N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Wekelijks stuit Karel Knip in de alledaagse werkelijkheid op raadsels en onbegrijpelijke verschijnselen.
Deze week: het leven aan boord van een tank is gevaarlijk en oncomfortabel.
Twee Amerikaanse Abrams tanks rijden over een brug in de Iraakse hoofdstad Bagdad, op 8 april 2003.
Foto Karim Sahib/AFP
Wat je altijd al vermoedde blijkt nog waar ook: de chauffeur van een tank kan door zijn eigen tank worden uitgeschakeld. Het risico is klein maar niet verwaarloosbaar. Het werd op het online-platform Quora besproken.
Een tankchauffeur bestuurt zijn tank vanaf een stoel voor in zijn voertuig, min of meer van onder de kanonsloop. Neemt de tank deel aan een gevecht of oefening, dan zit hij veilig onder een gesloten luik. Neemt hij deel aan een parade of wordt de tank alleen maar verplaatst dan kan hij zijn luik openen, zijn stoel omhoog brengen en zijn hoofd naar buiten steken. Dat doet hij graag want dan ziet-ie meer en het is ook frisser. Maar als hij zijn hoofd al te ver naar buiten steekt dan kan hij een klap van de koepel of de loop krijgen. Er zijn voorzieningen om het te voorkomen, maar die worden overruled als groter gevaar dreigt. Of ze werken niet.
Tankbemanningen lopen meer gevaar dan al waarschijnlijk lijkt. Laatst werd een Russische ‘tanker’ door zijn eigen chauffeur overreden. Je moet er niet aan denken wat er gebeurt als een chauffeur binnendoor van zijn cabine naar de koepel klautert als die net in beweging komt.
Een redelijke stoel
Loop je in westerse tanks minder gevaar dan in Russische? Die vraag is actueel nu Oekraïne binnenkort aan de slag gaat met Amerikaanse en Duitse tanks. Hoe gaat het eraan toe in de M1A1 Abrams en de Leopard 2A4? Er zijn tientallen YouTube-video’s die het kunnen laten zien. En die kunnen laten horen dat de turbine van de Abrams veel hoger klinkt dan de turbodiesel van de Leopard.
De tankchauffeur heeft het in zijn vooruitgeschoven positie buiten de draaibare koepel misschien nog het prettigst. Hij zit op een redelijke stoel en heeft een overzichtelijke taak. Zijn drie collega’s ónder de koepel, de lader, de schutter en de commandant, zitten in een gruwelijk kleine ruimte waarin, als de ventilatie hapert, ook nog rook kan staan. De schutter zit praktisch tussen de knieën van de commandant. Beiden zijn tijdens het gevecht in nauwe samenwerking druk met communicatie, observatie, richten en vuren en worden bijgestaan door moderne optiek en elektronica.
Idiote risico’s
De lader niet. Die staat naast het uiteinde van de kanonsloop en moet maar één ding doen: op tijd het juiste type granaat in de loop steken. Is het zover dan trekt hij het projectiel, dat twintig kilo kan wegen, uit het munitierek achter zich, draait een kwart slag, verwijdert en passant een beschermkap, duwt het geval diep de loop in, sluit die af en haalt een hendel over. Het hoeft niet meer dan acht seconden te duren. Er bestaan onwaarschijnlijk veel video’s van en daarop hebben ex-laders altijd weer kritiek. De gefilmde lader is te langzaam, zwenkt niet soepel vanuit de heupen of neemt idiote risico’s. Inderdaad zie je weleens een lader die nagenoeg achter zijn kanon staat terwijl hij weet dat diens zware afsluiter, het breech block, een deel van de terugslag van de loop opvangt en bij elk schot zijn kant op komt. En tegelijk een huls uitwerpt. Het breech block kan armen en ribben breken. In Russische tanks en in de Franse AMX Leclerc is het laden in handen gegeven van een autoloader. Het scheelt niets in snelheid.
Afgezien van directe treffers is het ergste dat de tankbemanning kan overkomen dat de 40 of 50 granaten in het ‘ammorack’ tegelijk ontploffen. Cooking off is de term die gebruikt wordt, het is een explosie die niet door een drukgolf maar door hitte wordt ingeleid. De video’s bekijkend zou je zeggen dat het vaak eerder tot een hels vuur dan tot een echte ontploffing komt. Russische tanks hebben hun munitie zó ongelukkig onder de koepel opgeslagen dat die bij een cook-off wordt weggeworpen. De Challenger heeft het ook. De Abrams, Leopard en Leclerc bewaren de munitie achter de koepel in rekken onder ‘blow off panels’ die drukontlastend werken. Het moet de overlevingskansen van de bemanning vergroten.
