Een olifant tem je met een vrouwenhaar: Japanse spreekwoorden verbeeld (2)

Posted on by admin

Een olifant die aan het lijntje wordt gehouden. Met een paar sierlijke inktlijnen schilderde de Japanse kunstenaar Kuwagata Keisai (ook wel: Kitao Masayoshi) die rond 1800. Dat lijntje is een streng vrouwenhaar, vastgehouden door een Japanse schone, ook elegant in een paar lijnen gepenseeld, in wat Keisai noemde zijn ‘verkorte tekenstijl’.

De vrouw heeft opvallend lang, zwart haar. Dat is om de kijker duidelijk te maken dat deze tekening uit Keisai’s prentenboek De tuin van de spreekwoorden een Japanse spreekwoord uitbeeldt waarin vrouwenhaar de hoofdrol speelt: „Een streng zwarte haren van een vrouw kan zelfs een olifant in bedwang houden.”

‘Een streng zwarte haren van een vrouw kan zelfs een olifant in bedwang houden’: Japanse variant van spreekwoorden over de (seksuele) macht van de vrouw, zoals ‘Een vrouwenhaar trekt meer dan kabeltouw’ of ‘Een onderrok trekt meer dan twee paarden’.

Het is een Japanse variant van spreekwoorden over de (seksuele) macht van de vrouw, die we in ook in Nederland en de rest van Europa kennen. In Van Dale’s Groot spreekwoordenboek (2007) staat bij voorbeeld „Een onderrok trekt meer dan twee paarden”, met de kuise verklaring “met liefde weet een vrouw alles te bereiken”. Met als variant: „Een vrouwenhaar trekt meer dan kabeltouw”. Daarmee zijn we dicht bij het Japanse spreekwoord dat Keisai met de olifant aan een vrouwenhaar tekende in zijn spreekwoordenprentenboek uit 1808.

Vrouwenhaar als symbool van verleidelijke schoonheid en kracht heeft in Japan een mythische status, vertelt Daan Kok, conservator Japan en Korea van het Wereldmuseum. Strengen vrouwenhaar werden in Japan ook daadwerkelijk als kabeltouwen gebruikt. Onder meer bij de herbouw van de door brand verwoeste boeddhistische Higashi-Honganji tempel in Kyoto in 1895. Er waren geen touwen sterk genoeg om de zware balken te hijsen. In heel Japan stuurden vrouwen hun afgeknipte lange haren op naar de tempel. Daar werden er 40 centimeter dikke kabeltouwen van gevlochten, met hennep erdoor, soms 110 meter lang. De tempel werd ermee herbouwd. Die vrouwenhaarkabels worden er nog altijd tentoongesteld.

Japan-conservator Daan Kok schreef over onder meer die klassiek Japanse vrouwenhaar-olifant-mythe in zijn proefschrift over de verbeelding van Japanse klassieke literatuur Visualizing the Classics (2017). Dat verhaal is regelmatig, zoals Keisai deed, getekend. Want de boeddhistische monnik Kenko schreef in de veertiende eeuw al in zijn essaybundel Tsurezuregusa over de verleidelijke kracht van vrouwen en hun haar. Hij schreef, aldus Kok, “dat zelfs een olifant veilig vastgebonden kan worden met een touw van gevlochten strengen vrouwenhaar.”

(Kenko’s Tsurezuregusa is als De kunst van het nietsdoen in de Nederlandse vertaling van Jos Vos in 2020 uitgegeven).

Kok werkte mee aan de totstandkoming van de heruitgave van Keisai’s spreekwoordenprentenboek uit 1808, door kunsthistoricus Matthi Forrer. Die verzorgde in 2013 een facsimile heruitgave van Keisai’s verschillende prentenboeken, getiteld Keisai, le maître du dessin abrégé; tous les albums de style Ryakuga (uitgeverij Hazan).

