sprake zijn geweest van een gebrekkige teamgeest, hij vermoedt zelfs van muiterij, vooral van spelers die een gewenste transfer waren misgelopen of op een ongewenste positie speelden. „Wat kun je eraan doen als bepalende spelers je een hak zetten?”, zei Krüzen.

Van muiterij in de huidige spelersgroep van PSV is voor zover bekend geen sprake, maar de parallellen met Bosz’ Dortmund-periode dringen zich op. Ook nu is het verval plotseling en verwarrend groot. Na een ogenschijnlijk vrijwel probleemloze eerste seizoenshelft, onderstreept met overtuigende overwinningen op FC Utrecht (2-5) en vooral FC Twente (6-1) en Feyenoord (3-0) in december, haalde PSV als koploper met een comfortabele voorsprong van zes punten op achtervolger Ajax de winterstop. Na de jaarwisseling ging het mis. De ploeg van Bosz vloog uit de beker tegen Go Ahead Eagles en won slechts één van de laatste zeven Eredivisiewedstrijden (3-2 thuis tegen NAC).

Uitzonderlijk groot verval

Zo’n diepe inzinking is hoogst uitzonderlijk, in elk geval in Nederland. Alleen ‘winterkampioen’ Ajax haalde in het seizoen 1963/1964 volgens statistiekbureau Statsperform een lager puntenaantal in de eerste zeven wedstrijden na de winterstop (5).

Waar het nu misgaat is makkelijk aan te wijzen. PSV is in aanvallend opzicht nog onverminderd sterk. Dat is te zien in de expected goals, een maatstaf die het verwachte aantal gemaakte doelpunten vat op basis van de kwaliteit van de kansen.

Die komt voor de ploeg van Bosz sinds de winterstop uit op 2,4 per Eredivisiewedstrijd, tegenover 2,3 in de eerste seizoenshelft. Daarbij moet opgemerkt dat PSV in het afgelopen kampioensjaar nóg veel makkelijker kansen creëerde (een gemiddelde van bijna drie expected goals per eredvisiewedstrijd).

Het grote probleem is dat dezelfde maatstaf voor het aantal verwachte tegengoals hard is gestegen sinds begin januari, van 0,9 naar 1,5 per duel. Ofwel: PSV geeft veel meer grote kansen weg.

Hoe het kan dat PSV met goeddeels dezelfde spelers – afgezien van geblesseerden Malik Tillman en Ricardo Pepi – defensief veel kwetsbaarder is geworden, is veel moeilijker te duiden. Omdat het team in de Champions League wél bleef presteren en Juventus uitschakelde in de tussenronde, leek gemakzucht een mogelijke verklaring voor de zwakke prestaties in de nationale competities.

Maar sinds de historische thuisnederlaag (1-7) deze week tegen Arsenal – nooit eerder verloor PSV in eigen stadion met zulke grote cijfers, nooit eerder ging een Nederlandse club zo hard onderuit in de Champions League – is onmiskenbaar dat de problemen dieper zitten.

Ook Bosz heeft er nog geen eenduidige verklaring op gevonden, afgaande op zijn wedstrijdcommentaren. „Dat we beter moeten verdedigen, is duidelijk”, constateerde de coach droogjes na afloop van het duel met Arsenal, waarin hij de jonge centrale verdediger Ryan Flamingo (22) in de rust wisselde om hem „in bescherming te nemen”. Zijn ingreep loste niets op. Invaller Adamo Nagalo zag Arsenal binnen vijf minuten twee keer scoren, terwijl flankverdedigers Tyrell Malacia en Richard Ledezma geen moment grip kregen op hun tegenstanders.

Intern groeit het besef dat de van buitenaf aangetrokken verdedigers Rick Karsdorp (vorige zomer, transfervrij) en Malacia (deze winter, huurovereenkomst) nog „geen voltreffers” zijn, zoals iemand uit de top van de club het uitdrukt. Tegelijkertijd is verdedigen in het moderne voetbal, en zeker in het pressievoetbal van Bosz, een collectieve taak. En daarin verzaakt het hele team bij tijd en wijle, blijkt ook uit de data.

