Manchester City-speler Rodri (28) heeft de Gouden Bal gewonnen, de prijs die het Franse tijdschrift France Football ieder jaar uitreikt aan de beste voetballer. De momenteel zwaar geblesseerde middenvelder wordt zo beloond voor het uiterst succesvolle afgelopen seizoen, waarbij hij met zijn club landskampioen van Engeland werd en met Spanje Europees kampioen.
Voorafgaand aan de uitreiking leek de Braziliaanse aanvaller Vinícius van Real Madrid topfavoriet voor de prijs. Een delegatie van Real Madrid besloot op het laatste moment niet naar Parijs af te reizen, uit onvrede over de Gouden Bal-winst van Rodri. “Als de criteria om de prijs niet Vinícius als winnaar aanwijzen te winnen, dan zouden diezelfde criteria wel [Real Madrid-speler] Daniel Carvajal als winnaar moeten aanwijzen”, meldt Real Madrid volgens persbureau AFP.
De Spaanse club werd wel uitgeroepen tot beste mannenteam van het jaar, zonder dat iemand de prijs in ontvangst kon nemen. Real Madrid-trainer Carlo Ancelotti kreeg de Johan Cruyff Trophy voor beste coach, maar liet ook verstek gaan.
Jongste speler
Tot beste vrouwelijke speler werd Aitana Bonmatí gekroond. De speler van FC Barcelona won afgelopen seizoen de Champions League met de Spaanse ploeg en was trefzeker in de finale. Haar team werd uitgeroepen tot beste vrouwenploeg van het afgelopen jaar.
De Kopa Trophy voor de beste speler onder de 21 ging dit jaar naar de 17-jarige Lamine Yamal, aanvaller van FC Barcelona en afgelopen weekend nog trefzeker in de gewonnen klassieker tegen Real Madrid. Yamal is de jongste speler ooit die de prijs won.
De NOS schrijft dat minderjarigen regelmatig reclames voor botox, lipfillers en borstvergrotingen voorgeschoteld krijgen op TikTok. Dat strookt niet met de regels van de Nederlandse Reclame Code, waarin staat dat bedrijven dit soort reclames „niet specifiek mogen richten” op jongeren onder de 18. Toch ontdekte de NOS dat „een tiental bedrijven op TikTok de groep van 13 tot en met 17 jaar in het vizier heeft”.
Beleggers die inzetten op een koersdaling van aandelen in hernieuwbare energiebronnen hebben ruim 1,2 miljard dollar winst geboekt, schrijft FT. Trump heeft aangekondigd de Inflation Reduction Act van president Joe Biden te beëindigen (wat overigens echt niet zo makkelijk zal gaan). Dat zou kunnen leiden tot vertraging in de ontwikkeling van hernieuwbare energie capaciteit in Amerika.
Volgende week begint de VN-Klimaatconferentie COP29 in de Azerbeidzjaanse hoofdstad Bakoe. Klimaatfinanciering wordt naar verwachting een van de grootste struikelblokken, schrijft Trouw. Arme landen dragen de zwaarste lasten van klimaatverandering maar hebben de minste middelen om zich aan te passen.
De Nederlandse industrie blijft kwakkelen. Afgelopen september daalde de productie met 3,3 procent ten opzichte van vorig jaar, schrijft Nu.nl.
Een injectienaald met botox in een botoxkliniek. Foto Robin Utrecht
Bij „verschillende geweldsincidenten” in Amsterdam zijn in de nacht van donderdag op vrijdag Israëlische supporters gewond geraakt. Dat heeft de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema (GroenLinks) vrijdagochtend bevestigd in een persbericht dat ze namens de veiligheidsdriehoek van Amsterdam heeft uitgestuurd. „Relschoppers zijn actief op zoek gegaan naar Israëlische supporters om hen aan te vallen en te mishandelen.”
„Op meerdere plaatsen in de stad zijn supporters belaagd, mishandeld en met vuurwerk bekogeld”, schrijft Halsema. Ze stelt dat dit is gebeurd „ondanks de massale politie-inzet in de stad”. De burgemeester bevestigt dat de Mobiele Eenheid (ME) verschillende keren heeft ingegrepen. Ook zou de ME Israëlische supporters hebben „beschermd” en naar hotels hebben „begeleid”.
De driehoek meldt dat het aantal slachtoffers en aanhoudingen vrijdag in kaart wordt gebracht. Ook stellen de autoriteiten dat „de omvang van de incidenten” wordt bekeken. Halsema schrijft ook dat ze contact heeft met de Nederlandse regering, de ambassade van Israël en de Joodse gemeenschap in Amsterdam „die zich grote zorgen maakt over de situatie”.
Halsema veroordeelt het geweld dat „alle grenzen te buiten” gaat en „op geen enkele manier te verdedigen” is. „Er is geen enkel excuus voor antisemitisch gedrag dat vannacht is vertoond.” De burgemeester meldt ook dat de komende dagen extra politie op de been is in de hoofdstad en dat er „extra aandacht” is voor de „extra beveiliging” van Joodse instellingen en objecten.
Om 12.00 uur houdt de Amsterdamse driehoek een persconferentie.
De Amsterdamse burgemeester Femke Halsema. Foto Robin van Lonkhuijsen / ANP
Je kunt hem slaan, omver duwen of door elkaar schudden tot hij begint te huilen. Of, nog net wat gemener, op zijn zij leggen zodat hij niet meer overeind kan komen en hulpeloos begint te spartelen. Sociaal psycholoog Marieke Wieringa richtte voor haar proefschrift een ware wetenschappelijke martelkamer in voor Cozmo, de sociale robot. Geen dierproef, maar een robotproef om te onderzoeken hoe mensen reageren op ‘emotionele’ robots.
