‘Een organisatie zonder leider, een zware klap voor Hamas, een strategische overwinning voor Israël’, kopten Arabische, Israëlische en internationale kranten na de bekendmaking van de dood van Yayha Sinwar, de 61-jarige leider van Hamas die op 16 oktober in Rafah werd gedood. Sommige media gingen nog verder en suggereerden dat zijn dood mogelijk een nieuwe fase in de Gaza-oorlog kan inluiden, een staakt-het-vuren kan bewerkstelligen, de terugkeer van de Israëlische gijzelaars kan waarborgen en misschien ook de opkomst van een nieuwe, minder militante leiding buiten Gaza mogelijk zal maken.
De Amerikaanse president Joe Biden en vicepresident Kamala Harris schaarden zich achter het idee van een ‘nieuwe dag’ in Gaza, zonder dat Hamas het voor het zeggen had. De Israëlische premier Benjamin Netanyahu stelde zelfs dat „Hamas Gaza niet meer zal regeren. Dit is het begin van een nieuwe dag na Hamas en dit is een kans voor u, inwoners van Gaza, om u eindelijk van zijn tirannie te bevrijden.”
Het is mijns inziens ongelooflijk naïef en ontbloot van realiteitszin om Sinwar af te schilderen als een onoverkomelijke hindernis om de genocide die in Gaza woedt te beëindigen en tot een rechtvaardige politieke oplossing te komen. Dat komt niet alleen omdat Biden/Harris en Netanyahu de ‘olifant in de kamer’ negeren – de voortdurende bezetting, de mogelijkheid om in Gaza weer nederzettingen te vestigen, allemaal factoren die in Gaza het Palestijnse gewapende verzet aanwakkeren – maar vooral omdat ze voorbijgaan aan Sinwars ideologische en tactische invloed op de vorming van het huidige karakter van Hamas. Bovenal verzuimen ze in te gaan op het beeld en de betekenissen die Hamas in het Palestijnse verhaal heeft verweven. Voor veel Palestijnen en Arabieren in het Midden-Oosten symboliseert Hamas – helaas – het enige, onwrikbare verzet tegen de bezetting.
Sinwars nalatenshap
Om de politieke, tactische en strategische gevolgen van de Sinwars dood voor Hamas te begrijpen, moeten we kijken naar de erfenis en ideologie die hij in de beweging heeft verweven. Al voor hij leider van Hamas werd, had Sinwar aanzienlijke invloed in Gaza, dankzij zijn banden met de militaire vleugel en het veiligheidsapparaat. Hij werd gezien als de strategische militaire architect van Hamas, die zijn sterke banden met Iran gebruikte om de militaire slagkracht van de beweging te verhogen. Sinwar speelde een sleutelrol in de onderhandelingen met Israël over een wapenstilstand en de gesprekken over de vrijlating van de Israëlische gijzelaars. Hij hield vast aan zijn eisen over de vrijlating van honderden Palestijnse gevangenen, de terugtrekking van de Israëlische troepen uit Gaza en een blijvend staakt-het-vuren, ook te midden van een oorlog die nu meer dan 42.000 Palestijnse levens heeft geëist.
Israël en de VS verzuimen te erkennen dat er in plaats van Sinwar duizenden andere Sinwars zullen opstaan
Deze ideologie, diepgeworteld in de politieke en militaire gelederen van de beweging, zal met zijn dood niet verdwijnen. Het is dan ook niet verbazend dat Khalil al-Hayya, lid van het politburo, verklaarde dat „de moord op Sinwar en alle leiders […] vóór hem ons verzet alleen maar zal verdiepen en onze vastberadenheid om hun pad te blijven volgen versterken.” Uit deze verklaring blijkt dat er binnen Hamas geen grote ideologische verschuiving in het politieke standpunt heeft plaatsgevonden. Al-Hayya’s boodschap bracht aan de regering-Netanyahu twee hoofdpunten over. Ten eerste zal geen enkele moord ideologisch of politiek iets veranderen bij Hamas, dat zijn gewapende strijd zal voortzetten. Historisch gezien klopt deze bewering, want Hamas heeft blijk van veerkracht en intern aanpassingsvermogen gegeven door zijn leiding weer op te bouwen na de moord op prominente leden. Ten tweede gaf al-Hayya te kennen dat Hamas deze moorden, de genocide en het leed en de ontheemding van de Gazanen zou uitbuiten om zijn verzet tegen Israël aan te wakkeren. En belangrijker nog: Hamas zal deze factoren benutten om ‘zich in leven te houden’ door zich als de ultieme vertegenwoordiger van het Palestijnse volk te afficheren.
Na de verwoesting van Gaza
Ik keek niet uit naar Sinwars dood, vooral omdat hij en zijn organisatie zich voor de gevolgen van 7 oktober voor het hele Palestijnse volk dienden te verantwoorden. De moord op hem heeft de discussie afgeleid van essentiële interne Palestijnse kwesties die dringend aandacht vereisen. Vragen als: wat gebeurt er na de verwoesting van Gaza? Is de gewapende strijd tegen Israël nog altijd van belang? Waarom en hoe lang zal Gaza de prijs voor deze gewapende strijd blijven betalen? Wat voor soort leiderschap en politieke visie heeft het Palestijnse volk nodig na de genocide in Gaza?
Laten we duidelijk zijn: het gesprek over de ‘nieuwe dag’ en de aard van het verzet tegen de Israëlische bezetting is niet aan Israël, de Verenigde Staten of zelfs Hamas. Het is in de eerste plaats aan het Palestijnse volk, dat een grondige ideologische en politieke balans moet opmaken.
Voor Hamas zal de ‘nieuwe dag’ niet meer zijn dan een dag waarop de machtsoverdracht aan weer een andere leider wordt besproken. Voor Israël en de Verenigde Staten omvat de ‘nieuwe dag’ de voortgaande moord op Hamas-leiders en de uitroeiing van elke vorm van verzet tegen de bezetting en Israëlische controle. Bovendien zal het voor de VS en Israël een dag zijn waarop van de Palestijnen in Gaza, op de Westelijke Jordaanoever, binnen Israël en daarbuiten wordt verwacht dat ze de bezetting aanvaarden en verdragen. Sinwar heeft dan misschien een verschroeide aarde achtergelaten, maar Israël en de VS verzuimen te erkennen dat er in plaats van Sinwar duizenden andere Sinwars zullen opstaan. Deze strijd was nooit alleen tegen Hamas; het is een strijd tegen de Palestijnen, die nu meer dan ooit niets meer te verliezen hebben.
Lees ook
Israël vecht ook tegen de fantomen van het Joodse verleden