Zo slaagt PSV er steeds minder vaak in de bal hoog op het veld terug te veroveren na balverlies, een kernelement van de speelwijze van Bosz, terwijl PSV óók aanzienlijk sneller balverlies lijdt dan voor de winterstop. Minstens zo zorgelijk: het aantal tegengoals in het laatste kwart van de wedstrijd is sinds januari omhoog geschoten, van gemiddeld 0,2 naar bijna 1 per duel.

Spelers missen ‘chemie’

Zijn de spelers van PSV moe? Of kunnen ze het veeleisende spel van Bosz mentaal niet meer opbrengen? Laten ze het soms bewust of onbewust lopen, zoals Bosz’ assistent Hendrie Krüzen zag toen ze samenwerkten bij Borussia Dortmund? Recente uitspraken van PSV-spelers doen vrezen voor het laatste.

„We moeten meer een team zijn, dat zijn we nu niet”, zei de ervaren aanvaller Ivan Perisic nog voor de wedstrijd tegen Arsenal op een persconferentie. Middenvelder Guus Til mist af en toe „de chemie” in de ploeg en stelde na de bekeruitschakeling tegen de Eagles vast dat „zij het liever wilden dan wij”.

Zorgelijke uitspraken, vindt een bron binnen de club. Toch hebben de beleidsmakers van PSV niet de indruk dat er tweespalt heerst binnen het team, of dat de spelers het geloof zijn kwijtgeraakt in de coach met wie ze vorig seizoen nog zo afgetekend kampioen werden.

Van het ontbreken van ‘chemie’ wil Bosz ook niets weten. „Als er geen chemie is, moet je snel afscheid nemen”, zei hij vrijdag op de persconferentie in aanloop naar de thuiswedstrijd tegen sc Heerenveen deze zaterdagavond. „Als dat is uitgewerkt, ben ik de eerste die zegt ‘tabee, ik ben weg’. Dan is het trekken aan een dood paard.”

Hoewel hij het onderwerp niet met de spelersgroep besprak, zei Bosz dat hij simpelweg voelt dat het nog goed zit met de teamgeest. „Dat merk ik als ik met ze op het veld sta, een boterham met ze eet of een kop koffie drink.”

Grote vraag blijft hoe PSV dit kan omkeren, bij gebrek aan een verklaring over de oorzaak van de plotselinge malaise. En of Peter Bosz de juiste man is om zijn ploeg, zoals hij het noemde na de nederlaag tegen Arsenal, weer „op de rit te krijgen”.

PSV-directeur Marcel Brands is bekend met dit soort afwegingen. In de zomer van 2017 was hij technisch directeur in Eindhoven toen de club onder coach Phillip Cocu een dramatische seizoensstart beleefde, met als dieptepunt de nederlaag in de voorronde van de Europa League tegen het Kroatische NK Osijek. Ontslag van Cocu lag voor de hand.

Toch hield Brands vast aan zijn trainer. PSV richtte zich op en werd landskampioen.

Maar Cocu, zo weet Brands ook, was een heel andere coach dan Bosz. Minder aanvallend, pragmatischer, zonder de uitgesproken overtuiging dat het spel van zijn ploeg gedurfd en vermakelijk moet zijn. Dat wil niet zeggen dat Bosz nooit tactische aanpassingen doet – tegen Arsenal speelde hij met een extra verdedigende middenvelder – maar de uitgangspunten en intenties blijven min of meer hetzelfde.

Zwerm bijen

Fysiek trainer Terry Peters, die al jarenlang samenwerkt met Bosz, ook dit seizoen bij PSV, vergeleek Bosz’ teams eerder tegenover NRC met „een zwerm bijen”, die en masse richting bal beweegt bij balverlies, om na herovering razendsnel uit elkaar te bewegen. Die speelwijze vergt afstemming en vooral veel zelfvertrouwen, zei oud-middenvelder Davy Pröpper vorig jaar in hetzelfde NRC-profiel over de man die hem drie jaar lang trainde bij Vitesse.

En juist dat zelfvertrouwen ontbreekt op dit moment bij PSV, erkende Bosz vrijdag. „Ik herken het als iemand zich verstopt in plaats van om de bal te vragen, en daarmee medespeler in problemen brengt”, zei hij.

