Alle lampjes zijn uit op het coronadashboard. Perfect is het nooit geweest

De coronathermometer staat op stand 1. De IC-bezetting met covidpatiënten bedraagt 0,5 procent van alle IC-bedden. In het rioolwater worden vooral BA.2.86-varianten gevonden. Dit is te lezen op de laatste bijgewerkte versie van het Dashboard Coronavirus, eind maart. Hoeveel mensen zouden het nog hebben gelezen?

Inmiddels is het dashboard opgeborgen in het online archief van het ministerie van Volksgezondheid. Het coronadashboard is op dinsdag 2 april gesloten. Bijna vier jaar nadat de site in het leven werd geroepen om het publiek te informeren over de actuele coronasituatie.

Minister Hugo de Jonge (CDA), toen van Volksgezondheid, kondigde het in juni 2020 aan als het nieuwste wapen in strijd tegen corona. Meteen kwam er kritiek. Als alle meters in het groen stonden, zouden burgers zich dan nog aan de maatregelen houden? Metingen uit het riool kwamen ook op het dashboard, maar het RIVM waarschuwde meteen dat niet bekend was of die een goede indicator waren van de besmettingsgraad. Een maand na de lancering berekende een promovendus dat er bij het RIVM meer meldingen binnenkwamen dan er op het dashboard stonden. Testresultaten kwamen door opstoppingen bij de GGD’s dagen of weken later binnen, waardoor de werkelijkheid meestal anders was dan wat het dashboard meldde.

hoogleraar risicocommunicatieDaniëlle Timmermans Je moet betekenis geven aan getallen

Met het coronadashboard dook ook het woord ‘signaalwaarde’ op: aantallen besmettingen of opnamen waarboven maatregelen in beeld kwamen. Vanaf september 2020 liet het dashboard ook zien of de situatie in afzonderlijke veiligheidsregio’s zich liet kwalificeren als „waakzaam”, „zorgelijk” of „ernstig”, zo konden bestuurders ook lokaal ingrijpen, was het idee. Maar tegen die tijd liepen de cijfers landelijk al weer zo snel op dat zo’n fijnmazige aanpak weinig zin meer had.

Nog voor het jaar voorbij was, klonk dat het coronadashboard, met de ‘routekaart’, bij het grofvuil kon. Een adviseur crisisbeheersing schreef op de opiniepagina van NRC over de chaotische, reactieve aanpak van de overheid. Het coronadashboard stond daar voor hem symbool voor.

Het coronadashboard bood waarschijnlijk de beste informatie die voor het publiek beschikbaar was. Maar dat die niet perfect was, bleek opnieuw toen het vaccineren op gang kwam. Op het dashboard stonden meer vaccinaties dan er in werkelijkheid uitgedeeld waren, ontdekte NRC in februari 2021. Eerst lag het aan de rekenmethode, later bleek dat ook prikken werden meegeteld die bij de huisarts op de plank bleven liggen. Toen mensen gaandeweg steeds minder testten en positieve tests niet meer gemeld hoefden te worden, verloor het dashboard zijn relevantie. Virusdeeltjes in het rioolwater werden bovendien ook door het RIVM gepubliceerd.

Handig voor bestuurders

Het dashboard werd in bijna vier jaar ruim 750.000.000 keer bezocht. Bewijst dat het succes? Het waren vooral bestuurders, zorgmedewerkers, journalisten en organisatoren van evenementen die de site gebruikten. En zelfbenoemde corona-experts. Maar het doel was het publiek informeren, en laten zien op welke cijfers het beleid gebaseerd was. „Daarvoor was het minder geschikt”, zegt Daniëlle Timmermans, hoogleraar risicocommunicatie van het Amsterdam UMC. „Getallen zijn nog geen informatie. Als je leest wat de ‘R’ [het reproductiegetal] is, kun je dat dan vertalen naar je eigen situatie en weet je dan wat je moet doen? Waarschijnlijk niet. Je moet betekenis geven aan getallen, zodat burgers weten of het verstandig is om bijvoorbeeld naar een druk café te gaan.”

Hoewel het coronadashboard zijn doel niet bereikte, hoeft het idee van een dashboard met epidemiologische cijfers niet naar de prullenbak, volgens Timmermans. „Het is belangrijk om nu een goed model te maken en te testen, en burgers bij het ontwerp te betrekken. Om zo te zien hoe je mensen overwogen keuzes kunt laten maken op basis van de cijfers.”