Daarbij werd het exemplaar van Keisai’s De tuin van de spreekwoorden gebruikt uit de collectie van de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis in Brussel. Voor deze kleine selectie in NRC uit die ongeveer 150 tekeningen van Keisai uit die bundel stelde het museum die gedigitaliseerde afbeeldingen beschikbaar. Een ander exemplaar van Keisai’s spreekwoordenprentenboek Kotowazagaen is online via de British Museum site te bekijken.

Weet u een Nederlands spreekwoord dat beter past bij een tekening? Mail dat naar [email protected] ovv ‘spreekwoord’.

‘De kat met een hamer tegen zijn achterste slaan’, een Japanse variant van ‘dat slaat als een tang op een varken’. Om de onzinnige, ongerijmde actie te illustreren tekende Keisai de Japanse god van de rijkdom, Daikoku, die de kat met zijn magische hamer aantikt, aldus het boek Keisai, le maître du dessin abrégé.

‘Als wind in de oren van een paard’, een Japanse variant op de uitdrukking ‘iets aan dovemans oren zeggen’ of ‘een goede raad in de wind slaan’. Op de illustratie wappert de ruiter naast zijn paard het dier met een waaier lucht in de oren.

Hoofdpijn hebben vanwege de heftige buikpijn van de buurman’. Nutteloos veel medeleven tonen, het tegenovergestelde van ‘Niemand hinkt van andersmans zeer’. De man op de tekening heeft hoofdpijn vanwege buursmans zeer, darmkrampen die hij probeert te bestrijden door te hurken boven een warme theepot.

Een varken leren koorddansen’. Dat gaat nooit lukken, je moet talent niet forceren: een Japanse variant van ‘je kunt geen ijzer met handen breken’ of ‘geen ezel kan zijn eigen oren afbijten’.

‘Dat wat de ogen ingaat, en door de neus ontsnapt’. Alles scherp in de gaten houden, niets aan de aandacht laten ontsnappen; Japanse variant van ‘haviksogen’ hebben.

‘Met een fleskalebas een meerval proberen te beheersen’. Een gladde vis krijg je met een gladde kalebas niet onder controle, de Japanse variant van ‘zo glad als een aal’. Dit spreekwoord uit Keisai’s vroeg negentiende-eeuwse bundel is een van de weinige die ook in de hedendaagse spreekwoordenverzameling Japanese proverbs van David Galeff uit 2012 is opgenomen. In de Japanse mythologie ligt onder Japan een enorme meerval, die als de goden hem niet beheersen aardbevingen veroorzaakt.

Related Posts

Luisterverhaal op zondag: Hoe een dochter de regie over haar demente vader verloor

  • admin
  • November 24, 2024
  • 0

Een verpleeghuis stapte naar de rechter om de dochter van een dementerende man de zeggenschap over hem te ontnemen. Hoe heeft het zover kunnen komen?

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Gast:
Lineke Nieber
Stem & montage:
Jan Paul de Bondt
Redactie:
Berit Kramer
Foto:
Mona van den Berg
Coördinatie:
Henk Ruigrok van der Werven


Tóch akkoord bereikt op klimaattop: jaarlijks ‘minstens’ 300 miljard dollar voor klimaatbeleid ontwikkelingslanden

  • admin
  • November 23, 2024
  • 0

Op de klimaatconferentie van de Verenigde Naties in de Azerbeidzjaanse hoofdstad Bakoe is diep de nacht van zaterdag op zondag lokale tijd alsnog een akkoord bereikt over financiële steun aan de groep van minst ontwikkelde landen en kwetsbare eilandstaten. Vanaf 2035 ontvangen zij jaarlijks „minstens” 300 miljard dollar van rijke landen om klimaatbeleid te voeren.

‚In solidarity for a green world’, was de slogan die de hele zaterdagavond op een enorm blauw ledscherm in de centrale onderhandelingsruimte van de COP29 werd geprojecteerd. Tot op het allerlaatste moment van de klimaattop was onduidelijk hoe groot die solidariteit precies uit zou zien.

Vrijdag werd in de congreshal waar de onderhandelingen plaatsvinden een tekst voorgelegd waarin het ging om 250 miljard dollar klimaatgeld per jaar voor ontwikkelingslanden. Dat was, vonden ook onderhandelaars van staten in het mondiale Noorden, veel te weinig.