Twee debutanten op de shortlist van de Libris Literatuurprijs 2025

admin
March 10, 2025
0

Marijke Schermer en Joost de Vries hebben met hun nieuwe romans voor de tweede maal de shortlist van de Libris Literatuur Prijs gehaald – naast vier schrijvers die voor het eerst tot de eindselectie zijn doorgedrongen. Dat zijn twee debutanten, Safae el Khannoussi (Oroppa) en Falun Ellie Koos (Rouwdouwers), naast Maurits de Bruijn met de „knappe, contemporaine ideeënroman” Man maakt stuk en Guido van Heulendonk, met zijn „meesterwerk” De kroon met twee pieken.

Dat maakte de jury van de romanprijs maandagavond bekend in het tv-programma Nieuwsuur. Uit een stapel van 183 inzendingen selecteerde de Librisjury eind januari een longlist van achttien boeken, die nu is teruggebracht tot zes. Daarbij vielen enkele prominenten af: de eerdere Librisprijswinnaar Mariken Heitman (De mierenkaravaan), evenals de recente winnaar van de BNG Literatuurprijs Leonieke Baerwaldt (Dagen als vreemde symptomen) en de voor de Boon Literatuurprijs genomineerde Thomas Heerma van Voss (Het archief).

Een debuut op de shortlist is zeldzaam (en twee al helemaal), al waren de voortekenen goed voor Safae el Khannoussi (1994): Oroppa werd al her en der uitgeroepen tot het beste boek van het afgelopen jaar en staat op de shortlist van de Vlaamse Boon. De Librisjury noemt het „nauwelijks te geloven hoe een debuutroman kan openen met de stilistische brille van Oroppa, en hoe een auteur dat 400 pagina’s kan volhouden”. El Khannoussi’s veelzijdige vertelling over migranten en outcasts levert literatuur op „als het festijn van woorden en metaforen dat het hoort te zijn”.

Rafelrand

Het andere debuut, Rouwdouwers van Falun Ellie Koos (1992), is ook een relaas vanuit een rafelrand: het is een coming-of-age-verhaal over een onbarmhartige jeugd die Ada en haar zwakbegaafde broertje vooral veel weerbaarheid bijbrengt. Koos, die eerder de Joost Zwagerman Essayprijs won, schreef met Rouwdouwers een „aangrijpend en rauw” verhaal „over gemaskeerde en gemankeerde liefde”.

Man maakt stuk, de derde roman van Maurits de Bruijn (1984), is volgens de Librisjury een „spannende” roman over een man die last heeft van een groepje hangjongeren, niet alleen om de „intrigerende lijnen” die hij uitzet, maar ook vanwege de „scherpe aanrakingen met verschillende discoursen van onze tijd” – discussies over heteronormativiteit en gentrificatie worden door De Bruijn intrigerend verknoopt in wat ook een sociale komedie en een kunstenaarsroman is. Man maakt stuk is „een vertelling die evenzeer meevoert als aanzet tot denken”.

Marijke Schermer (1975), die eerder voor de Librisprijs genomineerd werd met Liefde, als dat het is (2019), haalt nu de shortlist met haar vierde roman In het oog, die de jury „een roman als een klein, kostbaar juweel” noemt. De jury prijst in Schermers psychologische roman over microbioloog Nicola de „sublieme, zorgvuldig geconstrueerde zinnen, waarin de liefde pijnlijk precies wordt ontleed”.

De oudste en meest ervaren schrijver op de lijst is Guido van Heulendonk (1951), tevens de enige Vlaming onder de finalisten, die hoge ogen gooide met zijn roman De kroon met twee pieken. Nadat menig roman van hem in de marge bleef hangen, werd zijn laatste werk met superlatieven onthaald – ook al met een nominatie voor de Boekenbon Literatuurprijs. De Librisjury prijst hem als „meesterverteller, die op haast bezwerende wijze een ogenschijnlijk ‘gewoon’ boek schreef”. „De voelbare gelaagdheid van het leven van elk van de personages” beklijft.