De bemanningen zijn voor hun veiligheid natuurlijk in de eerste plaats aangewezen op de extreem zware bepantsering van hun voertuigen, die van het tankfront kan wel 70 cm dik kan zijn. Dit heeft ook nadelen: de Abrams en de Leopard wegen zo’n 60 ton, de Russische T-72 maar 47 ton. Daardoor zouden westerse tanks wel eens meer moeite kunnen hebben met de Oekraïense zwarte aarde dan de Russische. Alweer is het YouTube dat laat zien hoe een Abrams muurvast kan komen te zitten in de modder. Rupsbanden blijken net zo goed te slippen als autobanden.
Draagkracht van bruggen
Ten slotte is het maar te hopen dat de Oekraïeners voldoende zicht hebben op de draagkracht van hun bruggen. Lang niet alle bruggen zijn bestand tegen het gewicht van een Abrams, zéker niet als die op een speciale dieplader (een tankcarrier) vervoerd wordt, die kan het totaalgewicht op bijna 140 ton brengen.
Dat was de ontdekking van de afgelopen week: hoeveel zorgen de Amerikaanse landmacht altijd heeft over de conditie van de bruggen in het gebied waar haar tanks worden ingezet. Er zijn gedetailleerde handleidingen opgesteld om experts bij te staan in hun draagkracht-schattingen. Een betrouwbare berekening aan de hand van tests en metingen kost twee tot zes mensuren. Stalen bruggen worden snel doorzien, bruggen van gewapend beton niet omdat je niet weet waar de wapening ligt. Aan gemetselde bruggen wordt misschien niet eens begonnen: veel Amsterdamse bruggen kunnen hoogstens 30 ton aan, de bruggen over het Twentekanaal staan op 38 ton. Ook een manier om je tegen een invasie te beschermen.
De Britse dirigent Roger Norrington is vrijdag op 91-jarige leeftijd overleden. Norrington was een vroege pionier van de historische uitvoeringspraktijk, die zich vooral met zijn Beethoven-uitvoeringen internationaal in de kijker speelde. Hij hield zich opvallend strak aan de tempi die Beethoven voorschreef; tempi die veel andere dirigenten te snel of te langzaam vonden (en vinden).
The Orchestra of the Age of Enlightenment, dat hij vanaf de jaren tachtig vaak dirigeerde, zegt op zijn website dat Norrington compleet veranderde wat ze dachten te weten over de muziek van Beethoven. Na een Beethoven-concert in Rotterdam in 2004, schreef een NRC-recensent: „Hij danste, stampte en sprong als Leonard Bernstein en keek vaak achterom de zaal in, of wij wel hoorden hoe anders en hoe bijzonder het was.”
Dat omkijken naar het publiek deed hij vaker, ook om applaus aan te moedigen tussen delen van een symfonie door. Dat was normaal in de 18de eeuw, maar in de 20ste nogal een statement. Dirigeren „gaat niet om het wijden van een heilig object. Het gaat om verkenning, nieuwsgierig zijn en plezier maken”, zei Norrington in een interview met The Telegraph in 2021.
Geen vibrato
Norrington werd geboren in Oxford en ging Engelse literatuur studeren, ondanks zijn vioollessen en koorervaring als jongenssopraan. In de vroege jaren zestig werkte hij nog als amateurtenor en richtte een eigen amateurkoor op, het Schütz Choir, vernoemd naar de toen nog nauwelijks herontdekte Duitse componist Heinrich Schütz waarvan Norrington dolgraag muziek wilde uitvoeren. Pas toen besloot hij zijn leven professioneel aan muziek te wijden en compositie en directie te gaan studeren.
Norrington paste zijn historische uitvoeringspraktijk niet alleen toe op barok- en klassieke componisten, maar ook op romantische
Na chef te zijn geworden van de net opgerichte Kent Opera (de eerste regionale opera van Engeland), richtte hij in 1978 ook zelf een orkest op, de London Classical Players, om samen met het inmiddels geprofessionaliseerde Schütz Choir verder te experimenteren. Zijn uitvoeringen vielen op door het spaarzame gebruik van vibrato (volgens Norrington „een moderne drug”), dat volgens hem in de 18de en vroeg 19de eeuw geen standaard speelwijze was geweest, maar een versiering. Hij leidde de LCP tot 1997, het jaar waarin hij werd geridderd en zichzelf Sir mocht noemen.
