Artilleriebeschietingen, raketaanvallen en de inzet van zware glijbommen, afgeworpen door vliegtuigen die uit het zicht blijven en al zijn omgekeerd zijn voordat de explosieven de grond raken. De aanval op de noordelijke Oekraïense regio Charkiv, die op 10 mei werd ingezet, vertoont vrijwel alle kenmerken van recente Russische aanvallen, waaronder die op het volledig vernietigde industriestadje Avdiivka, in de Donbas.
Moskou lijkt zich dus opnieuw aan zijn eigen draaiboeken te houden. Maar toch is de situatie voor de Oekraïense verdedigers deze keer anders – en in potentie gevaarlijker. In de eerste plaats omdat Russische voorwaartse troepen met het opschuiven van deze nieuwe frontlijn mogelijk weer binnen artillerie-afstand van de stad Charkiv komen, na Kyiv de grootste stad van het land. Met dagelijkse artilleriebeschietingen zouden de Russen kolossale schade kunnen aanrichten in de stad, die voor de invasie van 2022 zo’n anderhalf miljoen inwoners telde.
Wellicht nog groter is het probleem dat de Oekraïense strijdkrachten in dit deel van hun land ernstig zijn beperkt in hun verdediging. De westerse bondgenoten hebben Oekraïne uitdrukkelijk verboden de wapens die zij hebben geleverd te gebruiken tegen doelen op Russische bodem; Oekraïne mag het Russische leger alleen aanvallen op bezet Oekraïens grondgebied. Die beperking werd Kyiv al snel na de grootscheepse Russische invasie opgelegd om mogelijke escalatie te voorkomen – zoals de directe betrokkenheid van een NAVO-lidstaat bij de oorlog.
Russische bommenwerpers
Die afspraak is echter niet meer houdbaar nu Rusland vanaf eigen grondgebied zware luchtaanvallen uitvoert, stellen militaire analisten. Het betekent namelijk dat Oekraïne nu met de handen op de rug moet toezien hoe Russische bommenwerpers vanaf een locatie binnen Rusland tientallen geleide glijbommen met hun verwoestende werking kunnen afwerpen richting Charkiv, zonder zich te mogen verdedigen.
Lees ook
Schrijver Stanislav Aseyev vecht in Oost-Oekraïne: ‘Ik ben beter in schrijven dan in schieten, maar het zal wel moeten’
Eerder dit jaar slaagde Oekraïne er in korte tijd in zeker veertien Russische gevechtsvliegtuigen neer te halen – omdat ze boven de Zwarte Zee of boven bezet Oekraïens grondgebied vlogen, zoals de Donbas of de Krim.
„Het huidige Amerikaanse beleid om Oekraïne te verbieden Amerikaanse wapens te gebruiken op Russisch grondgebied hindert Oekraïne ernstig in zijn mogelijkheden om zichzelf te verdedigen tegen de hernieuwde Russische invasie in de regio Charkiv”, stelt Rusland-analist George Barros van het Institute for the Study of War (ISW), een Amerikaanse denktank. Volgens het ISW is door dit Amerikaanse beleid feitelijk „een enorme schuilplaats” gecreëerd waar Rusland zijn invasiemacht, bommen en munitie heeft kunnen verzamelen.
Dat beleid zou volgens Barros „onmiddellijk” moeten worden aangepast aan de „urgente realiteit van de huidige situatie”. „Oekraïne kan zijn posities aan de frontlijn niet verdedigen tegen Russische glijbommen zolang Oekraïne niet met Amerikaanse luchtverdedigingssystemen Russische vliegtuigen mag onderscheppen in het Russische luchtruim”, aldus de ISW-analist.
VK heft beperking op
Enkele westerse landen die Oekraïne steunen in de oorlog tegen Rusland hebben de eerdere beperking die zij stelden aan het gebruik van hun wapens door Oekraïne recent al aangepast. De Britse minister van Buitenlandse Zaken David Cameron zei begin deze maand dat Oekraïne de Britse wapens, waaronder Storm Shadow-kruisraketten, mag inzetten tegen doelen op Russisch grondgebied. „Oekraïne heeft het recht op aanvallen binnen Rusland, omdat Rusland aanvallen uitvoert binnen Oekraïne.” Ook de Nederlandse demissionair minister van Defensie Kajsa Ollongren (D66) is die mening toegedaan. In een interview met NRC zei ze vorige maand: „Volgens het VN-handvest mag je degenen tegen wie je je verdedigt ook aanvallen, bijvoorbeeld in Rusland.” Nederland levert later dit jaar langverwachte F-16’s aan Oekraïne.