Joost de Vries (1983), die eerder met De republiek (2013) de Libris-shortlist haalde, schreef met Hogere machten zijn „beste boek”, aldus de jury. In een liefdesverhaal tegen het decor van de wereldgeschiedenis laat De Vries zien „hoe de onontkoombare keuzes die twee harten moeten maken een leven nog veel meer bepalen dan alle plotwendingen waar de kranten en journaals van schreeuwen”, en hij doet dat in „glinsterende taal”.

Half mei maakt de jury, onder voorzitterschap van journalist Sheila Sitalsing, bekend wie de belangrijke literatuurprijs van 50.000 euro wint.

Leven
NIEUWS

‘Lichaamstaalexperts’ die Zelensky duiden op LinkedIn – ik erger me daar kapot aan

admin
March 10, 2025
0

Nou hád ik al niet zo’n beste relatie met LinkedIn. Het sociale medium met al die zelffelicitering, humblebrag en schaamteloze opschepperij om de eigen toko te promoten. Nou, die relatie is er vorige week niet veel beter op geworden.

Want sindsdien kan je LinkedIn namelijk niet meer openen, of je wordt er overstelpt met tips, adviezen en bespiegelingen van allerlei zelfbenoemde ‘experts’ die ongevraagd het bezoek analyseren dat de Oekraïense president Volodymyr Zelensky op vrijdag 28 februari bracht aan Donald Trump in de Oval Office.

Wat Zelensky beter had kunnen doen. Wat we van het incident kunnen opsteken over onszelf en onze „eigen organisatie”. Of nog erger: wat we van Donald Trump en JD Vance kunnen leren.

Tuurlijk, als je geopolitiek adviseur bent, Rusland jaren bestudeerd hebt of nog met Poetin in zijn datsja hebt gezeten kan ik me er nog iets bij voorstellen. Maar al die ‘personal coaches’, managementtrainers, ‘verandermanagers’, ‘strategische communicatieadviseurs’, en ‘teamontwikkelingstrajectbegeleiders’? Ik erger me er helemaal kapot aan.

Een stropdas en een jasje

Zo zijn er de „lichaamstaalexperts” die uitleggen hoe Zelensky scherper op de „non-verbale communicatie” van Trump en Vance had kunnen letten. De organisatiecoaches die met deze ‘casus’ als voorbeeld uitleggen dat een conflict écht oplossen betekent „niet alleen macht uitoefenen, maar ook luisteren, verbinden en samenwerken. Herken jij dit in jouw organisatie?”

De ‘strategische communicatieadviseur’ die Zelensky adviseert zich niet te laten verleiden tot defensieve antwoorden, maar bij zijn eigen boodschap te blijven, „controle te houden over het narratief”, en meer op Trumps ego in te spelen door hem te prijzen om de historische rol die hij zou kunnen spelen in deze crisis.

De ‘expert in teaming’ die, heel toevallig (!), net is begonnen met een serie lezingen over respectvolle omgang binnen bedrijven, en Trump adviseert eens wat vaker in de spiegel te kijken. Een ‘ambitious teamplayer’ die oppert om toenadering tot China te zoeken.

Het ontbreekt er nog maar aan dat er een ‘personalbrandingsexpert’ schrijft dat Zelensky meer autoriteit had uitgestraald met een stropdas en een jasje, in plaats van met zijn slordige trui. Maar het zou me niet verbazen als een van de grote lichten uit die sector dat inmiddels heeft gedaan. O jongens, wtf.

Hollandse bloemkoolwijk

De stuitende pedanterie om te denken dat jij deze geopolitieke nachtmerrie wel even zal duiden. Dat je het überhaupt in je bolle kop haalt om vanuit je keurig aangeharkte Hollandse bloemkoolwijk met een Prius voor de deur schaamteloos te gaan zitten tikken welke „lessen we kunnen trekken” uit deze doodenge wereldcrisis.

Alsof Zelensky bij Trump op bezoek was voor een inspiratiesessie over ‘persoonlijke groei in tijden van conflict’. Alsof we niet aan de vooravond van WOIII waren komen te staan als Zelensky maar beter had opgelet op de takeaways van ‘lichaamstaalexpert’ Johan de Vries uit Nergenshuizen.

