Bij een grote brand in een hotel in een Turks skiresort zijn 66 mensen omgekomen. Meer dan vijftig anderen zijn gewond geraakt, meldt de Turkse minister van Volksgezondheid dinsdag volgens Turkse media en internationale persbureaus.
De brand begon in de nacht van maandag op dinsdag en brak mogelijk uit in het restaurant op de vierde verdieping van het Grand Kartal-hotel. Dat hotel ligt in het populaire skiresort Kartalkaya in Midden-Turkije, zo’n 300 kilometer ten oosten van Istanbul. Het gebouw telt in totaal twaalf verdiepingen, en er waren zeker 234 gasten aanwezig toen de brand uitbrak.
Het brandalarm van het hotel zou volgens sommige hotelgasten niet af zijn gegaan. „Mijn vrouw rook de brand. Het alarm ging niet af”, zegt een man die op de derde verdieping van het hotel verbleef tegen persbureau IHA.
Het vuur is inmiddels onder controle, melden Turkse media. De oorzaak van de brand is nog niet bekend, daar moet onderzoek naar worden gedaan. Het gebouw ligt boven op een klif, waardoor brandweerlieden en wagens het hotel moeilijk konden bereiken. De hulpdiensten waren met meer dan tachtig auto’s en 230 reddingswerkers aanwezig.
Geschreeuw, paniek en rook
Op beelden op Turkse media is te zien hoe het vuur dinsdagochtend de bovenste verdiepingen en het dak van het hotel heeft verwoest. Andere beelden tonen hoe bezoekers witte lakens aan elkaar hadden geknoopt om uit een raam te ontsnappen. Twee van de slachtoffers zouden zijn gestorven nadat ze in paniek uit het gebouw waren gesprongen, meldden de autoriteiten.
Ooggetuigenverslagen aan het Engelstalige Turkse nieuwsmedium Daily Sabah beschrijven angstaanjagende taferelen. Een werknemer van een naburig hotel zei dat hij in de nacht geschreeuw hoorde: „Ik zag mensen om hulp roepen vanuit de ramen. We brachten touwen, kussens en dekens. Voordat de brandweer arriveerde, sprongen twee vrouwen van de bovenste verdiepingen.”
Een skileraar die vast in het hotel verbleef, vertelde hoe de rook verstikkend was en hoe mensen van de brandtrappen vielen. Hij zou zo’n twintig personen uit het gebouw hebben gered.
De Turkse president Recep Tayyip Erdogan zegt de situatie nauwlettend in de gaten te houden. „Ik wens Allah’s genade toe aan onze burgers die hun leven verloren en een spoedig herstel aan de gewonden”, schreef Erdogan in een bericht op X.
Er zijn inmiddels honderden soorten ‘designerdrugs’: speciaal gefabriceerde drugs die door hun samenstelling door de mazen van het juridische net vallen. Een verbod op groepen chemische stoffen moet een einde maken aan het kat-en-muisspel tussen overheid en producenten. Komende dinsdag stemt de Eerste Kamer over het wetsvoorstel van het vorige kabinet. Vijf vragen, en antwoorden, over designerdrugs en het wetsvoorstel.
1Wat zijn designerdrugs?
Designerdrugs zijn qua werking vergelijkbaar met traditionele illegale drugs zoals xtc: ze geven een euforisch, empathisch en wakkerder gevoel. Ze zijn speciaal ontworpen om het verbod op harddrugs te omzeilen. Het is immers pas verboden om een drug te produceren, te verhandelen of te bezitten als deze op de ‘Opiumlijst’ staat.
Producenten van deze zogenoemde Nieuwe Psychoactieve Stoffen (NPS) kunnen sjoemelen met de chemische samenstelling: toen 4-MMC (straatnaam ‘miauw miauw’) in 2012 verboden werd, veranderden producenten een molecuultje om vervolgens 3-MMC op de markt te brengen. Een nieuwe en dus legale drug, maar qua werking en mogelijke schadelijkheid vrijwel identiek. Toen ook 3-MMC op de Opiumlijst kwam, herhaalden producenten hun kunststukje. Opvolger 2-MMC is nog altijd legaal en te koop via websites en in smartshops.
Het gebruik van designerdrugs in Nederland nam de afgelopen jaren fors toe, vooral onder 20- tot 29-jarigen, bleek uit het Grote Uitgaansonderzoek van het Trimbos-instituut uit 2023. Vooral 3-MMC is populair: een derde van de uitgaande jongeren gebruikte het in 2023. Daarmee was het de op twee na meest gebruikte drug, na mdma en cannabis.