Zaterdag, toen de twee weken durende conferentie eigenlijk al achter de rug had moeten zijn, werd het budget opgehoogd tot jaarlijks 300 miljard euro. Voor vertegenwoordigers van de minst ontwikkelde landen en eilandstaten was ook dat onvoldoende. Demonstratief verlieten zij de conferentiezaal. De chaos was compleet.

Naarmate de uren vorderen werd verder onderhandeld over de plannen. De slotvergadering werd zaterdagavond geopend – en meteen weer voor vele uren geschorst. Uiteindelijk kon Azerbeidzjan toch een compromis laten goedkeuren, tot applaus van een deel van de zaal.

Zo werd toch akkoord gegaan het bedrag van „minstens” 300 miljard aan leningen en giften, met de toezegging dat een speciaal deel van het bedrag wordt toegewezen aan de meest kwetsbare landen.

Direct na de bekendmaking van het akkoord nam de onderhandelaar van India het woord. Zij sprak in een furieus betoog haar afschuw uit over de gang van zaken.

Akkoord over koolstofhandel

Terwijl de onderhandelingen over de financiën nog in volle gang waren, werd in een plenaire vergadering een akkoord over Artikel 6 van het Parijsakkoord (2015) afgehamerd. Negen jaar na dato wordt zo een begin gemaakt met het afhechten van het laatste losse eindje van het Parijsakkoord, de zogeheten koolstofmarkt of internationale handel in emissierechten. Voorlopig zijn het vooral de kwaliteitsvoorwaarden waarover landen het eens zijn geworden. De invulling ervan moet nog komen.

Koolstofhandel kan bijvoorbeeld in de vorm van projecten in ontwikkelingslanden om schone kooktoestellen aan te bieden als alternatief voor houtstook, of om bossen te beschermen of aan te planten. Volgens sommigen is het een uitstekende manier om sneller en tegen lagere kosten CO2 te reduceren. Anderen beschouwen het als een truc van rijke landen en grote vervuilende bedrijven om hun CO2-uitstoot af te kopen en intussen gewoon door te gaan met vervuilen. Onderzoek naar eerdere koolstofmarkten, bijvoorbeeld van het Kyoto-protocol dat in 2005 in werking trad, laat zien dat deze handel gevoelig is voor greenwashing, gesjoemel en dubbeltellingen

Lees ook

Voor de financiering van klimaat­beleid kunnen ontwikkelings­landen niet zonder rijke landen

Grote portretten van de Amerikaanse president Joe Biden, de Chinese president Xi Jinping, de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen, de Indiase premier Narendra Modi, de Russische president Vladimir Poetin en de Japanse premier Shigeru Ishiba worden ondergedompeld in een protestactie tegen het gebrek aan leiderschap van de rijkste landen ter wereld, bij de G20-top in Rio de Janeiro. Foto Pablo Porciuncula/AFP


Kendrick Lamar stuurt de wolven af op gemakzuchtige succesrappers op nieuw album ‘GNX’

  • admin
  • November 23, 2024
  • 0

Not Like Us heeft het nieuwe album van Kendrick Lamar niet gered. In die spijkerharde track haalde Lamar eerder dit jaar vernietigend uit naar zijn rivaal Drake en beschuldigde hij hem onder meer van pedofilie en uitverkoop van de hiphopcultuur. Het was dé giftige genadeslag na een hectische blitzkrieg waarin de twee elkaar met in bijzonder hoog tempo uitgebrachte beledigende tracks op de huid zaten en groeide uit tot de hiphopkraker van het jaar. Not Like Us tikt op Spotify de miljard streams aan en maakt kans op vijf Grammy Awards, waaronder die voor nummer en plaat van het jaar.