De vraag is of de Verenigde Staten, veruit de belangrijkste wapenleverancier van Oekraïne, ook die kant op zullen bewegen. Het is mogelijk dat de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken, die deze dinsdag in Kyiv opdook voor een tweedaags verrassingsbezoek, hierover nieuws meeneemt uit Washington. Bij de recent hervatte wapenleveranties aan Oekraïne zaten onaangekondigd ook langeafstandsraketten, ATACMS, die doelen kunnen raken over afstanden tot driehonderd kilometer. Vorig jaar was het maximale bereik van de Amerikaanse ATACMS nog beperkt tot ongeveer de helft daarvan.
Eén hand op de rug
Versoepeling van de westerse beperkingen aan de inzet van hun wapensystemen zou een enorme opsteker zijn voor de Oekraïense strijdkrachten. Vertegenwoordigers van de Oekraïense regering en de krijgsmacht hebben de afgelopen twee jaar regelmatig het gevoel uitgesproken dat Oekraïne met één hand op de rug moet vechten tegen een tegenstander die numeriek al veruit in het voordeel is, en die zich bovendien aan geen enkele regel gebonden acht.
Wat de precieze bedoeling van de Russische aanval op de regio Charkiv is, is nog niet helemaal duidelijk. Feit is dat de Russen binnen enkele dagen zeker tien dorpen in het grensgebied veroverden en zware luchtaanvallen uitvoerden, onder meer op het stadje Vovtjsansk. Dat stadje, waar voor de oorlog zo’n zeventienduizend mensen woonden, ligt enkele kilometers van de grens. Uit die omgeving zijn inmiddels duizenden bewoners geëvacueerd en naar veiliger oorden gebracht.
Er zijn meerdere redenen waarom Moskou juist op dit moment de aanval kiest. Rusland lijkt op de eerste plaats uit te zijn op het creëren van een bufferzone in het grensgebied. Daarmee zouden de Oekraïense aanvallen op de stad Belgorod moeten worden teruggedrongen. President Vladimir Poetin heeft de afgelopen maanden meerdere keren gesproken over zo’n bufferzone in het grensgebied.
Personele schaarste
Een andere reden om de aanval richting Charkiv te openen is vermoedelijk om de Oekraïense verdedigingslinies uit te dunnen. Kyiv is genoodzaakt extra manschappen en materieel naar Charkiv te sturen. Gezien de materiële en personele schaarste in de Oekraïense defensie moet Kyiv die elders langs de ruim duizend kilometer lange frontlijn weghalen.
Voor de Russen kan dat extra terreinwinst opleveren in andere delen van Oekraïne, bijvoorbeeld de Donbas. Vooral ten westen en noordwesten van Avdiivka en ten westen van Bachmoet zijn Russische troepen al maanden bezig aan een offensief. In het ergste geval moet Kyiv kiezen welke delen van de frontlijn voorrang krijgen.
Lees ook
Rusland dwingt Oekraïne vanuit meerdere richtingen in het defensief
Verder lijkt Moskou zoveel mogelijk te willen profiteren van de tijdelijke Oekraïense munitieschaarste. De Amerikaanse wapen- en munitieleveranties zijn vorige maand weliswaar hervat, maar de distributie naar de frontlinies vergt tijd. De verwachting is dat het nog weken of zelfs maanden kan duren voordat Kyiv erin slaagt de situatie aan de frontlinies enigszins te stabiliseren. Rusland zal ondertussen de druk zoveel mogelijk blijven opvoeren.
De militaire situatie in het noordelijke grensgebied is ondertussen nog erg onoverzichtelijk. Het Oekraïense hoofd van de militaire inlichtingendienst, Kyrylo Boedanov, zei dinsdag tegen The New York Times te verwachten dat Oekraïne de situatie aan het front bij Charkiv binnen enkele dagen zal weten te stabiliseren. Maar hij verwacht tegelijkertijd nieuwe aanvallen vanuit Rusland, in de regio Soemy.
De secretaris van de Oekraïense Nationale Veiligheidsraad Oleksandr Lytvynenko zei maandag dat hij „geen enkele dreiging” ziet van een Russisch grondoffensief tegen de stad Charkiv zelf.
