Een kind dat zich verzet tegen zijn armoedig lot, dat is in essentie waar de bijna negentig jaar oude roman Bartje van Anne de Vries over gaat. Het verhaal is altijd actueel gebleven en het is keer op keer herdrukt, vertaald en verfilmd. Nu komt daar ook een stripverhaal over Bartje bij.
Bartje groeide in armoede op in de jaren twintig van de vorige eeuw, tijdens de crisisjaren, in een arm gezin van een landarbeider op het haast koloniale platteland van Drenthe. Die tijd lijkt lang voorbij in rijk Nederland. Maar ‘bestaanszekerheid’ en kinderarmoede zijn nog steeds een probleem in ons land. Eén op de vijftien kinderen in Nederland groeit op in armoede, volgens het Nederlands Jeugdinstituut.
Als Bartje naar school moet, krijgt hij van zijn moeder een levensles mee over hoe hij zich hoort te gedragen: „Tegen grote lui moe j’ zwiegen of ja-knikken.”
Zwijgen of ja-knikken, dat was ook wat de tienduizenden gedupeerde ouders van de Toeslagenaffaire geacht werden te doen, toen ze protesteerden bij de rechter omdat ze ten onrechte verdacht werden van sjoemelen met kindertoeslagen. Tienduizenden kinderen leden daardoor armoede. De rechter wilde er niks van weten, van die protesten. De gedupeerden kregen heel lang te horen: eigen schuld, dikke bult. Toch wilden ze zich, net als Bartje, niet schikken in dat onrechtvaardig lot, en weigerden ze te ‘zwiegen of ja-knikken’.
Op die manier is Anne de Vries’ roman over Bartje, uit 1935, over armoede in Nederland nog altijd actueel. De omstandigheden zijn anders, maar de mechanismen van ongelijkheid, armoede, schaamte en verzet daartegen wist De Vries (1904-1964) beeldend te beschrijven.
De in Drenthe opgegroeide onderwijzer schreef zijn roman in Zeist en baseerde zich op wat hij in zijn jeugd had gezien in zijn arme provincie. Het boek werd een bestseller, en in vele talen vertaald, evenals het vervolg uit 1940, Bartje zoekt het geluk, dat gaat over Bart die volwassen wordt, inclusief liefdesperikelen. Er kwam een standbeeld van Bartje in Assen (dat vaak geroofd is).
Bartje beleefde een nieuwe populariteitsgolf toen het verhaal vanaf 1971 als dramaserie op televisie kwam, in het Drents met Nederlandse ondertiteling. Willy van Hemert regisseerde; de jonge Bartje werd gespeeld door Jan Krol. Bartjes weigering om stukgekookte bruine bonen te eten, „Ik bid niet veur brune bonen”, werd landelijk bekend.
Omdat de roman Bartje volgend jaar mei negentig jaar bestaat, besloot Seb van der Kaaden van uitgeverij Personalia de roman te verstrippen, met instemming van Elly de Vries, dochter van de auteur. Stripscenarist Ahmad Resh, die onder meer Spijt van Carry Slee verstripte, bewerkte het oorspronkelijke verhaal. En Anco Dijkman, die onder meer samen met Meinte Strikwerda cold case comics voor de Peter R. de Vries Foundation heeft getekend, maakte de sfeervolle striptekeningen. Ook de ruwe scènes uit het boek zijn getekend, waarin Bartje regelmatig een pak rammel krijgt van zijn vader, onder meer met een zweep, de klabatse. „We willen de rauwe scènes uit het boek zoveel mogelijk behouden”, laten scenarist en tekenaar weten.
Wekelijks verschijnt sinds mei nu een strippagina in noordelijke kranten, zoals Dagblad van het Noorden. En op 14 mei 2025, Bartjes ‘negentigste verjaardag’, verschijnen die afleveringen als compleet stripboek.