Het jaaroverzicht over 2023 van het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum wees uit dat het aantal meldingen van vergiftigingen met 3-MMC in 2023 was verdubbeld tot 202 vergeleken met het jaar ervoor, ondanks het verbod.
Lees ook
Wat designerdrugs met je doen: eerst de euforie, dan de psychoses. ‘Ik werd er schuw en achterbaks van’
2Wat houdt de nieuwe wet in?
Onder de nieuwe wet, waarover de Eerste Kamer dinsdag stemt, worden designerdrugs wanneer deze schadelijk blijken te zijn niet langer los op de Opiumlijst geplaatst. In plaats daarvan zijn voortaan drie volledige stofgroepen verboden: synthetische cannabinoïden, fentanylen en fenetylamines. Onder die laatste groep vallen honderden designerdrugs. Fentanylen zijn toegevoegd om te voorkomen dat de problemen met die stofgroep, zoals nu in de Verenigde Staten, overwaaien naar Nederland. In onder meer België en Duitsland zijn al vergelijkbare wetten.
3Waarom een strenger verbod?
In 2022, nadat de politie en het Openbaar Ministerie er al jarenlang voor hadden gepleit, dienden de toenmalige ministers van Volksgezondheid, Ernst Kuipers (D66), en Justitie, Dilan Yesilgöz (VVD), het wetsvoorstel in. Voor de politie kan de wet de samenwerking met buurlanden verbeteren. De Nederlandse politie kan landen als België en Duitsland niet helpen bij rechtshulpverzoeken in internationale onderzoeken zolang een drug in Nederland niet verboden is.
Designerdrugs zijn volgens de politie bovendien een gevaar voor de volksgezondheid omdat jongeren vaak niet weten wat ze gebruiken. Een verbod moet de indruk wegnemen dat legale designerdrugs minder schadelijk zijn dan andere verboden drugs. „Je klikt, bestelt en krijgt het thuisbezorgd”, zegt Peter Jansen, materiedeskundige drugs bij de politie op de website van de politie. „Dat normaliseert drugsgebruik.”
Er is ook nog een praktisch argument voor een verbod: volledige stofgroepen verbieden bespaart de regering tijd, omdat elke nieuwe designerdrug dan niet meer apart onderzocht hoeft te worden.
4Wat vinden politieke partijen?
Een ruime meerderheid in de Tweede Kamer was in januari 2024 al voor de wet. SP, DENK, ChristenUnie, VVD, SGP, CDA, NSC, PVV en BBB stemden voor, GroenLinks-PvdA, Volt, PvdD, D66 en FVD waren tegen. JA21 was tijdens de stemming niet aanwezig.
In de Eerste Kamer zijn BBB, VVD, CDA en SP al zeker voor de wet. Voor die partijen wegen gezondheidsrisico’s en het tegengaan van de productie en handel het zwaarst. Andere partijen, zoals GroenLinks-PvdA, D66, plaatsten tijdens het plenaire debat afgelopen dinsdag vooral vraagtekens bij niet-schadelijke stoffen die mogelijk ook op de Opiumlijst terechtkomen. Om dat te voorkomen werd eerder al een stof als aspartaam (dat in cola-zero zit) uitgezonderd. Meerdere partijen uitten serieuze twijfels over handhaving en preventie.
Juist daardoor ben je je eigen proefkonijn voor wat je gebruikt
5 Wat zijn de gevolgen voor de volksgezondheid?
Daarover lopen de ideeën uiteen. Volgens Laura Smit-Rigter, coördinator van het Drugs Informatie en Monitoring Systeem bij het Trimbos-instituut, is er nog weinig onderzoek gedaan. „Juist daardoor ben je je eigen proefkonijn voor wat je gebruikt”, zegt ze telefonisch.
Kaj Hollemans, adviseur van de campagne ‘Normaal over drugs’ pleit al langer voor regulering van harddrugs. Hij noemt het wetsvoorstel „ondoordacht en onzorgvuldig” omdat met een verbod volgens hem sneller vervuilende middelen in omloop kunnen komen. „Websites en smartshops hebben nog enige verantwoording over hun producten af te leggen. Maar illegale straatdealers, die de verboden designerdrugs voortaan zullen verkopen, hebben geen klantenservice waar je verhaal kunt halen. Wij verwachten juist meer incidenten.”