Maar op het vrijdagavond plotseling online gezette nieuwe album GNX van Kendrick Lamar speelt de Canadese rapper en zanger die Lamar dit voorjaar nummer-na-nummer tot aan de enkels afzaagde, geen rol van betekenis meer. Terwijl de andere hoofdrolspelers in die vete recent sussend stelden dat het niet zo serieus was, schakelt Lamar strijdbaar dóór. Het gaat hem niet puur om Drake, maar om hypocrisie en platte commerciële belangen die hij veel breder in zijn scene aantreft.

Lamar is iemand die in zijn werk voortdurend worstelt met verleidingen en twijfels over zijn rol als succesvol boegbeeld van zijn gemeenschap en genre. Hij is het duidelijk spuugzat hoe gemakzuchtig andere succesrappers omgaan met de cultuur die voor hem van levensbelang is. GNX is het eerste album dat Lamar zelf uitbrengt met zijn bedrijf PgLang en is rauwer en minder conceptueel opgezet dan voorgangers als het sterk naar binnen gerichte Mr. Morale & The Big Steppers, Pulitzer Prize-winnaar DAMN., en het als generationeel meesterwerk onthaalde To Pimp A Butterfly.

Hongerige rappers

Op GNX grijpt Lamar nadrukkelijk in muziek en tekst terug op waar het voor hem begon, in geboortestad Compton in Los Angeles. Het wemelt van de galmende elektronische bassen, rauwe funky beats en vlammende gastoptredens van jonge, hongerige rappers uit L.A., zoals Peysoh, Hitta J3 en Young Threat op de stotterend stuiterende westkustbeat van GNX. In openingstrack ‘wacced out murals’ rekent Lamar op een diep dreunende kickdrum af met in zijn ogen twijfelachtige acties van hiphopsterren als Lil Wayne en Snoop Dogg en ‘politieke correctheid’ in de rapscene. In het schmierend pompende ‘squabble up’ stuurt hij de wolven af op rappende poseurs.

Zijn strijdlust doet Lamar goed. Hij rapt lenig, losjes, gedreven en soms een beetje pesterig. „Ik houd mijn voet op het gaspedaal,” rapt Lamar op de aanstekelijk haperende staccato-funk van producer Mustard, die ook Not Like Us produceerde. „Iemand moet het doen.” Zijn rijmschema’s en tekstuele dubbele bodems en verwijzingen zijn onverminderd magistraal, en wie goed luistert, hoort in vrijwel elke kritische noot, tegelijk bemoedigende levenslessen voor zijn achterban: bescherm je hart, geloof in jezelf, investeer in jezelf, werk hard, en reken niet op anderen maar op zelfliefde.

‘Reincarnation’ is een nieuw hoofdstuk in de voortgaande artistieke uitwisseling die Lamar in zijn werk voert met zijn in 1996 vermoorde inspiratiebron Tupac ‘2Pac’ Shakur. Hij leent de muziek en rapstijl van 2Pac voor een geweldig gelaagd verhaal waarin hij zich neerzet als incarnatie van eerdere succesvolle zwarte artiesten en de beproevingen die ze doorstonden, waaronder een briljante zangeres die in het raciaal gesegregeerde Amerika worstelde met een drugsverslaving: „Heroïnenaalden hielden me in een foetuspositie.”

In ‘heart pt. 6’ blikt Lamar openhartig terug op de dagen waarin hij opkwam met rapgroep Black Hippy, en zijn jeugdvriend en zakenpartner Dave Free „gevangenis-risico’s” nam om hun muziekcarrière van de grond te tillen.

In het ontspannen en soulvolle sluitstuk ‘gloria’ rapt Lamar over een complexe relatie die zijn leven getekend heeft – om pas aan het eind te onthullen dat het gaat om zijn verhouding tot zijn pen, zijn schrijven. „Ik deed het met integriteit en n****s probeerden nog steeds op me te haten”, verklaart Lamar zijn bitterheid tegenover de commerciële toplaag van de rapscene in het subtiel geproduceerde, sfeerrijke ‘man at the garden’. „Er zal nog meer bloed verspild worden. Het is slechts verf voor mij.”

Lees ook

Analyse van de ruzie tussen Lamar en Drake

Links rapper Kendrick Lamar. Rechts rapper Drake.