KPMG Nederland heeft van de Amerikaanse toezichthouder op accountantsorganisaties PCAOB 25 miljoen dollar boete (ruim 23 miljoen euro) gekregen. Dit is de straf voor wijdverbreide fraude met verplichte bijscholingstoetsen door accountants. Het is de hoogste boete die deze instantie ooit heeft opgelegd.
Dat hebben de PCAOB en de Nederlandse toezichthouder, de Autoriteit Financiële Markten (AFM), woensdagmiddag bekendgemaakt. De toezichthouders deden afgelopen jaar samen onderzoek naar de fraude bij KPMG. De Amerikaanse toezichthouder was hierbij betrokken omdat de Nederlandse tak van KPMG ook boekencontroles uitvoert bij bedrijven met een beursnotering in de VS.
Gedurende vijf jaar, van oktober 2017 tot december 2022, waren zeker vijfhonderd accountants van de Nederlandse KPMG-tak betrokken bij fraude met examens. Ook een onbekend aantal partners en het voormalige hoofd van de accountancytak waren erbij betrokken, blijkt uit het onderzoek. De accountants wisselden voorafgaand aan de toetsen vragen en antwoorden uit en maakten in sommige gevallen ook samen toetsen. De AFM sprak woensdag van „een cultuur waarin examenfraude kon ontstaan en lang onopgemerkt kon blijven”.
Met dat laatste doelt de toezichthouder ook op de betrokkenheid van Marc Hogeboom, oud-hoofd van de accountancytak en oud-bestuurslid. Vanwege zijn betrokkenheid bij de fraude is hij levenslang uit het accountancyvak verbannen. De Amerikaanse toezichthouder heeft hem daarnaast een boete van 150.000 dollar opgelegd. Hogeboom was vorig jaar al teruggetreden als KPMG-bestuurder.
De toetsen waarmee bij KPMG gefraudeerd werd, zijn voor accountants verplicht om hun kennis actueel te houden en hun titel als registeraccountant te behouden. Daarnaast vond uitwisseling van vragen en antwoorden ook plaats bij ‘lichtere’ toetsen, zoals trainingen in relatie tot onafhankelijkheid en integriteit, aldus de AFM.
Klokkenluider
KPMG bracht vorig jaar zomer zelf naar buiten dat binnen het kantoor jarenlang was gefraudeerd met de verplichte toetsen. Het onderzoek was ingesteld na een melding door een klokkenluider. De Amerikaanse KPMG-tak had in juni 2019 al 50 miljoen dollar boete gekregen wegens fraude bij examens.
Uit het interne onderzoek kwam al naar voren dat ook in Nederland honderden accountants betrokken waren geweest bij sjoemelen met toetsen. Naast Hogeboom legde ook president-commissaris en voormalig D66-minister Roger van Boxtel vorig jaar zijn functie neer, omdat hij een toets deels door een andere medewerker had laten invullen.
„Dit raakt de kern van het accountantsberoep”, zei AFM-bestuurder Hanzo van Beusekom woensdag tijdens een persbijeenkomst. „Beleggers en andere betrokken partijen moeten op het oordeel van accountants kunnen vertrouwen. Door niet te doen wat je zegt, wordt die geloofwaardigheid geschaad.”
Volgens Van Beusekom hebben de toezichthouders er om „praktische” redenen voor gekozen dat de Amerikanen KPMG een boete hebben opgelegd. De AFM concentreert zich volgens hem vooral op toekomstige verbeteringen bij KPMG. Ze houdt de komende tijd verscherpt toezicht op het accountantskantoor.
De topvrouw van KPMG Nederland, Stephanie Hottenhuis, noemde de conclusies van de toezichthouders woensdag in een reactie „beschamend”. Ze erkende dat medewerkers „van alle niveaus van senioriteit” bij de fraude betrokken zijn geweest. Ze noemde dat „fout en onacceptabel, zeker gegeven onze maatschappelijke taak”. Hottenhuis: „Daarom is de boete fors. Het spijt mij zeer dat dit foute gedrag heeft plaatsgevonden binnen onze organisatie. We bieden onze verontschuldigingen hiervoor aan bij onze klanten en stakeholders.”
Hottenhuis: „We moeten hiervan leren. Vertrouwen is een belangrijk fundament in het werk dat wij doen. We zullen hard moeten werken aan het verbeteren van ons gedrag en onze cultuur. Daarom zijn we een aanvullend cultuurprogramma gestart voor al onze teams. Dit zal blijvend een onderwerp van gesprek zijn voor alle leiders, voor iedereen in onze organisatie.”
Ook de andere grote Nederlandse accountantskantoren, waaronder EY, Deloitte en PwC, doen momenteel intern onderzoek naar examenfraude, zoals NRC eerder meldde. Dat gebeurt op aandringen van de AFM. Deze onderzoeken nemen naar verwachting nog maanden in beslag, zei AFM-bestuurder Van Beusekom woensdag. De eerste resultaten van het onderzoek bij Deloitte duidden erop dat de examenfraude ook daar wijdverbreid was. Deloitte-bestuurder Rob Bergmans trad om die reden afgelopen oktober al terug.
