Voor Hamas op 7 oktober vorig jaar moordend Zuid-Israël binnentrok, waren er afgezien van de Palestijnen zelf en in mindere mate de Israëliërs steeds minder mensen die zich nog druk maakten over het Israëlisch-Palestijnse conflict. Dat gold zelfs voor het Midden-Oosten. Maar ruim zeven maanden van meedogenloze Israëlische vergelding en en meer dan 35.000 Palestijnse doden later, heeft de Gaza-oorlog zich ontwikkeld tot een splijtzwam die niet alleen in het Midden-Oosten maar ook ver daarbuiten voor steeds scherpere tegenstellingen zorgt.
Ook voor veel westerse staten, van de Verenigde Staten tot en met Nederland, wordt de situatie steeds ongemakkelijker. Bijna wekelijks worden er nieuwe deuken geslagen in de morele grondslag voor de steun die ze nog steeds op veel terreinen aan Israël verlenen ondanks de enorme materiële en immateriële verwoestingen die het in de Gazastrook aanricht.
Het Internationaal Gerechtshof, dat op verzoek van Zuid-Afrika onderzoekt of Israël zijn verplichtingen onder het genocide-verdrag in de Gazastrook schendt, deelde vrijdagmiddag een nieuwe tik uit aan het adres van Israël in een voor dat land en zijn bondgenoten toch al slechte week. „Israël moet onmiddellijk zijn militaire offensief in Rafah staken”, verklaarde Nawaf Salam, de president van het hof. Zuid-Afrika had hierop bij het hof aangedrongen om te voorkomen dat de situatie in Gaza verder verslechtert. Naar verwachting zal Israël zich echter weinig van deze uitspraak aantrekken en het hof mist middelen om naleving af te dwingen.
De uitspraak zal ongetwijfeld worden verwelkomd door de talrijke studenten die de afgelopen weken op veel Amerikaanse en Europese universiteiten heftig protesteerden tegen de banden met academische instellingen en bedrijven in het in hun ogen genocidale Israël.
Op zijn beurt zorgde begin deze week Karim Khan, de hoofdaanklager van het Internationaal Strafhof in Den Haag, dat in tegenstelling tot het Internationaal Gerechtshof zich richt op personen, voor opschudding met zijn verzoek om arrestatiebevelen voor de Israëlische premier Benjamin Netanyahu, zijn minister van Defensie Yoav Gallant alsook de Hamas-leiders Yahya Shinwar, Ismail Haniyeh en Mohammad al-Masri op verdenking van oorlogsmisdaden.
In Israël zelf werd bijna unaniem woedend gereageerd en vroegen ze zich vertwijfeld af of ze zichzelf niet eens meer mochten verdedigen na het bloedbad van 7 oktober. Maar Khans aankondiging dwingt ook Israëls bondgenoten, voorop de VS, om kleur te bekennen. „We zijn beland op een sleutelmoment voor de internationale rechtsorde die de Verenigde Staten zeventig jaar lang probeerden op te bouwen”, merkte de analist Dylan Williams op tegenover Time. „De vraag die een groot deel van de wereld stelt is of de wetten en processen die de Verenigde Staten opbouwden op iedereen van toepassing zijn of dat de VS en hun vrienden daarvan zijn vrijgesteld.”
Ook voor Nederland als gastland van zowel het Internationaal Strafhof als het Internationaal Gerechtshof staat er het nodige op het spel. Zal het inderdaad – als het Strafhof daadwerkelijk zulke arrestatiebevelen uitvaardigt – Netanyahu en Gallant aanhouden, mochten die nog weer eens Nederland bezoeken? Vooral onder de komende rechtse regering, die Israël een warm hart toedraagt, is dat moeilijk voorstelbaar. „Ik zeg u: tot de laatste snik die ik heb steun ik de staat Israël”, verklaarde een emotionele Geert Wilders nog woensdag in de Tweede Kamer. Maar veel van de 124 staten die inmiddels partij zijn bij het Strafhof zal zo’n opstelling van het gastland niet bevallen.
Ook de Amerikanen wekken niet bepaald de indruk dat ze geneigd zijn de internationale rechtsorde te laten prevaleren boven hun steun aan Israël. President Joe Biden, hoewel geen vriend van Netanyahu, reageerde verbolgen op de gelijkstelling van Israël en Hamas. „Schandalig”, vond hij. Zijn minister van Buitenlandse Zaken, Antony Blinken, beloofde woedende senatoren te zullen bekijken in hoeverre er eventueel sancties kunnen worden opgelegd tegen het Strafhof. Dat deden de VS – zelf geen partij bij het Strafhof – ook al eens onder Donald Trump, al trok Biden die later in.
