Bijna vier jaar heb ik het voorrecht mogen hebben om voor NRC over bijzondere of geestige straatnamen te schrijven. Met deze laatste aflevering voor de Achterpagina sluit ik dit prachtige project af. Dat doe ik door een vraag te onderzoeken waar ik zelf al langer mee liep: wat is nou de kortste én de langste straatnaam van Nederland?
Wat dat laatste betreft: dat ligt er maar net aan hoe je dat meet. Reken je geen spaties en punten mee, dán wint de Burgemeester Baron van Voerst van Lyndenstraat in Gramsbergen met 41 tekens. Kijk je enkel naar straatnamen die uit één woord bestaan, springt Zaandam eruit. Daar telt de Haaldersbroekerdwarsstraat maar liefst 26 tekens, één meer dan de Amsterdamse Noordhollandschkanaaldijk.
De langste straatnaam
Ik reken punten en spaties echter wel mee, ze staan immers gewoon op het bordje én in het officiële register van straatnamen. In dat geval gaat Heerlen er met de bokaal vandoor: de Ir. Mr. Dr. van Waterschoot van der Grachtstraat in Heerlen kent maar liefst 48 tekens – en dat met nog drie afko’s erin. Naamgever is een voormalig inspecteur van de mijnen, die voluit Willem Anton Joseph Maria van Waterschoot van der Gracht heette. Dan is het bordje toch nog bondiger dan had gekund. „We korten het meestal af tot de Van der Grachtstraat. Want anders past het ook niet op je rijbewijs of in je paspoort, eigenlijk nergens op”, zei een bewoonster in 2022 tegen L1 Nieuws. „Met de pakketbezorging wil het ook nog wel eens mis gaan”, aldus een andere bewoner. Al kan dat laatste ieder adres van Nederland tegenwoordig overkomen.
2,6 meter lang straatnaambord
Er is echter één straatnaam die nóg langer is. Toen begin deze eeuw het grondgebied tussen Duiven en Westervoort succesvol opnieuw werd ingericht, wilde men de commissie die hiervoor verantwoordelijk was bedanken voor het goede werk met een eigen straatnaam. Zo ontstond in 2010 de Laan van de landinrichtingscommissie Duiven-Westervoort in Duiven, een imposante 55 tekens lang. Het is een fietspad waaraan geen mensen wonen en ook geen adressen aan gevestigd zijn, waardoor Heerlen toch de langste naam van een straat met daadwerkelijke bewoners en huisnummers blijft houden. De eerste negen jaar was er ook geen bord gevestigd aan de laan. Toen dit 2,6 meter lange gevaarte (breder dan het fietspad zelf) in 2019 alsnog geplaatst werd, bleek al dit al gauw een veel gewild object voor dieven te zijn. Meerdere malen moest er een nieuwe neergezet worden, een lot dat malle of originele straatnamen vaker treft. Aan het Gebed Zonder End in Amsterdam of Hoerejacht in Enkhuizen kunnen ze erover meepraten.
Wat plaatsnamen betreft, ligt de langste in Overijssel: het ruim vierduizend zielen tellende Westerhaar-Vriezenveensewijk. Vroeger was dit Hendrik-Ido-Oostendam-Schildmanskinderen-Groot-en-Klein-Sandelingen-Ambacht, maar die verloor de titel toen het de naam veranderde naar het bondigere Hendrik-Ido-Ambacht. Overigens is de kortste plaatsnaam in Nederland Ee, een dorp binnen de gemeente Noardeast-Fryslân. Ik hoor u denken: dat kan dus nóg korter. Wie een nieuw dorp sticht dat bestaat uit slechts één letter kan bij mij de recordmedaille voor kortste plaatsnaam komen ophalen. Ik beloof er een lekker stuk worteltaart bij te serveren.
Internationaal
Internationaal maakt men het nog bonter. De langste plaatsnaam in Europa is een dorp in Wales, met de catchy naam Llanfairpwllgwyngyllgogerychwyrndrobwllllantysiliogogogoch. Dat is 58 tekens, maar aangezien de ll en ch in het Welsh als één letter tellen, bedraagt de score eigenlijk 51 karakters. Het dorpje heeft een stedenband met de Franse plaats Y. Toerisme bestaat vooral uit mensen die op het treinstation een selfie met het ellenlange plaatsnaambord nemen. Wereldrecordhouder is de Thaise hoofdstad Bangkok, waarvan de officiële, ceremoniële naam uit 163 letters bestaat. Getranscribeerd dan, in het Thais is de naam beperkt tot een luttele 95 karakters – nog steeds een record.
De kortste straatnaam
Waar een lange straatnaam in theorie altijd nog langer kan, is een enkel leesteken het minimaalste dat je kunt overhouden. Dit leidt ons naar de Alblasserwaard, waar het dorp Ottoland (net geen duizend inwoners) twee straten met slechts één letter kent: A en B. Dit waren bij aanleg de enige twee wegen van het gehucht, waardoor men vond dat twee letters wel genoeg waren. Veel websites en navigatiesoftware hebben echter moeite met straatnamen van slechts één letter. Door nieuwbouw kent het dorp inmiddels zo’n twintig andere straatnamen. In Drenthe en Groningen komen ook een aantal weggetjes voor die als naam slechts E dragen.
De échte kortste straatnaam is natuurlijk een straat die helemaal geen naam heeft, nul tekens dus. Maar kun je dan wel van een straatnaam spreken? Mij lijkt van niet, maar bij het volgende filosofisch café dat ik bezoek, zal ik deze vraag in de groep gooien.
Alle afleveringen van de straatnaamrubriek zijn hier terug te lezen: nrc.nl/rubriek/straatnaam/
Van Casper van der Veen verschijnt 27 sept het boek ‘Goed Geluimd Hof en 99 andere Amsterdamse straatnamen’, uitgeverij Van Oorschot, 22,50 euro