Norrington paste zijn onderzoek naar de historische uitvoeringspraktijk niet alleen toe op muziek van barok- en klassieke componisten, maar later ook romantische, zoals Berlioz, Mahler en zelfs Stravinsky. Hij voerde zijn ideeën zowel met oude-muziek als moderne orkesten uit; onder andere als chef van het Stuttgart Radio Symfonieorkest, Camerata Salzburg en het Zürich Kamerorkest.
In Nederland trad hij soms op als gastdirigent, zoals in 1977 bij het Nederlands Kamerorkest. Hij „maakte al gauw duidelijk een echte Mozart-dirigent te zijn”, schreef de NRC-recensent toen. „Zelfs een ogenschijnlijk niemendalletje als Mozarts Symfonie in Bes bracht hij op een spirituele lichtvoetige manier. Dankzij de transparante samenklank, de welluidende voordracht van de melodieën en de beheerste luchtigheid waarmee door Norrington de dynamische accenten werden aangebracht, kreeg zo’n symfonietje meteen muzikale substantie. (…) Dank zij zijn alerte aandacht voor elk muzikaal detail kwamen de speelse spanningen en de innige tederheid van deze muziek volledig tot hun recht.”
Een omhelzing bij een Coldplay-concert en een kiss cam, heel veel meer was er afgelopen dagen niet nodig voor een explosieve internethype. Tijdens een concert van de Britse band in een stadium vlakbij Boston bracht een camera mensen uit het publiek in beeld op een groot scherm.
Daaronder ook een stelletje: een man staat met zijn armen geslagen om de vrouw die voor hem staat. Zodra ze merken dat ze levensgroot in beeld worden gebracht, duikt de man weg en draait de vrouw zich om. „Of ze hebben een affaire, of ze zijn heel erg verlegen”, zegt frontman Chris Martin, waarna de camera gericht wordt op twee mensen in een bananenpak.
Filmpjes van het incident gingen razendsnel rond op sociale media. Hobbydetectives op internet kwamen er al snel achter dat het om topman Andy Byron en HR-directeur Kristin Cabot van techbedrijf Astronomer ging, en dat Byron met een andere vrouw getrouwd is. Coldplaygate was geboren, zondag nam Byron ontslag.
Lees ook
Wie de Coldplay-meme deelt, doet mee aan digitale steniging
„Van onze leiders wordt verwacht dat zij de norm stellen in gedrag en verantwoording, en onlangs gebeurde dat niet”, zegt het bedrijf in een bericht op LinkedIn. Over de precieze omstandigheden – of Astronomer wel of niet van de verhouding wist, bijvoorbeeld – is veel onduidelijk, Byron en Cabot hebben zelf niet gereageerd. Toch roept het de vraag op: is een werkromance iets waarvoor je ontslagen kunt worden, of is dat een privéaangelegenheid?
Belangenverstrengeling voorkomen
Daten of een relatie hebben met een collega is niet per se verboden. Maar zeker als er tussen de partners sprake is van een gezagsverhouding, kan een relatie vragen oproepen. Alleen al de schijn van voorkeursbehandelingen (of omgekeerd: dat een medewerker door iemand die hoger in de organisatie staat gedwongen wordt tot een romance) kan schadelijk zijn.
Veel bedrijven hebben daarom interne regels over hoe er gehandeld moet worden als er een liefde ontstaat. Zo verwachten onder andere Unilever, ING en Shell dat medewerkers melding doen van elke mogelijke vorm van belangenverstrengeling. Ook als die er niet echt is, maar een situatie of relatie door anderen wel zo gezien kan worden. „Je moet jezelf beschermen van elke verdenking van wangedrag door transparant te zijn”, stelt de gedragscode van Shell. „Het kost je maar een paar minuten, en kan je een tijdrovend onderzoek besparen.”
Ook de NS verwacht dat medewerkers open zijn over romantische gevoelens op het werk. „Wanneer een relatie onze onafhankelijkheid en professionaliteit in de weg staat, gaan we in gesprek. We zoeken samen naar een oplossing die zoveel mogelijk recht doet aan alle betrokken personen.”
Amerikaanse bedrijven zijn wat strenger in hun gedragscodes. Google schrijft klare taal: er mag geen romantische, fysieke of familierelatie zijn tussen collega’s waarbij er ook een gezagsverhouding is. Bij General Motors en bij financiële instelling Citigroup gelden vergelijkbare regels. Bij Apple worden bestuursleden bovendien jaarlijks door de hoofdjurist van het bedrijf bevraagd om te bepalen of er sprake is van belangenverstrengeling.