Alsof het niet gaat om een held die zijn bevolking de Russische bommen van het lijf probeert te houden, maar om een scrumcoach op een Hollands industrieterrein die met wat basiscommunicatietips de wereldvrede had kunnen herstellen. Alsof de nakende Derde Wereldoorlog een netwerkborrel is, en een kernoorlog een kans voor persoonlijke groei.

Hoezo internationaal horrorscenario?? Hoog tijd om de eigen winkel aan te prijzen, zal je bedoelen, over de rug van een president in oorlogstijd. „Boek mij als spreker op uw event”, „bestel m’n nieuwe boek!”, „abonneer je op mijn nieuwsbrief” – rot toch op. Je zou je toch de ogen uit de kop schamen, als dit je verdienmodel is?

Authentiek leider

Weet je wat ik dacht? Misschien moeten we deze mensen eens uitleggen dat het hier gaat om de dreiging van een nucleaire oorlog in plaats van een ‘lessons learned’ voor kalibrerend Nederland.

Misschien moeten we ze uitleggen dat dit een levensgevaarlijke crisis is, in plaats van wat ‘valuable takeaways’ en ‘insights you don’t want to miss!’

Misschien moeten we uitleggen dat dit geen 360-gradenfeedback is, inspirerende TEDTalk, of een ‘omdenken in crisistijd’, maar de kille nieuwe naakte wereldorde. Dat dit geen ‘Hoe presenteer jij jezelf in een gespannen onderhandeling?’-seminar; maar onze bloedeigen wereld die in de fik staat.

Misschien moeten we uitleggen dat niet alles een ‘leermoment’ is waar je als authentiek leider je voordeel mee kan doen, maar dat we op de drempel van oorlog staan.

Of misschien heb ik zélf gewoon een personal coach nodig, een touch-up voor m’n personal branding en een mindfulnesscursusje in deze onzekere, donkere, doodenge, slapeloze tijden.

Dat kan natuurlijk ook.

Leven
NIEUWS

Diëten, yoga, supplementen: wat werkt er wel en niet voor PCOS?

admin
March 10, 2025
0

Pandora van den Hoven zit in een kamer bij haar huisartsenpraktijk. Ze wil graag zwanger worden, maar dat lukt niet. Haar huisarts had gezegd dat zij en haar partner het een jaar zelf moeten proberen voordat ze mag terugkomen. Maar Van den Hoven voelt dat er iets niet goed zit, dus maakt ze al gauw een nieuwe afspraak. Wát er mis is weet ze nog niet.

Dit keer wordt ze geholpen door een huisarts in opleiding. Die neemt haar zorgen over de uitblijvende zwangerschap serieuzer en wil een inwendig onderzoek doen. De dokter voelt een verdikking op haar eierstokken en stuurt haar door naar het ziekenhuis voor een echo.

Daar is de diagnose onmiskenbaar. Ze heeft PCOS. De afkorting staat voor polycysteus-ovarium-syndroom en betekent letterlijk: meerdere vochtblaasjes in de eierstok.

Hoewel het een bij veel mensen onbekende term is, is PCOS de meest voorkomende hormonale aandoening onder vrouwen. Vaak zijn de mannelijke hormonen in het lichaam hoger dan gebruikelijk. Hierdoor kunnen de ovulatie (de eisprong) en de menstruatie onregelmatig zijn of uitblijven. Zo’n 10 tot 15 procent van de vrouwen (en anderen met eierstokken) heeft PCOS. Soms weten mensen niet dat ze het hebben, omdat ze jarenlang de pil slikken en daardoor hun natuurlijke menstruatiecyclus niet kennen.

Standaardadvies

De hormonale disbalans kan een scala aan uiteenlopende problemen veroorzaken, zoals acne, overgewicht en overbeharing. En 50 procent van de patiënten heeft psychologische problemen zoals depressie of een angststoornis.

Toch focussen huisartsen vaak enkel op de problemen met vruchtbaarheid. Hun standaardadvies: ga aan de pil en kom maar terug als je een kinderwens hebt.

