In Patagonië is het oudste kikkervisje ter wereld gevonden. Al is een verkleinwoord voor het 161 miljoen jaar oude fossiel nauwelijks op zijn plaats: met een lengte van bijna 16 centimeter was de kikkervis gerust reusachtig te noemen. De vondst werpt nieuw licht op de evolutie van kikkers en padden, schrijven de Argentijnse en Chinese onderzoekers in Nature. Zo blijkt dat het uitzonderlijk goed bewaarde fossiel al kieuwen had om voedingsstoffen mee uit het water te filteren.
Kikkers en padden vormen een groep van amfibieën die een opvallende metamorfose in twee stappen ondergaan. Uit het dril (de klomp doorzichtige, gelatineuze eitjes) groeien in eerste instantie larven met staarten en kieuwen: de kikker- of paddenvisjes. Die ontwikkelen zich later tot volgroeide individuen zonder kieuwen of staart. De oudst bekende volwassen fossiele kikkers zijn rond de 215 miljoen jaar oud, het oudst bekende kikkervisje tot nu toe was slechts 145 miljoen jaar oud. Omdat weke lichaamsdelen slecht fossiliseren, was er nauwelijks iets bekend over die eerste, vroege levensfase.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data123764289-60b20e.jpg|https://images.nrc.nl/SxU1kVQKplPuvobhPn-tqR2hfsQ=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data123764289-60b20e.jpg|https://images.nrc.nl/8kZoe2jvU9aGOfSjUqVL0Wp4W1w=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data123764289-60b20e.jpg)
Daar brengt de nieuw ontdekte kikkervis verandering in. De onderzoekers bestempelen de vondst als een jonge Notobatrachus degiustoi – een uitgestorven oerkikkersoort waarvan op dezelfde locatie ook al fossielen van volwassen exemplaren gevonden zijn. In het nu ontdekte fossiel zijn de details opmerkelijk goed bewaard gebleven: niet alleen de kop, het grootste gedeelte van het lijf en een deel van de staart zijn te zien, maar zelfs de ogen, zenuwen en één van de voorpoten. Daaruit concluderen de onderzoekers dat de kikkervis zich in een laat stadium van zijn leven als larve bevond op het moment van zijn dood: het had niet lang meer geduurd tot de metamorfose naar volwassen kikker had plaatsgevonden.
Beroemde stierkikker
Het fossiel bewijst niet alleen dat de karakteristieke twee-fasen-levenscyclus van kikkers en padden al op een vroeg moment in de evolutie ontstond, maar ook dat vroege kikkervisjes net als hedendaagse soorten al kieuwen hadden.
Bij Notobatrachus degiustoi waren zowel de kikkervisjes als de volwassen kikkers groot, met een lichaamslengte van ruim 15 centimeter. Sommige hedendaagse soorten bereiken in beide levensfasen een vergelijkbare grootte, zoals de Amerikaanse stierkikker – één individueel stierkikkervisje met de bijnaam Goliath werd zelfs wereldberoemd doordat hij ruim 25 centimeter lang was.
Ook bij de boomkikker Pseudis paradoxa kunnen de kikkervisjes rond de 22 centimeter lang worden. Het paradoxale zit ’m er bij die laatste soort in dat de kikkervisjes veel groter zijn dan de volwassen dieren. Die krimpen tot een lengte van zo’n 6 of 7 centimeter.