Ontslagen ceo’s
Eerder leidden verhoudingen op de werkvloer ook al tot ontslagen. Daar speelde wel wat meer dan alleen een affaire. Illustratief is het ontslag van McDonald’s-topman Steve Easterbrook in 2019. Aanvankelijk werd hij weggestuurd wegens het hebben van een relatie met wederzijdse instemming met een medewerker. Hij kreeg 40 miljoen dollar mee.
Daar kwam de hamburgerketen later op terug: Easterbrook bleek met nog drie medewerkers een affaire te hebben gehad en naaktfoto’s vanaf zijn zakelijke mailadres te hebben gestuurd. Bovendien had hij een van de vrouwen een aandelenpakket van honderdduizenden dollars gegeven. Omdat hij daarover gelogen had, moest Easterbrook in totaal 105 miljoen dollar aan beloningen terugbetalen.
Iets vergelijkbaars speelde bij oliebedrijf BP eind 2023. Ook daar moest topman Bernard Looney vertrekken en afstand doen van ruim 32 miljoen pond aan beloningen. En ook daar ging het niet zozeer om de affaires zelf, maar wel om het feit dat de directeur tegen het bestuur had gelogen over zijn verhoudingen.
Het kan ook anders lopen. Neem Bill en Melinda Gates: de twee leerden elkaar eind jaren 80 kennen toen Melinda net bij Microsoft was komen werken. Jarenlang waren ze zonder problemen samen, terwijl Bill het bedrijf leidde. Goed, het stel scheidde in 2021, maar toen werkten ze allebei al jaren niet meer bij de techreus.
Lees ook
Help, een affaire met een collega
Liveblog Economieblog
Kabinet verbiedt gebruik staalslakken op risicolocaties voor minstens 1 jaar
Bridget Lagerweij (17) had dit schooljaar vreselijke pech. Bij het eindexamen havo op het Sint-Maartenscollege in Voorburg haalde ze voor alle vakken samen genoeg punten om te slagen, maar ze kreeg toch geen diploma omdat ze voor haar profielwerkstuk een 3 had gehaald. Precies in de weken dat ze eraan moest werken kreeg ze de ziekte van Pfeiffer. Terwijl ze aan het herstellen was, moest ze ook nog leren voor de schoolexamens. Haar profielwerkstuk, dat ging over antibiotica, schoot er zo bij in.
Achteraf gezien had ze door die onvoldoende eigenlijk niet eens mogen deelnemen aan het centraal schriftelijk eindexamen. „Maar ik was al bezig, dus ik heb de examens toch afgemaakt”, vertelt ze. Ze kreeg van school te horen dat er nog een laatste kans was om te slagen: als ze in de zomer haar profielwerkstuk zou verbeteren naar minimaal een 4. Dat kon niet op haar eigen school, maar wel op het Voortgezet Algemeen Volwassenenonderwijs (Vavo).
We zien heel wat profielwerkstukken die zijn geschreven met behulp van AI. Dat herkennen we inmiddels
Dus zit ze op een zonnige julidag, terwijl haar geslaagde klasgenoten al vakantie vieren, opnieuw over haar profielwerkstuk gebogen. Bij VAVO Haaglanden, onderdeel van ROC Mondriaan, op tien minuten lopen van treinstation Den Haag Centraal, kunnen gezakte leerlingen in de zomer nog vóór het nieuwe studiejaar hun diploma halen. Bridget Lagerweij wil, als ze slaagt, in september beginnen aan een studie maritieme techniek.
Lees ook
Over de schouders van de docenten meekijken op uitslagendag: ‘Je weet zeker al waarom ik bel’
Cijferlijsten combineren
VAVO Haaglanden biedt drie verschillende zomertrajecten, waar dit jaar in totaal ruim tachtig leerlingen aan meedoen. De meesten komen om hun combinatiecijfer op te krikken, waarmee ze onvoldoendes op andere vakken kunnen compenseren. Dit cijfer is het gemiddelde van het profielwerkstuk dat in de laatste klas van de middelbare school moet worden gemaakt, plus een aantal vakken waarvoor geen centraal examen wordt gedaan, maar die wel meetellen, waaronder maatschappijleer. VAVO Haaglanden biedt twee mogelijkheden om het combinatiecijfer te verhogen: het profielwerkstuk verbeteren (een driedaags traject) en het schoolexamen herkansen waarmee maatschappijleer is afgesloten (een tweedaags traject).
