Wederopbouw van Syrië is zeer lastig zonder opheffing van sancties door VS en EU

Na alle vreugde over de val van het wrede bewind van de Syrische president Assad, deze woensdag precies een maand geleden, staan zijn opvolgers voor de gigantische opgave het grotendeels verwoeste land weer op te bouwen. Vriend en vijand zijn het er over eens dat daarvan weinig terecht zal komen als de talrijke economische en financiële sancties van de Verenigde Staten en de rest van de internationale gemeenschap niet snel worden opgeheven.

„Door de Amerikaanse sancties vandaag nog te handhaven – bijna allemaal tegen het Assad-regime – ondermijnen de VS en de EU rechtstreeks de levensvatbaarheid van de toch al immens breekbare politieke transitie van Syrië”, schreef de bekende Amerikaanse Syrië-analist Charles Lister al voor de jaarwisseling op X.

Als gebaar van goede wil kondigde het Amerikaanse ministerie van Financiën afgelopen maandag de opheffing aan van enige beperkingen op humanitaire hulpverlening voor Syrië. Dankzij deze maatregel kunnen hulporganisaties onder meer aan de slag in Syrië om de schrijnende stroomtekorten en het gebrek aan veilig drinkwater te ondervangen. Andere landen hebben inmiddels voor tientallen miljoenen euro’s aan humanitaire hulp toegezegd. Dinsdag maakten Qatar en Turkije bekend een soort drijvende energiecentrales naar Syrië te sturen om te helpen met de stroomvoorziening.

Struikelblok

De nieuwe Syrische minister van Buitenlandse Zaken, Asaad Hassan al-Shibani, verwelkomde dit nieuws en voegde er direct aan toe te hopen dat het de opmaat zou zijn voor opheffing van alle sancties. „Deze sancties vormen een barrière en een struikelblok voor het snelle herstel en de ontwikkeling van het Syrische volk”, zei hij. Waarom de Syrische bevolking nog langer laten lijden, nu Assad weg is, vroeg hij zich af.

Waarom de Syrische bevolking nog langer laten lijden, nu Assad weg is?

Mohammed Kanfash, een Syrië-expert verbonden aan de Universiteit van Utrecht, is minder diplomatiek in zijn oordeel. Wat nu gedaan wordt „is te weinig, te laat”, zegt hij telefonisch. „Het zal maar een heel beperkte invloed hebben.” Ook volgens hem moeten de VS en de EU de sancties zo snel mogelijk opheffen. Bovendien moeten ze gelijktijdig de status van terroristische organisatie intrekken van HTS, de rebellengroep die het overgangsbewind in Damascus leidt en de afgelopen jaren afstand nam van haar jihadistische wortels. Anders is opheffen van sancties nutteloos. „Iedereen is dan bang zaken te doen met een organisatie die nog op de lijst van terroristische organisaties staat”, zegt Kanfash.

Maar zo makkelijk is Washington niet om. De harde sancties tegen Syrië, die het Congres vorige maand juist voor vijf jaar had vernieuwd, blijven van kracht. De Amerikanen willen eerst zien welke weg het bewind onder leiding van Ahmed al-Sharaa, die zelf een verleden bij al-Qaida heeft, inslaat.

Eind vorige week hadden ook de Duitse en Franse ministers van Buitenlandse Zaken, Annalena Baerbock en Jean-Noëll Barrot. bij een kort bezoek aan de nieuwe machthebbers in Damascus al duidelijk gemaakt dat ze de opheffing van sancties willen koppelen aan politieke hervormingen. Ook moet er volgens hen een compromis met de Koerdische minderheid worden gesloten. Al-Sharaa beging tijdens het bezoek in de ogen van veel Duitsers een faux pas door de vrouwelijke Duitse minister geen hand te geven maar slechts beleefd toe te knikken.

De Duitse en Franse ministers van Buitenlandse Zaken, Annalena Baerbock en Jean-Noëll Barrot, tijdens het bezoek aan Damascus met de nieuwe Syrische leider Ahmed al-Sharaa.

Caesar Act

De grootste molensteen om de nek van de nieuwe machthebbers vormen echter de Amerikaanse sancties. Hoewel die al teruggaan tot de jaren zeventig, werden de teugels vooral aangehaald onder president Trump met de zogenoemde Caesar Act van 2019. Die wet is vernoemd naar een Syriër met de schuilnaam Caesar die in 2014 duizenden foto’s van gedode en gemartelde Syriërs naar het Westen wist te smokkelen.

Op grond van de Caesar Act kon iedereen die zaken deed met het Syrië van Bashar al-Assad op Amerikaanse strafmaatregelen rekenen. Bedrijven en banken die daar actief werden, riskeerden geen toegang meer te krijgen tot de Amerikaanse markt. Dit gold niet alleen voor Amerikaanse bedrijven en investeerders maar ook voor buitenlandse. Onder Biden bleven de sancties van kracht, al zag Washington iets minder strikt op de naleving toe.

Hoewel er in Syrië sinds 2017 al aanmerkelijk minder werd gevochten dan in de eerste jaren van de oorlog, kwam er mede door de Caesar Act bijna niets terecht van wederopbouw. Ook bouwfirma’s uit het Midden-Oosten wilden niet hun vingers branden aan Amerikaanse sancties.

De sancties waren bedoeld tegen het regime van Assad en nu gebruiken ze die plotseling voor andere doeleinden. Dat vind ik onethisch

Opheffen lastiger dan opleggen

De ervaring wijst uit dat het veel makkelijker is sancties opgelegd te krijgen dan om ze opgeheven te krijgen. Iran kan daarover meepraten. Hoewel het zich na het nucleaire akkoord van 2015 met de VS en andere landen netjes hield aan zijn verplichtingen, bleef de door de VS beloofde opheffing van sancties grotendeels uit, onder meer door verzet in het Congres. Dat akkoord werd in 2018 bovendien eenzijdig opgezegd door president Trump.

Kanfash vindt dat de Amerikanen en Europeanen de sancties ten onrechte als een drukmiddel tegen de nieuwe machthebbers hanteren. „Die waren bedoeld tegen het regime van Assad en nu gebruiken ze die voor andere doeleinden. Dat vind ik onethisch. Ze kunnen heel goed de sancties opheffen en die weer opnieuw opleggen als HTS en de nieuwe regering zich niet aan hun beloftes zouden houden.”

Sancties kunnen lang blijven doorwerken. Bedrijven die hun neus hebben gestoten in een land dat door sancties is getroffen, staan vaak niet te dringen om terug te keren. Agathe Demarais, analist van de European Council on Foreign Relations wees er vorige maand daarom op dat de internationale gemeenschap er goed aandoet de verwachtingen binnen Syrië te temperen. „Zelfs als alle maatregelen zouden worden opgeheven, zouden Westerse bedrijven niet terug snellen naar Syrië’, schreef zij half december. „Falen bij het in de hand houden van de verwachtingen zou rampzalig zijn.”

Delen





Mail de redactie