Hij is zo’n 1.500 jaar oud, weegt ruim 52 kilo en is gemaakt van glimmend marmer. Deze woensdag veilt Sotheby’s in New York de oudst bewaard gebleven in steen gebeitelde versie van de Tien Geboden, de lijst met leefregels die God op de berg Sinaï overhandigde aan Mozes.
De profeet kreeg de geboden volgens de Bijbel overhandigd op twee stenen tafelen, maar de kopers in New York moeten het dus doen met een versie die staat gebeiteld in één tablet. Het kleinood gaat ze tussen de 1 en 2 miljoen dollar kosten, is de schatting van het veilinghuis.
De steen is opgegraven in 1913 in het zuiden van Israël bij de aanleg van een spoorweg. Het belang van het object werd niet onderkend, en het marmer lag drie decennia lang met de tekst omhoog voor de ingang van een huis, aldus Sotheby’s. Pas toen een wetenschapper in 1943 de steen kocht, werd duidelijk wat erop stond: een versie van de Tien Geboden die gangbaar was bij de Samaritanen. Dit was en is een etnoreligieuze gemeenschap die afstamt van de Israëlieten die in de achtste eeuw v.Chr. als enigen niet naar Assyrië waren gedeporteerd en daardoor hun eigen sterk aan het judaïsme verwante geloof ontwikkelden.
Godslastering
Van de in de joodse Tenach en het christelijke Oude Testament overgeleverde Tien Geboden, ontbreekt er in de Samaritaanse dekaloog één: ‘Misbruik de naam van de Heer, uw God, niet, want wie zijn naam misbruikt laat hij niet vrijuit gaan.’ In plaats van dit godslasteringsverbod kennen de Samaritanen het gebod om op de berg Gerizim een tempel voor God te bouwen.
Van de Tien Geboden zijn meer oude inscripties bekend, maar volgens Sotheby’s is het object dat woensdag in New York geveild wordt de oudste complete versie. (De oudste overgeleverde gebodenlijst überhaupt is rond 150 v.Chr. genoteerd op het zogenoemde Nash-papyrus.)
Volgens Sotheby’s is de steen beschreven in het Paleo-Hebreeuwse schrift, maar dat klopt niet, zegt Benjamin Suchard, historisch taalkundige aan de KU Leuven en de Universiteit Leiden en kenner van het Bijbels Hebreeuws. „Het gaat hier om het Samaritaanse schrift, dat rond 300 na Christus uit het Paleo-Hebreeuws is voortgekomen. Dat schrift gebruiken de Samaritanen nog steeds, dus ik vind het vreemd dat hun expert zegt dat het in de Oudheid uit gebruik is geraakt. Er zijn een stuk of vijf letters waaraan je het verschil duidelijk ziet.”
Lees ook
Van runderkop naar A: hoe in duizend jaar ons alfabet ontstond
Problematische geschiedenis
Christopher A. Rollston, het hoofd van de afdeling Classical and Near Eastern Languages and Civilizations aan de George Washington University, sprak vorige week in The New York Times zijn twijfels uit over de echtheid van het tablet. Vooral het feit dat er niets bekend is over de archeologische context waarin de steen gevonden werd, is wat hem betreft verdacht. „Het verhaal van Sotheby’s kan heel goed ooit verzonnen zijn door een vervalser of een malafide antiekdealer.”
Suchard beaamt dat de onbekende geschiedenis van deze Tien Geboden problematisch is. „Maar met het object zelf, de tekst en het schrift is weinig mis. Er zijn minstens vier andere stenen met gelijksoortige inscripties. Daarom vind ik ook dat Sotheby’s wel erg hoog opgeeft over dit object, alsof het de stenen tafelen van Mozes zelf zijn.”