Erkenning Palestijnse staat
Slechts enkele dagen nadat Khan met zijn explosieve mededeling was gekomen, kreeg Israël een nieuwe tegenslag te verwerken. Spanje, Ierland en Noorwegen kondigden aan dat ze met ingang van 28 mei de staat Palestina zouden erkennen. Ook hierop reageerde Israël weer furieus, waarbij het bijval kreeg van de VS en verschillende Europese landen. „Voor een oplossing van deze vreselijke toestand die we nu juist meemaken, is geen symbolische erkenning maar een politieke oplossing nodig”, stelde de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock.
Desondanks is duidelijk dat Israël, dat kort na 7 oktober nog op brede sympathie kon rekenen, internationaal steeds geïsoleerder komt te staan. Daar komt bij dat de oorlog minder voorspoedig verloopt dan Netanyahu steeds had gesuggereerd. Ruim zeven maanden na het begin van Israëls grote vergeldingsoffensief is het vergeleken met Israël militaire gezien nietige Hamas nog bij lange na niet verslagen.
Ook het huidige offensief bij Rafah dat Netanyahu ondanks Amerikaanse bezwaren stilzwijgend heeft ingezet zal volgens de meeste analisten niet de genadeklap voor de groepering betekenen. In het noorden van de Gazastrook zag de Israëlische legerleiding zich de laatste weken op sommige plaatsen genoopt om voor de tweede of zelfs de derde keer troepen te sturen naar gebieden die het leger eerder al in handen dacht te hebben. Daar hadden zich toch weer Hamasstrijders genesteld.
Minister Gallant en Benny Gantz, een rivaal van Netanyahu die ook deel uitmaakt van het oorlogskabinet, voorspellen dat Hamas naar klassiek guerrilla-model steeds weer zal blijven opduiken op allerlei plaatsen zolang de premier weigert met een concreet toekomstplan voor de Gazastrook te komen waarbij het politieke bestuur in Palestijnse handen – maar niet Hamas – wordt gelegd. Zo’n plan moet er nu snel komen, eisen zij. Anders is het enige alternatief een permanente militaire bezetting van Gaza en daarvoor voelt de Israëlische legerleiding niets.
Ook de Amerikanen lijden gezichtsverlies. Nog altijd vallen er veel Palestijnse burgerdoden, zij het minder dan een paar maanden geleden. De bevolking lijdt ondanks Washingtons aansporingen om meer humanitaire hulp toe te laten nog altijd honger. De met veel bombarie door Washington aangekondigde drijvende pier voor de kust van Gaza heeft tot dusverre evenmin veel verschil gemaakt voor de hongerende Gazanen, zo meldde The New York Times donderdag. Zoals hulpverleners al voorspelden, is het probleem niet de aanvoer van hulpgoederen maar de distributie ervan. En die laten de VS wijselijk aan anderen. Verschillende vrachtwagens zijn inmiddels geplunderd doordat er wetteloosheid heerst in Noord-Gaza als gevolg van het bestuurlijke vacuüm daar.
Minder greep van VS
Zulke tekenen van Amerikaanse onmacht lijken de trend te bevestigen dat de Verenigde Staten steeds minder greep hebben op de ontwikkelingen in de wereld. Die spiegelde zich al af bij hun mislukte en in 2021 haastig beëindigde interventie in Afghanistan. En ze werden er een jaar later ook mee geconfronteerd bij de Russisch-Oekraïense oorlog.
Tot hun verbazing merkten de VS en hun Europese bondgenoten destijds dat veel landen uit Azië, Afrika en Latijns-Amerika ongevoelig waren voor oproepen om partij tegen de agressor Rusland te kiezen. Of ze het internationaal recht nu aan hun zijde hadden of niet. Israël en zijn bondgenoten hoeven dan ook niet verrast te zijn dat veel van die landen nu hun schouders ophalen bij protesten van Israëlische en westerse zijde tegen het feit dat het internationaal recht nu tegen Israël wordt ingeroepen in verband met de Gaza-oorlog.
De Gaza-oorlog laat in al zijn rauwheid zien dat de oude orde, waarin de VS een dominerende factor waren, steeds sterker aan erosie onderhevig is. Het roept een vaak geciteerde opmerking van de twintigste-eeuwse Italiaanse denker en schrijver Antonio Gramsci in herinnering: „De oude wereld is stervende, en de nieuwe worstelt om geboren te worden: nu is de tijd van monsters.”
Lees ook
Besluit van het Internationaal Strafhof levert kritiek op en brengt ook Biden in het nauw
Lees ook
Israël moet genocide in Gaza voorkomen en daarover snel rapporteren