Maar de anticonceptiepil werkt alleen bij een symptoom van PCOS, namelijk overbeharing. Daar heeft lang niet iedereen met PCOS last van, ziet professor en gynaecoloog Joop Laven van het Erasmus MC. Zo kunnen patiënten jarenlang last houden van de andere mentale en fysieke klachten. De pil is geen PCOS-medicijn, daar is het middel niet voor bedacht.

En vrouwen staan de laatste jaren vaker negatief tegenover de pil en andere hormonale anticonceptie – een trend die ook wel hormonofobie wordt genoemd. Het pilgebruik onder seksueel actieve vrouwen tussen de 18 en 24 jaar is in zes jaar afgenomen van 63 procent naar 45 procent, bleek uit de Monitor Seksuele Gezondheid 2023 van Rutgers. Vrouwen maken zich zorgen over het verhoogde risico op borstkanker, trombose en depressie, of hebben principiële bezwaren tegen het gebruik van hormonen.

Pilscepsis

Laven begrijpt de angst voor deze risico’s, maar maakt zich tegelijkertijd zorgen over de toename van het aantal ongewenste zwangerschappen. Het aantal abortussen steeg van ruim 31.000 in 2021 tot ruim 39.300 in 2023. Dat is het hoogste niveau sinds abortus veertig jaar geleden legaal werd. Ruim 40 procent van de vrouwen die een abortus ondergingen had geen anticonceptie gebruikt. Laven vindt het cynisme over de pil niet altijd terecht. De positieve kanten – betrouwbare anticonceptie en het emanciperende effect – wegen volgens hem op tegen de kleine kans op gevaarlijke bijwerkingen.

Op sociale media vergroten influencers de scepsis over de pil en adviseren ze vrouwen hun hormoonhuishouding niet kunstmatig te onderdrukken of te veranderen. En er zijn veel accounts die ‘natuurlijke behandelingen’ tegen PCOS promoten, zoals PCOS-proof diëten, PCOS-yoga en de beste manieren om te sporten met PCOS. Niet zelden hangt aan deze remedies een aardig prijskaartje.

Joop Laven is een van de voorzitters van de internationale richtlijn PCOS, die wordt onderschreven door vijftig internationale instanties, en doet al zijn hele werkende leven onderzoek naar het syndroom. Hij herkent de vaak niet wetenschappelijk onderbouwde adviezen waarmee vrouwen naar zijn behandelkamer komen en waarschuwt dat met dit soort adviezen verkeerde verwachtingen worden gewekt. „PCOS-patiënten zijn wanhopig”, zegt hij. „De gemiddelde patiënt heeft duizend-en-één dingen geprobeerd.”

Een veel voorkomende aanbeveling onder diëtisten en lifestyle-influencers is het slikken van voedingssupplementen. Naast magnesium, vitamine B en zink (minstens 15 mg per dag) is dat inositol. De officiële PCOS-richtlijn stelt inderdaad dat inositol afhankelijk van individuele voorkeuren kan worden overwogen als behandelingsoptie. Het kan de onregelmatige menstruatiecyclus en de overmatige productie van androgenen (‘mannelijke’ hormonen) verbeteren. „Maar”, waarschuwt Laven, „er is geen gerandomiseerde studie naar gedaan. Ook is niet gemeten of vrouwen hun eisprong terugkrijgen.”

Dan de voeding. Wie online naar informatie zoekt over het beste dieet met PCOS krijgt tegenstrijdig advies. Geen gluten, geen zuivel, intermittent fasting of juist de hele dag door eten. Ook ultrabewerkt voedsel wordt vaak als de boosdoener aangewezen. „We denken dat sommige zwaardere PCOS-vrouwen geen PCOS hadden gehad als ze lichter waren gebleven”, zegt Laven. „Ultrabewerkt voedsel is niet goed, maar is niet de oorzaak van PCOS.” Bijna alle vrouwen die hij spreekt leven al heel gezond, omdat ze weten dat ze door de aandoening makkelijk aankomen.

