De grootste Thaise oppositiepartij mag dan zijn verboden, het progressieve politieke geluid is daarmee niet weggevaagd. Kort nadat het Constitutionele Hof woensdag Move Forward verbood, werd de oprichting van een nieuwe partij aangekondigd. „Vrijdag openen we ons nieuwe politieke huis”, kondigde econome Sirikanya Tansakun (43) aan. Zij werd daarin gesteund door Pita Limjaroenrat (43), de partijleider van Move Forward die dat niet meer mag zijn. Een nieuwe partij zou mogelijk ‘Leap Forward’, Sprong Voorwaarts, gaan heten. Tansakun zelf wordt getipt als de nieuwe partijleider.
Het verbod op de partij die vorig jaar onverwacht een derde van de stemmen veroverde, vloeit voort uit een voornemen om wetgeving rond majesteitsschennis te versoepelen. Die wet beschermt de conservatieve koningsgezinde elite in Thailand tegen elke vorm van kritiek.
Move Forward hoopte dat een petitie die ze in maart bij de rechtbank had ingeleverd de rechters ervan zou overtuigen dat ze de monarchie niet willen afschaffen maar de wet tegen majesteitsschennis alleen beperkt willen aanpassen. Maar de rechters zagen aanwijzingen dat de partij de monarchie omver zou willen werpen. En dat is tegen de grondwet, stelden ze.
Het besluit van de rechters verbiedt ook alle recente leiders van de partij, om de komende tien jaar politiek actief te zijn. Het betekent dat voormalig partijleider Pita Limjaroenrat (43) en tien van zijn collega’s hun zetel verliezen in het parlement. De overige 143 parlementsleden behouden die als ze binnen zestig dagen een nieuwe partij vinden.
Onmiddellijk na de uitspraak sprak Limjaroenrat gedesillusioneerde aanhangers toe. Hij beloofde dat hij ze niet in de steek zal laten. „Ik blijf als burger betrokken, ik ga nergens naartoe.” Hij drukte ze op het hart niet verbitterd te raken. „Vandaag zijn we allemaal diep verdrietig, maar morgen pakken we het weer op.” En: „Verlaat ons niet. Bij de volgende verkiezingen komen we terug.” Sirikanya Tansakun riep daarna iedereen op om lid te worden van de nieuwe partij.
‘Semi-heilig vorstendom’
De rechters handelden uit angst, stelt de Thaise journalist Pravit Rojanaphruk op de site van het Thaise nieuwsmedium Khaosod. Is Thailand nog wel een democratie te noemen, vraagt hij zich in het opiniestuk af, als de stem van veertien miljoen mensen die slechts een majesteitsschenniswet die ze wreed en onrechtvaardig vinden, willen aanpassen, zo van tafel wordt geveegd? „We lijken wel een semi-heilig vorstendom uit de Europese Middeleeuwen. Het hof lijkt te denken dat de harten van de jonge mensen die zich inzetten voor democratische hervorming niet meer zijn te winnen. En dat alleen bangmakerij een democratische beweging kan stoppen.”
Premier Srettha Thavisin (62) van de partij Pheu Thai, de voormalige oppositiepartij die vorig jaar een deal sloot met heersende junta-partijen, riep op X landgenoten op om de rechterlijke uitspraak te respecteren. „Het is niet zo dat we de rechters willen beledigen”, reageerde een Move Forward-aanhanger die zich ‘Dolphin’ noemde gisteravond in een interview met de Singaporese zender CNA. „Maar ik denk dan: Hebben zij wel respect voor de wens van het volk?”
Anderen vroegen zich af of het überhaupt nog zin heeft om te stemmen. Toch ziet het ziet er niet naar uit dat aanhangers massaal de straat opgaan, zoals in 2020 toen Future Forward, de voorganger van Move Forward, werd verbannen. Sinds deze protesten uitbraken zijn 272 mensen die zich uitspraken tegen de heersende macht gearresteerd op grond van majesteitsschennis, een wet die wordt gebruikt om pro-democratische stemmen te smoren. De gearresteerden, waarvan er twintig onder de achttien jaar zijn, hangt drie tot vijftien cel boven het hoofd. Een deel is al veroordeeld, anderen zitten vast in voorarrest. Afgelopen maart overleed een van hen, Netiporn Sanae-sangkhom (28), aan ondervoeding. Ze hield uit protest een hongerstaking.