Wieringa (31) promoveerde aan de Radboud Universiteit op een studie naar respons op gesimuleerde robotemoties. Ze belandde in die robotwereld via haar bachelor communicatiewetenschappen aan de Vrije Universiteit. „In communicatiewetenschap heb je heel veel onderzoek naar marketing en beïnvloeding, maar ik wilde iets anders, iets nieuws. Na een college over sociale robots dacht ik: aha, kennelijk is dit ook communicatiewetenschap.”
Een heel zielig geluidje
Ze deed haar masterscriptie aan de Universiteit van Amsterdam – en dat smaakte naar een promotie. „Het idee kreeg ik van een YouTube-filmpje van twee jongetjes die een Cozmo-robot door elkaar schudden. Hij maakt dan een heel zielig geluidje. Eén van die jongens vond dat heel grappig, maar de andere kreeg medelijden.”
Wieringa’s proefschrift gaat er niet om of robots ‘echt’ emoties kennen, maar onderzoekt hoe mensen reageren op gesimuleerde emoties van een robot. Dat heeft een cognitieve kant (schrijven mensen een vorm van bewustzijn toe aan de robot), een affectieve (hoe voelen mensen zich bij een robot die emoties toont) en een morele (is omgang met een robot onderhevig aan morele oordelen).
„Er was al eens onderzocht hoe mensen reageren op een verhaal waarin een robot wordt mishandeld. Ze blijken dan geneigd te denken dat de robot mentale capaciteiten heeft. Dat onderzoek heb ik uitgebreid, met robots die bij het mishandelen wel en geen emoties tonen. In beide gevallen bleven mensen geneigd te denken dat de robot pijn heeft. Maar wat we ook zagen is dat mensen het eerder eens zijn met de stelling dat een robot pijn kan lijden als die emoties toont. Die overtuiging wordt niet nog eens versterkt door het gebruikte geweld.”
Een baby-dino bij de nek grijpen
Een volgend experiment gaf mensen ruimte voor reflectie achteraf. „We lieten mensen filmpjes zien van een robot in de vorm van een baby-dinosaurus die wordt mishandeld. Als je die slaat of bij de staart oppakt begint hij te huilen. Als je hem bij de nek grijpt, maakt hij stikgeluiden, best realistisch.” Mensen keken twee keer, de eerste keer moesten ze direct en intuïtief reageren, de tweede keer mochten ze het filmpje stilzetten, terugspoelen en er na afloop over nadenken. „Ook toen waren mensen na het filmpje meer geneigd het eens te zijn met de stelling dat robots pijn ervaren, ook al realiseren ze zich bij nadenken dat de robot gewoon een object is.”
Een aantal affectieve tests deed ze in het laboratorium. Proefpersonen kregen een saaie motorische taak – pinnetjes in een bord een kwart slag draaien, telkens tot ze nieuwe instructies kregen. „Ze wisten niet hoe lang ze bezig zouden zijn en na vijf minuten is het echt al tergend saai.” Daarna deden ze een spelletje met een Cozmo-robot die blij was bij winst en verdrietig bij verlies, en moesten ze die vervolgens door elkaar schudden. „Toen kregen ze de keus: die intens saaie taak van daarnet weer doen, of de robot nog een keer door elkaar schudden. Hoe langer je schudt, hoe korter die taak. Toen bleek dat mensen zich schuldiger voelden en veel minder bereid waren de robot te schudden wanneer Cozmo emoties liet zien.”
Maar geloven mensen dan echt dat de robot pijn voelde? Of vinden ze het gehuil gewoon onprettig? „Er waren ook mensen die dat zeiden, maar de meesten voelden zich echt schuldig, ze voelden zich slecht en hadden medelijden. Er waren ook mensen die een compromis met zichzelf sloten en de robot heel kort gingen schudden om toch wat minder die saaie taak te hoeven doen. Achteraf zeiden die dan: ik dacht dat hij dit nog wel aan zou kunnen.”
Bij een laatste test kregen mensen een sociale robot vijf dagen in huis. Daarna werden ze ondervraagd en moesten ze ook de robot nog even pesten, bijvoorbeeld door hem te laten spartelen. „De meeste mensen vonden dat moreel verwerpelijk, ook als ze de robot als een object zeggen te zien. Het hoort niet.” Zou dat dan niet ook kunnen opgaan voor de mishandeling van een boom, of een deur? „We hebben gevraagd: stel dat je dit had gedaan met een kartonnen doos, maakt dat uit? Dat de robot emotioneel reageert blijkt dan cruciaal, of mensen nou geloven dat die emoties ‘echt’ zijn of niet.”
Recht door zee of rationeel
Een van haar conclusies is dat menselijke reacties op emotionele robots al met al niet zo recht door zee of rationeel zijn als we vaak denken. „We geloven graag dat we heel rationeel zijn, maar ons gedrag baseren we toch voor een groot deel op emotionele hechting.” Lachend: „Dat is maar goed ook, anders zouden we robots zijn.”
Wieringa ziet ook risico’s. „Emotionele hechting kan natuurlijk ook misbruikt worden. Je kunt je zo voorstellen dat bedrijven een verdienmodel maken van sociale robots, om van alles te verkopen. Je zag het in de jaren negentig al bij de Tamagotchi, het digitale speeltje waaraan mensen zich gingen hechten. Die moest je eten geven anders ging hij klagen. Dat was gratis. Maar stel dat ze je vragen voor dat eten te betalen, of iets anders te kopen?”
Inmiddels is Wieringa de robots voorbij. Ze heeft een aanstelling als postdoc-onderzoeker in Groningen. „Ik ga onderzoeken hoe we mensen spelenderwijs iets kunnen leren over micro-plastics. Ik kom ook uit Groningen en wilde altijd terug, dus nu is eindelijk de tijd daar.”
