Het was een onzalig plan vanaf dag één: de keuze om een lid van het Koninklijk Huis de leiding te geven over een van de politiek meest explosieve dossiers van de afgelopen decennia. En dat het fout zou aflopen kon iedereen met een beetje verstand van het staatsrecht en van de ministeriële verantwoordelijkheid al van mijlenver zien aankomen.
Vorige week trok prinses Laurentien, want over haar gaat het, zich noodgedwongen terug als voorzitter van de Stichting (Gelijk)waardig Herstel. Haar stichting had de afgelopen jaren een steeds prominentere rol gekregen in de afwikkeling van het Toeslagenschandaal. En naarmate de rol van de prinses toenam, groeide ook het ongemak in ambtelijk Den Haag met haar bemoeienis, zo bleek deze week uit een uitgebreide reconstructie in NRC.
Het ongemak betrof zowel de methode als de persoon van Laurentien. Sinds de omvang van het Toeslagenschandaal in volle omvang bekend werd, probeerden meerdere politiek verantwoordelijken de compensatie van getroffen ouders en kinderen in goede banen te leiden. Tevergeefs, zo bleek al snel: de uitvoering verzandde in een nieuwe bureaucratische nachtmerrie voor de gedupeerden.
Om de boel vlot te trekken mocht Laurentien het proberen met een pilot, waarin de ouders en kinderen eindelijk centraal stonden: honderden ouders vonden zo een luisterend oor, en kregen in een oogwenk een vaak forse compensatie. Zo fors dat op het ministerie van Financiën de alarmbellen afgingen: dit werd te duur.
Ouders en kinderen vonden bij de prinses een luisterend oor, en kregen in een oogwenk vaak forse compensatie
Wat daarbij meespeelde was dat de persoon Laurentien niet los gezien kan worden van haar huwelijk met de broer van de koning, prins Constantijn. Zij zijn lid van het Koninklijk Huis, en daarmee vallen ze onder de ministeriële verantwoordelijkheid. Maar zij krijgen, anders dan de koning en zijn gezin, geen toelage: ze moeten hun eigen geld verdienen. Een klassiek geval van hermelijnkoorts trad op bij de ambtenaren die Laurentien probeerden bij te sturen en haar wezen op de regels waaronder een overheid geld uitgeeft. Dat de prinses fel was en zich betrekkelijk doof hield voor de argumenten van de ambtenaren en exclusief het belang van de ouders centraal stelde, hielp daarbij zeker niet.
Het resultaat is inmiddels bekend: vanuit het departement begonnen verhalen te komen over de te dure oplossing van de prinses. Ook haar soms harde opstelling richting de ambtenaren lekte uit. En hoewel de Tweede Kamer eiste dat de prinses een rol zou houden in de afwikkeling van het Toeslagenschandaal, was opstappen de enige mogelijke weg.
Dat is om meerdere redenen pijnlijk. Primair voor de ouders, die na jaren van ambtelijke tegenwerking eindelijk iemand hadden die daadwerkelijk naast hen ging staan. Precies zoals de commissie die het Toeslagenschandaal evalueerde had aanbevolen. In de nietsontziende jacht op fraudeurs was iedereen de mens uit het oog verloren, dat mocht nooit meer gebeuren.
Ook voor Laurentien zelf is het een tragisch verhaal: zij heeft zich met volle overgave en politieke dekking in dit dossier gestort en dingen voor elkaar gekregen die waarschijnlijk niemand anders zo had kunnen doen. Juist omdat zij prinses is, werd er naar haar geluisterd, hoe wrang die conclusie ook moge zijn.
De politiek moet het zichzelf aanrekenen dat de boel zo ontspoord is, de (vorige) premier met name. De persoon Laurentien is nu weg, maar haar methode heeft ook zijn waarde bewezen. Laat de ouders niet weer de dupe worden van deze kwestie.
