Donald J. Trump, veroordeeld crimineel, aanstichter van de Capitoolbestorming en door vriend en vijand afgeschreven politicus, heeft een mirakel verricht. Met een verkiezingscampagne waarin hij weinig meer deed dan zijn grieven van acht en vier jaar geleden herhalen en uitvergroten, heeft hij de opkomst onder zijn oorspronkelijke achterban opgedreven én zijn kiezersschare verbreed. Latino’s, jonge mannen en inwoners van traditioneel blauwe steden van Detroit tot Atlanta hebben hem dinsdag aan winst op vicepresident Kamala Harris geholpen.
Woensdagochtend was duidelijk dat Trump drie van de zeven swing states heeft gewonnen: Georgia, North Carolina en Pennsylvania. De andere vier, Wisconsin, Michigan, Arizona en Nevada, liggen binnen handbereik. Het presidentschap lijkt hem niet te kunnen ontglippen.
Trump kan ook de eerste Republikein zijn sinds George Bush in 2004 die de popular vote (meeste stemmen) wint. Daarmee zou de ex-president niet alleen veel beter scoren dan vier jaar geleden, maar ook dan acht jaar geleden, toen hij Hillary Clinton overrompelde. In januari wordt Trump, als oudste president ooit, opnieuw geïnaugureerd.
Zijn tweede termijn kan spectaculair effectiever zijn dan zijn regeringsperiode tussen 2016-2020. Hij heeft nauwelijks meer critici binnen de Republikeinse Partij, die in ieder geval de Senaat veroverde en goede kans maakt het Huis van Afgevaardigden te behouden. In combinatie met de verregaande immuniteit die het conservatieve Hooggerechtshof Trump in juli schonk, weerhoudt vrijwel niets hem van het bouwen van een grensmuur, het deporteren van miljoenen illegale immigranten, het optuigen van handelsbarrières en – als hij dat dreigement doorzet – wraak op zijn politieke tegenstanders. Ook zullen hardliners in zijn partij inzetten op nog strengere abortuswetgeving en drastische veranderingen in het onderwijs.
Democratisch falen
Trumps winst toont niet alleen hoe ongenaakbaar populair de zakenman, reality tv-ster en oerpopulist weer is. Die populariteit werd gesterkt door een mislukte aanslag op zijn leven, de steun van mannen als Tesla- en X-baas Elon Musk en antivaxer en ex-Democraat Robert F. Kennedy. En door grote onvrede over de staat van het land en de onrust in de wereld, Oekraïne en het Midden-Oosten.
Het is evenzeer – misschien nog wel meer – een afstraffing van de Democraten. Vicepresident Kamala Harris, die in drie maanden een knappe campagne voerde, kon nooit ontsnappen aan haar eigen politieke verleden, de enorme impopulariteit van president Joe Biden en hoe onder hun bewind de inflatie en immigratie voor veel kiezers onacceptabel zijn toegenomen.
Waar angstbeelden over criminele, huisdierenetende migranten en transgender personen in vrouwensport en wc’s Republikeinse kiezers motiveerden, sloeg Democratische angst voor Trump als potentiële fascist en woede over de inperking van abortusrechten onvoldoende aan. Harris scoorde weliswaar goed onder vrouwen, vooral zwarte vrouwen, maar de arbeidersklasse die ‘union Joe’ Biden nog aan zich wist te binden, lijkt met deze uitslag definitief bij de Democraten weggelopen. Harris scoorde vrijwel overal slechter dan Biden vier jaar geleden, toen het land, midden in de coronapandemie, Trump afschreef.
De uitslag doet denken aan de nederlaag van Hillary Clinton in 2016. Maar zij voerde een lang voorbereide campagne als opvolger van de populaire Barack Obama en was zelf wereldberoemd. Harris sprong krap drie maanden geleden in toen de aftakelende Biden door zijn eigen partij tot terugtreden werd gedwongen. Ze droeg de last van de zittende macht, zonder dat ze de bekendheid genoot van een president of voormalig first lady. Uit piëteit of overtuiging nam ze tijdens de campagne nauwelijks afstand van Bidens fouten.
Ruk naar rechts
Kiezersonderzoek moet uitwijzen of Trump vooral won vanwege de hoge kosten van levensonderhoud, benzine en woonlasten. Of – zoals in 2016 – zijn radicale oplossingen voor ongereguleerde migratie en retoriek over culturele kwesties. Een ruk naar rechts die ook in Europa te zien is.
Zonder gelovig te zijn heeft Trump allerlei religieuze groepen aan zich weten te binden. Onversneden racisme tijdens zijn campagnebijeenkomsten is geen obstakel geweest voor een toenemend aantal kiezers van kleur. En de blik op het verleden en een ouderwets beeld van mannelijkheid trekt juist jonge mannen aan.
Lees ook
Een veroordeling, een kandidaat-wissel en een moordaanslag: zo verliep de langste, kortste, en duurste Amerikaanse presidentscampagne ooit
De herschikking van kiezers zal tot introspectie bij Democraten moeten leiden. Ook over hun campagnestrategie van fanatiek langs de deuren gaan, waar Harris met name in Pennsylvania op leunde. Seksisme en racisme kunnen een rol gespeeld hebben in Harris’ verlies, maar daar kan de partij zich niet achter verschuilen.
De helft van het land en internationale bondgenoten, Oekraïne met name, houden hun hart vast voor een tweede Trump-presidentschap, met J.D. Vance als vicepresident.
Lees ook
de uitslagen van de presidentsverkiezingen