Leerling mogen geen gebruik maken van ChatGPT of andere AI-programma’s.
Foto Bart Maat
De rest van de deelnemers komt voor het zogenoemde ‘conversietraject’, het alsnog laten omzetten van een cijferlijst in een diploma. Zo is het mogelijk om van een vwo-lijst een havo-diploma te maken, als je één vak waarop je een onvoldoende hebt laat vallen. Dat kan omdat je op het vwo (minimaal) negen vakken hebt, en op de havo acht. Of als je twee jaar achter elkaar voor hetzelfde diploma bent gezakt, dan kun je alsnog slagen als je de beste cijfers van de twee cijferlijsten combineert.
VAVO Haaglanden verdient nauwelijks iets aan de zomertrajecten, zegt Robert Reijns (38), die dit programma coördineert. Meedoen kost 350 euro per traject. „Dat dekt ongeveer de kosten.” Maar het is wel een goed visitekaartje voor deze onderwijsinstelling. Want wie in de zomer niet slaagt, kan kiezen: weer terug naar de middelbare school, om het eindexamenjaar helemaal over te doen. Of zich inschrijven op het volwassenenonderwijs, om komend studiejaar alleen de onvoldoendes te herkansen. Die route is de laatste jaren steeds populairder geworden. VAVO Haaglanden zag het aantal aanmeldingen verdubbelen van rond de vijfhonderd in schooljaar 2020-2021 naar meer dan duizend afgelopen schooljaar.
<figure aria-labelledby="figcaption-0" class="figure" data-description="De nieuwe deelvraag die ze hebben verzonnen en het antwoord daarop moeten de leerlingen in hun eigen woorden en met de hand schrijven.
Foto Bart Maat
” data-figure-id=”0″ data-variant=”row”><img alt data-description="De nieuwe deelvraag die ze hebben verzonnen en het antwoord daarop moeten de leerlingen in hun eigen woorden en met de hand schrijven.
<figure aria-labelledby="figcaption-1" class="figure" data-description="Wie in de zomer niet slaagt, kan terug naar de middelbare school of zich inschrijven op het volwassenenonderwijs.
Foto Bart Maat
” data-figure-id=”1″ data-variant=”row”><img alt data-description="Wie in de zomer niet slaagt, kan terug naar de middelbare school of zich inschrijven op het volwassenenonderwijs.
Nick Buitelaar (18) heeft zich ingeschreven voor twee zomertrajecten tegelijk. Bij het eindexamen vwo op het Christelijk Lyceum in Delft heeft hij vier vijven gehaald, dat waren er twee te veel. Eén daarvan heeft hij weggewerkt bij een herkansing. Een ander vak waarvoor hij een onvoldoende had, laat hij vallen. Dan heeft hij nog genoeg vakken over om op VAVO Haaglanden zijn vwo-cijferlijst te laten omzetten naar een havo-diploma. Daarvoor moet hij nog wel een opdracht maken, een reflectie schrijven op zijn profielwerkstuk, dat is een wettelijk vereiste bij het conversie-traject.
„Als het lukt, wil ik in september Finance, Tax and Advice gaan studeren”, zegt hij. Maar tegenover de twee vijven die hij nog heeft, moeten ook twee zevens staan. Daar ontbreekt er één van. Door zijn profielwerkstuk over het Suez-kanaal te verbeteren hoopt hij zijn combinatiecijfer te verhogen naar een 7.
Het is volledig mijn eigen schuld. Ik heb er gewoon te weinig tijd aan besteed
De deelnemers hoeven hun profielwerkstuk niet helemaal over te maken. Op de eerste dag maken ze een reflectieopdracht, waarbij ze terugkijken op hun onderzoek en bedenken hoe ze dat anders kunnen aanpakken. Op de tweede dag verzinnen ze een nieuwe deelvraag en zoeken ze informatie om die te beantwoorden. Op de laatste dag herschrijven ze hun conclusie. Allemaal nemen ze plaats achter een computer waarop ze bronnen mogen opzoeken. Maar de tekst die ze straks inleveren, moeten ze met de hand schrijven, en in hun eigen woorden. Dat voorkomt dat ze informatie klakkeloos overnemen.
