Arrestaties wegens corruptie houden aan: wat zit er achter Poetins ‘zuivering’ bij Defensie?

In een reguliere democratie gaat de installatie van een nieuwe regering gepaard met nieuwe gezichten die feestelijk worden verwelkomd in nieuwe functies. In het autocratisch bestuurde Rusland ziet de verversing van de machtspersonen er anders uit. Met vijf arrestaties van hooggeplaatste mannen uit het Russische defensie-apparaat begint het woord ‘zuivering’ te klinken rond het Kremlin.

Het begon twee weken voor Poetins vijfde inauguratie met de arrestatie van Timoer Ivanov, een van de onderministers van Defensie, eind april, op verdenking van corruptie. Daarna werd luitenant Joeri Koeznetsov, hoofd van personeelszaken bij het ministerie van Defensie, gearresteerd. En majoor-generaal Ivan Popov, de voormalig commandant van het Russische 58ste leger.

Afgelopen donderdag werd het lijstje aangevuld met nog twee hooggeplaatsten. Vladimir Verteletski, die leiding gaf aan de afdeling inkoop bij Defensie, werd gearresteerd en beschuldigd van ambtsmisbruik waarvan de kosten voor het ministerie zouden zijn opgelopen tot 70 miljoen roebel (omgerekend ruim 700.000 euro).

Luitenant-generaal Vadim Sjamarin, de tweede man onder de Russische commandant der strijdkrachten, generaal Valeri Gerasimov, is donderdag gearresteerd op beschuldiging van corruptie.

Mogelijk de grootste vis tot nu toe is luitenant-generaal Vadim Sjamarin, de tweede man onder de Russische commandant der strijdkrachten, generaal Valeri Gerasimov. Ook Sjamarin hangen ernstige fraude-aantijgingen boven het hoofd, met een mogelijke celstraf van 8 tot 15 jaar.

Nieuw kabinet

Alle verdachten hebben de beschuldigingen ontkend. Het Kremlin ontkent op zijn beurt dat er sprake is van een zuivering of een gecoördineerde actie. De aanklager stelde tegenover Russische media dat het onderzoek naar Ivanov al vijf jaar liep. De woordvoerder van president Poetin, Dmitri Peskov, tegenover staatspersbureau RIA: „De strijd tegen corruptie is een voortdurende inspanning. Dit is geen operatie. Het is in feite een integraal onderdeel van de activiteiten van onze wetshandhavingsinstanties.”

Maar de ontwikkelingen kunnen niet los gezien worden van het ingaan van Poetins vijfde termijn als president. Hij lijkt schoon schip te willen maken. Maar welke bestuurlijke of politieke problemen lossen de arrestaties precies op? De besluitvorming in het Kremlin is zelden transparant, toch zijn er een aantal tendenzen te ontwaren.

Lees ook
Na Poetins vijfde inauguratie wacht Rusland meer repressie – en mogelijk een nieuwe mobilisatie

Allereerst is de belangrijkste verschuiving in Poetins nieuwe kabinet het verruilen van de Defensieminister, oude getrouwe Sergej Sjojgoe, voor econoom en technocraat Andrej Beloöesov. In de Russische politiek verschuiven er rond iedere hooggeplaatste een aantal ondergeschikten mee. De gearresteerde Ivanov was een man uit de stal van Sjojgoe. Experts wijzen er dus op dat zijn arrestatie een signaal kan zijn naar die kliek om zich naar de nieuwe verhoudingen te schikken.

Dan het tweede: Poetins grootste crisis sinds de oorlog tegen Oekraïne kwam van binnenuit. Tijdens Prigozjins gewapende mars richting Moskou leek het er 24 uur lang op dat Poetin de controle over zijn strijdkrachten kon verliezen.

Prigozjins revolte was een wanhoopsreactie op het aanstaande verlies van de autonome status van zijn Wagner huurlingenleger. En het oproer werd gerechtvaardigd met tirades over de tekorten en verliezen op het slagveld. Generaal Popov, die woensdag werd gearresteerd, sprak zich destijds in een gelekte audio-opname ook uit over het mismanagement in de Russische defensietop – en de tragische gevolgen daarvan voor de militairen aan het front. Popov keerde zich daarmee tegen minister Sjojgoe, maar ook tegen het Kremlin. In de nasleep werd Popov vorig jaar al ontheven uit zijn positie, maar nu volgt dus de corruptie-aanklacht.

In essentie corrupt

Dat de hoogste regionen van de Russische macht geregeld profijt trekken uit hun positie, wordt overigens door weinigen betwijfeld. Corruptie is „de essentie” van het Russische systeem, zei Nigel Gould-Davies, senior fellow bij het International Institute for Strategic Studies in Londen hierover tegen The Independent.

Smeergeld, afroming en verdoezeling worden oogluikend toegestaan. De mogelijkheid clandestien ‘bij te verdienen’ koopt loyaliteit richting de bovengeschikte, en functioneert gelijktijdig als een instrument van controle over de begunstigde. Zo komt de inherente corruptie Poetin ook goed uit, betoogde historicus en expert van het Russische veiligheidsapparaat, Mark Galeotti onlangs.

Maar mogelijk maakt Poetin zich ook daadwerkelijk zorgen over de omvang van de Russische corruptie binnen Defensie. Oorlogvoeren kost geld. In een poging de Russische oorlogscapaciteit te belemmeren heeft het Westen vergaande sancties ingesteld tegen Rusland. Officieel gaat zo’n 6 procent van het Russische begroting naar Defensie. Maar onafhankelijke journalisten zoals Farida Roestamova schatten dat inmiddels meer dan 30 procent van het Russische publieke geld naar de oorlogsinzet gaat. Heel grof gezegd: hoe minder er gestolen wordt, hoe groter de kans op succes op het slagveld.

Als de strijdkrachten teveel in verband worden gebracht met corruptie, kan dit onvrede veroorzaken bij de bevolking

Bovendien heeft de oorlog inmiddels al 50.000 Russische militairen het leven gekost – dat is het onafhankelijk bevestigde aantal, de schattingen lopen op tot boven de 300.000. Een deel van deze doden werd gemobiliseerd uit de samenleving. Als de strijdkrachten teveel in verband worden gebracht met corruptie, kan dit onvrede veroorzaken bij de bevolking en knagen aan het moreel van de mannen aan het front.

Zolang de corruptie alomtegenwoordig is, heeft de Russische staat bijgevolg over iedereen compromitterend materiaal en kan het zich op ieder gewenst moment bepaalde ambtenaren ontdoen. Zolang de staat compromitterend materiaal over iedereen heeft, kan het zich op ieder gewenst moment van functionarissen ontdoen. Met deze angst houdt het Kremlin de achterhoede onder de duim.

En de schrik zit er goed in: „Ik denk dat tegen het einde van het jaar tientallen, misschien wel honderden mensen van verschillende rangen zullen worden gearresteerd in alle eenheden van het ministerie van Defensie”, stelde een anonieme Russische overheidsfunctionaris vrijdag tegenover The Moscow Times. Uiteindelijk onderstrepen de arrestaties en de machtswisselingen nog een vierde punt: er bepaalt maar één iemand wat er gebeurt in Rusland, en dat is Poetin.

Lees ook
Hoe Rusland een Chinese kolonie wordt

Delen





Mail de redactie