Hollemans benadrukt dat de groep designerdruggebruikers in Nederland ondanks de toename klein is [in 2023 1,3 procent van de volwassen Nederlanders] en dat drugs niet minder gebruikt worden als ze illegaal zijn. „Dat weten we al vijftig jaar. Kijk naar cocaïne, cannabis, xtc. Allemaal verboden, maar honderdduizenden Nederlanders gebruiken het.” Hollemans wijst ook op de verdubbeling van het aantal vergiftigingen door 3-MMC, nadat de drug werd verboden. „Dus zeg het maar, heeft dat verbod wel of niet geholpen?”
Smit-Rigter staat positiever tegenover het wetsvoorstel. Zij verwacht dat het verbieden van designerdrugs potentiële gebruikers er makkelijker van weerhoudt om NPS te gebruiken. „Naast de signaalfunctie zullen de drugs minder makkelijk beschikbaar zijn. Dat verhoogt de drempel.”
Lees ook
Wat designerdrugs met je doen: eerst de euforie, dan de psychoses. ‘Ik werd er schuw en achterbaks van’
Vroeger wilde Kehlani altijd een rockster worden, vertelt die dinsdagavond aan diens publiek in Amsterdam. Maar Kehlani werd popzanger, eerst als tiener in PopLyfe, en later solo als een van de invloedrijke popsterren die ingrediënten van de populaire r&b uit de gouden jaren 90 zo aanstekelijk samenbrengt met oude en nieuwe invloeden uit vele andere genres; van trap tot afrobeats, en van country tot 80’s rock.
Met diens meest recente, vierde album Crash is „de ideale middenweg gevonden”, zegt Kehlani in Amsterdam. De mix van broeierige en zinderende r&b met luchtige pop, hiphop, dancehall, country en rock maakt begin februari kans op drie Grammy Awards, zoals die voor het beste r&b-nummer van het jaar en, zoals ze dat bij de Grammy Awards noemen, het beste ‘progressieve’ r&b-album van het jaar.
In Kehlani’s voorprogramma krijgen we eerst een ander veelbelovend boegbeeld te zien van de moderne r&b, de Britse kwn (spreek uit: ‘ké-wan’). Een veelzijdige jonge songwriter en muziekproducer die al een paar briljante en gloeiende slaapkamerjams uitbracht, waaronder het met elke zwetende hartklop verder onder je huid kruipende meesterwerk ‘worst behavior’, het spannendste r&b-nummer in jaren. Ook live is kwns met elektronische effecten bewerkte stem soepel en zijdeachtig en zijn de beats slepend en gelaagd. Maar een zó veelbelovende artiest verdient meer dan een eenzame tape-act voor het hoofdgordijn van de headliner; kwn verwaait wat in de enorme concerthal.
Erotisch duet
De muziek van Kehlani put uit dezelfde bron als die van kwn – zoals ze ook live laten zien en horen in hun erotische duet ‘Clothes Off’, waarin ze beloven in een nat en zweterig bed niet te zullen stoppen tot de buren komen kloppen. Kehlani maakt geweldige, slepende, elektronische, sexy en sensuele r&b die smacht en verleidt. Voor die kant is live vooral alle ruimte wanneer de melodieën, synthesizergeluiden, elektronische effecten en harmoniezang wat meer vooropstaan.
Live overheersen in AFAS Live dinsdagavond echter meer de drumfills, piepend echoënde gitaren en wild zwiepende haren van de rockster die Kehlani óók wil zijn. „Dit is géén r&b-show”, zegt die zelfs stoer, minuten voordat toch een stevig blokje r&b te horen is, vaak gesteund door een krachtig meezingend publiek dat telefoonlichtjes in de lucht houdt, terwijl Kehlani op de showtrap onderuit ligt tussen krioelende dansers.
De aantrekkelijke diepere laag in diens muziek – de sensuele zware bassen en pulserend slepende elektronische grooves – wordt live nog wat meer geofferd aan de wensen van de rockster die Kehlani wil zijn, en die het publiek wil opzwepen op rafelig rauwe, gierend galmende, distorted jarentachtiggitaarsolo’s en hard klappende snaredrums. Dat levert soms een wat kil en gezwollen podiumgeluid op. Sterker zijn Kehlani en band op de wat meer rustige, melodieuze momenten, waar de krachtige zang en ingenieuze details in de groove van diens muziek ook live voluit kunnen ademen.