Reijns maakt aan deelnemers duidelijk dat het gebruik van chatprogramma’s met AI niet is toegestaan. „Jullie zijn beter dan ChatGPT en Gemini.” Dat is geen overbodige waarschuwing, zegt aanmeldcoördinator Annie van der Velden (42). „Leerlingen die willen meedoen aan het zomertraject moeten hun oude profielwerkstuk van tevoren inleveren. We zien er heel wat die zijn geschreven met behulp van AI. Dat herkennen we inmiddels.”
Er lopen begeleiders rond aan wie de leerlingen vragen kunnen stellen. Nola Bukari wil straks management gaan studeren.
Foto Bart Maat
Nola Bukari (19), die het afgelopen jaar al op VAVO Haaglanden zat, moet een 8 op haar combinatiecijfer halen om voor haar havo-diploma te slagen, dan kan ze daarna management gaan studeren. Daarom doet ze zowel mee aan de herkansing voor maatschappijleer als aan het traject voor het profielwerkstuk. Voor haar werkstuk over milieuproblemen heeft ze een nieuwe deelvraag bedacht: wat zijn de oorzaken en gevolgen van de plastic soep in de zee? Op websites van onder meer het Wereld Natuur Fonds en de Plastic Soup Foundation zoekt ze doelgericht naar informatie. Geconcentreerd vat ze samen wat ze vindt. Om haar heen is het soms rumoerig, maar ze laat zich niet afleiden. Ruim binnen de tijd is ze klaar.
Dat geldt niet voor iedereen. Sommige deelnemers weten niet waar ze moeten beginnen. Ze scrollen onrustig over hun schermen zonder iets op te schrijven. Begeleiders lopen rond om hen op weg te helpen. Reijns snapt wel wat het probleem is. „Wij verzuipen als samenleving in de informatie. De grote uitdaging is om erachter te komen welke bronnen betrouwbaar zijn.” Wat deze jongeren ook moeten leren, zegt hij, is niet alleen informatie zoeken die hun eigen opvattingen bevestigt. Bij de reflectieopdracht, de dag ervoor, hebben ze al moeten nadenken over dat probleem. Zien ze dat ook terug in hun eigen profielwerkstuk?
Naakt op een paard
Bij de reflectieopdracht hebben ze daarnaast geanalyseerd wat er op school niet goed ging bij het maken van hun werkstuk. „Het is volledig mijn eigen schuld. Ik heb er gewoon te weinig tijd aan besteed”, zegt Olivia Ziaber (18), die al twee keer is gezakt voor het eindexamen havo, vorig jaar op Dalton Den Haag en dit jaar op het volwassenonderwijs. „Ik kan best goed leren, maar ik heb moeite met mijn motivatie”, zegt ze. Dus heeft ze zich nu ingeschreven voor het zomertraject, want in september wil ze beginnen aan een opleiding Built Environment.
De deelnemers moeten reflecteren op hun profielwerkstuk, een nieuwe deelvraag uitwerken en een nieuwe conclusie schrijven. Olivia Ziaber schrijft over de Renaissance.
Foto Bart Maat
Voor haar profielwerkstuk over de Renaissance onderzoekt ze als nieuwe deelvraag welke invloed die periode heeft op de huidige cultuur. „Het was niet makkelijk om bronnen te vinden”, zegt ze, „maar ik heb modetijdschriften gevonden waarin ontwerpers de Renaissance noemen als inspiratiebron.” Ook in popcultuur wordt op dit tijdperk teruggegrepen, ontdekte ze. Enthousiast vertelt ze over zangeres Beyoncé, die op de cover van haar album ‘Renaissance’ naakt op een paard zit. „Ze heeft zich laten inspireren door een schilderij van Lady Godiva door de Renaissance-schilder Adam van Noort.”
Nu ze zich hier bij het zomertraject in verdiept heeft, komt ze tot een andere slotconclusie voor haar profielwerkstuk dan eerst. „Ik dacht dat de impact van de Renaissance niet zo groot was”, zegt ze. „Maar nu kom ik erachter dat zo’n beetje alles om ons heen uit die tijd stamt.”
Een paar dagen na de zomertrajecten krijgen de deelnemers de uitslag. Bridget Lagerweij, Nick Buitelaar, Nola Bukari en Olivia Ziaber zijn alle vier geslaagd. Op 27 augustus krijgen ze hun diploma uitgereikt.
Lees ook
En na het eindexamen? De toekomst lonkt, maar eerst een tussenjaar – met reizen, bijbaantjes en een duikbrevet
VAVO Haaglanden biedt drie verschillende zomertrajecten, waar dit jaar in totaal ruim tachtig leerlingen aan meedoen.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data96516869-a16d0e.jpg)