Onderzoek van 2.000 euro

Andere influencers focussen zich op de darmen en bieden soms trajecten aan met een ontlastingsonderzoek van meer dan 2.000 euro. De redenatie: als je darmen niet goed functioneren, raakt ook je hormoonhuishouding in de war.

Laven beaamt dat vrouwen met PCOS een ander microbioom – bacteriën, virussen en schimmels – hebben. „Zo’n test kost 500 euro. Influencers claimen natuurlijk dat zij dat voor je kunnen oplossen. Maar er zijn tientallen studies gedaan naar of je dat met probiotica zoals Yakult of prebiotica kunt herstellen, waaruit blijkt dat het niet werkt. Geen enkele evidence voor.” Er loopt nog wel een onderzoek loopt naar het verbeteren van de darmgezondheid en PCOS, zegt hij.

Wat heeft dan wel een bewezen effect? Van Joop Laven mogen alle supplementen de prullenbak in. Behalve één: „Bijna alle vrouwen in Nederland hebben een tekort aan vitamine D. Wie PCOS heeft, heeft daar nog meer last van. Ik hoor steeds meer vrouwen klagen over hoe moe ze zijn, dat zou wel eens gelinkt kunnen zijn aan vitamine D”, zegt hij. „Als je zwanger wil worden, is het goed om een gezond B6- en B12-niveau te hebben, maar als je gezond leeft, heb je dat.” Verder heeft Laven veel onderzoek gedaan naar diëten. Veel eiwitten, weinig eiwitten: geen verschil. Veel koolhydraten, weinig koolhydraten: geen verschil. High fat, low fat: hetzelfde. Wat wél helpt, is calorieën beperken en vooral niet te veel suiker eten. „Gewoon gezond eten en de Schijf van Vijf volgen”, zegt hij.

Gezonder eten

Bij sommige vrouwen helpt afvallen, maar dat gaat met PCOS moeilijker. Het Erasmus MC organiseerde de enige gerandomiseerde studie ter wereld naar een afvalprogramma. Een intensief traject met meerdere bezoeken aan het ziekenhuis per week en gesprekken met een diëtist en psycholoog. 40 procent van de vrouwen kon het programma niet afmaken. Van de vrouwen die het volhielden, raakte 60 procent 5 procent lichaamsgewicht kwijt. „Dat is niet veel.”

Daarin ziet hij ook een taak voor de politiek. Ongezond eten is te makkelijk beschikbaar en goedkoper dan gezonde producten. „We kunnen wel de alarmklok luiden dat mensen gezonder moeten eten, maar dan moet dat eerst goedkoper worden, want niet iedereen kan dat betalen.” En hij bepleit betere voorlichting aan huisartsen. Huisartsen sturen vrouwen met de diagnose vaak weg totdat zij een kinderwens hebben. Hierdoor krijgen ze het idee dat PCOS alleen te maken heeft met vruchtbaarheid, terwijl er bijvoorbeeld grotere risico’s zijn op diabetes en hart- en vaatziekten.

Wie zwanger wil worden, kan hormoonpreparaten krijgen. Via die weg kreeg Pandora van den Hoven uiteindelijk toch een dochter. Het is inmiddels elf jaar geleden dat ze de diagnose PCOS kreeg. „De voedingshype was toen veel minder”, vertelt ze. Voor haar geen diëten of supplementen. Ze kreeg bij de fertiliteitspoli een kuur om haar menstruatie op te wekken en hormonen voor een regelmatige eisprong. Na haar zwangerschap viel ze ineens veel af zonder daar iets voor te hoeven doen.

En kort na de geboorte van haar dochter werd ze zelfs ongepland zwanger van een zoon. Haar PCOS-symptomen waren nagenoeg weg. „Alsof mijn voortplantingsorganen het kunstje nu snappen.”

Gynaecoloog Joop Laven heeft er een andere mogelijke verklaring voor: PCOS wordt milder naarmate iemand ouder wordt. „Vaak worden vrouwen dan regelmatiger ongesteld en zijn ze daardoor nog tot hun 45ste vruchtbaar. Ze komen later in de menopauze, waardoor ze ook langer leven. Dat is een opmerkelijk voordeel van PCOS.”

Illustratie Noor Bronstring