Fabrieken die ijzer en staal maken zijn grote uitstoters van koolmonoxide. Inzicht in deze uitstoot is van belang, want koolmonoxide verontreinigt de lucht en heeft indirect invloed op de hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer. Op dit moment zijn fabrieken zelf verantwoordelijk voor het bijhouden van hun koolmonoxide-uitstoot. Onderzoekers van het Nederlandse instituut voor ruimteonderzoek SRON en TNO hebben een manier gevonden om de jaarlijkse koolmonoxide-uitstoot van grote puntbronnen te bepalen door middel van satellietwaarnemingen in combinatie met uitstootsimulaties. Dit maakt uitstootregistratie betrouwbaarder.
Ze publiceerden hun onderzoek dinsdag in het wetenschappelijke tijdschrift Atmospheric Chemistry and Physics.
Koolmonoxide (CO) is een gas dat vrijkomt bij onvolledige verbranding. Onder meer via brandstofmotoren en houtkachels komt het in de lucht terecht waar het voor vervuiling zorgt. Het is zelf geen broeikasgas, maar het kan reageren tot het broeikasgas ozon. Bovendien zorgt koolmonoxide dat andere broeikasgassen langer in de atmosfeer blijven hangen.
Van erts naar ijzer
IJzer- en staalfabrieken zijn grote uitstoters. Vooral tijdens de eerste bewerkingsstap van erts richting ijzer komt veel koolmonoxide vrij die in de lucht terechtkomt. Van de totale koolmonoxide-uitstoot in Nederland komt 9 procent uit de hoogovens van Tata Steel.
De grote uitstoters van koolmonoxide moeten in Europa hun eigen uitstoot registreren. Dit gebeurt via een vast stramien maar er zijn wel verschillende meet- en rekenmethoden toegestaan, zoals continu meten aan de schoorsteen, extrapolatie van tijdelijke metingen en berekeningen op basis van productiecijfers. Enkele uitstoters rapporteren echter niet op tijd en elders in de wereld is de rapportageverplichting minder strikt dan in de EU. Dit maakt dat er behoefte is aan een betrouwbare onafhankelijke manier om uitstoot in kaart te brengen.
De onderzoekers hebben die gevonden door simulaties van uitstoot te maken, en die te vergelijken met metingen van koolmonoxide in de atmosfeer door het Nederlandse satellietinstrument Tropomi, dat op de Europese satelliet Sentinel-5P zit. Ze bekeken met deze methode 21 fabrieken verspreid over Europa en hun uitstoot in 2019.
„Tropomi meet concentraties van allerlei stoffen in de atmosfeer, waaronder ook koolmonoxide”, zegt Gijs Leguijt, promovendus aardwetenschappen bij SRON en TNO en eerste auteur van het onderzoek. „Maar die concentraties zijn niet hetzelfde als de uitstoot van een fabriek. Door middel van simulaties kunnen we de emissies waarin we geïnteresseerd zijn vertalen naar concentraties, waardoor een vergelijking met de observaties mogelijk is.”
De allergrootste fabrieken
„In zo’n simulatie zetten we een fabriek op de juiste plek, en dan gaan we rekenen: bij deze uitstoot hoort deze concentratie koolmonoxide”, zegt Leguijt. „Dat vergelijken we met de observaties. Als de concentraties in de observaties hoger zijn dan gesimuleerd dan was de uitstootschatting te laag. En vice versa. De satellietobservaties zijn uiteindelijk leidend, maar om die vergelijking te kunnen maken hebben we simulaties nodig.”
De onderzoekers van SRON zijn niet de enige die met koolmonoxide-uitstoot aan de slag zijn gegaan. Onder meer Duits onderzoek bracht ook met satellietobservaties uitstoot in beeld. „Hun methode vraagt minder rekenkracht maar is vooral geschikt voor de allergrootste fabrieken”, zegt Leguijt. „In onze aanpak zijn de onzekerheden iets lager.”
De uitstoot waarop de onderzoekers uitkwamen liggen in lijn met de zelfrapportages van de fabrieken. „We namen al aan dat de kwaliteit van de Europese gegevens relatief hoog was vanwege de strikte rapportageregels”, zegt Leguijt. „Daarom zijn we ook begonnen met Europa, we wilden eerst vertrouwen krijgen in onze methode. Nu we weten dat het voor Europese uitstoters goed werkt, is het mogelijk om het uit te breiden naar andere locaties. Uitstoters zijn niet overal verplicht om per fabriek te rapporteren.”
De methode kan ook voor andere stoffen gebruikt worden. „Voor methaan wordt zoiets ook al gedaan”, zegt Leguijt. „Voor CO2 is het ook mogelijk, maar dat meet deze satelliet niet. Er zijn wel nieuwe satellieten in voorbereiding die CO2 gaan meten.”
