In Nederland zal de welvaart afnemen als de Nederlandse economie niet snel productiever wordt. Nederland zal daarnaast zijn concurrentiepositie ten opzichte van andere economieën zien verslechteren.
Dat zegt onderzoeker Thijmen van Bree van onderzoeks- en innovatie organisatie TNO naar aanleiding van een maandag gepubliceerd onderzoek. „De gemiddelde werkzame persoon zal merken dat het steeds moeilijker wordt om roostergaten te vullen. Er zijn te weinig mensen om al het werk te doen.”
Arbeidsproductiviteit is de gemiddelde opbrengst per gewerkt uur. Het is een belangrijke bron van economische groei. Deze productiviteit wordt alleen maar belangrijker voor Nederland, omdat de werkende bevolking komende jaren nog verder krimpt en het aantal ouderen (dat zorg nodig heeft) toeneemt.
De Nederlandse groei van de arbeidsproductiviteit neemt al jaren af. In slechts vijf andere EU-landen was in 2023 de groei van de arbeidsproductiviteit lager dan in Nederland, volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek.
Onze buurlanden azen ook op hooggeschoolde migranten
TNO deed onderzoek naar de belangrijkste oorzaken van de dalende Nederlandse arbeidsproductiviteitgroei. Ook doet zij aanbevelingen om deze weer op te stuwen.
Massagesalons
Meer mensen in Nederland gingen afgelopen decennia meer uren werken. „De arbeidscapaciteit is toen sterker verhoogd dan de productiviteit”, zegt Van Bree. Volgens kennisinstituut TNO Vector komt dit vooral doordat de economie hard groeide in sectoren die zwaar leunen op arbeid van mensen en veel minder op machines of computers. Van Bree: „Bedrijven in de persoonlijke verzorging, bijvoorbeeld kapperszaken en massagesalons, hebben een groter aandeel gekregen in onze economie.”
Productiviteit is te verhogen met innovatie. Nederland investeert volgens TNO echter al jaren te weinig in onderzoek en ontwikkeling (ook wel R&D, Research and development). De totale investeringen bedroegen in 2023 ongeveer 2,2 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Nederland voldoet daarmee niet aan de Europese afspraken. EU-lidstaten spraken op de top in Lissabon in 2000 af dat ze de financiering van onderzoek en ontwikkeling zouden laten groeien naar 3 procent van het bbp. De Nederlandse R&D-uitgaven liggen nu onder het niveau van België, Duitsland en Denemarken.
Er zijn niet veel mensen over die meer kunnen werken, we moeten het rooien met wie we hebben
Een andere oorzaak voor de daling van de productiviteitsgroei, schrijft TNO, is de enorme toename van flexibele arbeid afgelopen decennia. Werkgevers hebben minder de neiging te investeren in scholing van tijdelijk personeel, wat nodig is om de arbeidsproductiviteitgroei te verhogen. Daarnaast heeft Nederland lange tijd de lonen gematigd. Dit heeft laagproductieve bedrijven aangetrokken met een grote afhankelijkheid van laagbetaalde arbeidskrachten.
„Je kunt je bovendien afvragen of we de menskracht in Nederland op de productiefste manier inzetten”, zegt Van Bree. „Denk aan de fietskoerier die met maaltijden door de stad fietst, terwijl de meeste mensen een supermarkt op loopafstand hebben.” De koerier zou ook nuttig werk kunnen doen in de zorg, denkt Van Bree. Die zou dan wel moeten worden omgeschoold.
Robots
Om de arbeidsproductiviteitgroei weer te laten toenemen, schrijft TNO, moet Nederland minder leunen op flexibele en laagbetaalde arbeid. De economie zou meer moeten draaien op activiteiten die R&D-investeringen aantrekken en die arbeidsbesparende technologieën – zoals robots – gebruiken of ontwikkelen. De overheid moet het ontwikkelen en toepassen van deze technologieën stimuleren, vindt TNO.
Bedrijven moeten daarnaast zorgen dat hun medewerkers goed met deze nieuwe technologieën kunnen omgaan, aldus TNO. Medewerkers moeten daartoe nieuwe kennis en vaardigheden opdoen, wat soms bijscholing vereist. Het zou ook kunnen helpen, stelt TNO, als vooral in het midden- en kleinbedrijf meer kennis hierover wordt uitgewisseld. Mkb-bedrijven zijn vaak te klein om op alle vlakken te innoveren.
Bedrijven moeten zich volgens TNO ook niet langer blindstaren op een diploma, maar kijken naar de vaardigheden van een sollicitant. Zo kunnen werkenden zich makkelijker bewegen op de arbeidsmarkt. „Bedrijven werven nog heel veel op basis van het diploma”, zegt Van Bree. „Terwijl dat papiertje aan het eind van de studie wordt behaald en dat weinig zegt over de vaardigheden die iemand nu heeft.” Tijdens de werving vaardigheden centraler stellen, stimuleert werkenden en werkgevers om meer te investeren in bijscholing.
Lees ook
Arbeidsproductiviteit van Nederlanders daalt: ‘Het kan een keer, maar de economie moet wel blijven groeien’
„We moeten het hier rooien met de mensen die we hebben”, zegt Van Bree. „Wat arbeidsparticipatie betreft zitten we al bijna aan het maximum. Er zijn niet veel mensen meer over die meer kunnen gaan werken.” Een andere oplossing die vaak wordt geopperd, is volgens Van Bree de inzet van arbeidsmigranten. „Maar onze buurlanden azen ook op hooggeschoolde migranten. Daarnaast staat het huidige kabinet een stuk negatiever tegenover migratie. Dus de enige oplossing die overblijft, is het verhogen van de arbeidsproductiviteitgroei.”