Meteen na de uitspraak spraken verschillende diplomaten en politici, onder andere uit de EU en de VS, hun afkeuring uit. „Move Forward was in 2023 de winnaar van de verkiezingen. Een democratisch systeem kan niet functioneren als pluriformiteit niet is toegestaan”, tweette de regionale vertegenwoordiger van het Europese Parlement. Ook een woordvoerder van de Amerikaanse ambassade in Thailand uitte zorgen over de stand van de Thaise democratie.
Twintig couppogingen
Al sinds de revolutie in 1932, waarbij opstandelingen een einde maakten aan de absolute monarchie van toen, is er een terugkerende strijd tussen een koningsgezinde elite en democratische groepen. Thailand onderging sindsdien maar liefst twintig couppogingen, waarvan twaalf geslaagd. De meest recente vonden plaats in 2006 en 2014. Sinds de laatste couppoging door generaal Prayut Chan-o-Cha probeert de koningsgezinde elite naast geweld ook via juridisch, ondemocratisch gemanoeuvreer hun macht te behouden.
Move Forward is de negende partij sinds 2007 die door de heersende elite is verboden. Waaronder dus Future Forward, de voorganger van Move Forward. „Als het aan ons ligt, zijn wij de laatste partij die nu bij het kerkhof van verboden politieke partijen wordt gevoegd”, zei Limjaroenrat eerder deze week tegen het Amerikaanse persbureau AP. „We vechten door.” Limjaroenrat verwacht dat – gezien de ervaring met Future Forward – de transitie naar een opvolger soepel verloopt. De nieuwe partij zal dezelfde uitgangspunten nastreven, geïnspireerd op westerse sociaaldemocratische principes. De partijstructuur is al opgezet. De nieuwe mensen staan al klaar. Evenals zijn voorganger Thanathorn Juangroongruangkit (45), de leider van Future Forward, wil Limjaroenrat, die zo blijkt uit een recente peiling nog altijd de premiersfavoriet is, achter de schermen actief blijven. „Ik ben slechts de designated survivor in een democratiseringsproces dat al langer bezig is”, zei hij afgelopen mei tegen NRC.
Criminele ambtenaar
Waar de partijleiders van Move Forward optimistisch blijven, is Thitinan Pongsudhirak, hoogleraar Internationale Betrekkingen van de Chulalongkorn Universiteit, somber. „Dit is al de zoveelste keer dat een democratische uitslag wordt gemanipuleerd”, zegt hij tegen het Singaporese CNA. „Een van de ernstige bijeffecten is dat politiek talent zo geen kans krijgt en Thailand blijft stilstaan. Zeker als het mensen zijn die zich inzetten voor een partij die staat voor hervorming, vooruitgang en modernisering.”
Volgende week komt premier Srettha Thavisin van de populistische regeringspartij Pheu Thai op het juridische hakblok te liggen. Hij zou een criminele ambtenaar in zijn kabinet hebben opgenomen. Het is niet uitgesloten dat de rechtbank ook hem via wettelijke middelen zal uitschakelen. Pheu Thai is opgericht door zakenman Thaksin Shinawatra, een oude vijand het koningsgezinde establishment, die jaren in zelfgekozen ballingschap in het buitenland woonde. Pheu Thai kwam vorig jaar als tweede uit de stembus. Nadat ze eerst een regeringscoalitie vormden met winnaar Move Forward, lieten ze hun pro-democratische coalitiepartner vallen en gingen ze in ruil voor een veilige terugkeer van hun leider Shinawatra in zee met pro-junta partijen. Maar deze strategie heeft ze niet de macht opgeleverd waar ze op hadden gehoopt. Analisten vrezen dat wanneer ook Thavisin wordt afgezet, de kans groot is dat Thailand opnieuw in politieke chaos belandt.
Lees ook
over het ‘verraad’ van de populistische partij Pheu Thai
