Met gevoel voor ritme maken baby’s taal van woorden als ‘golabu’ en ‘padoti’

Posted on February 28, 2024 by admin

Britt Hakvoort (37) houdt Max op schoot, haar baby van bijna negen maanden. Rustig zit hij te spelen met de houten kralen die vastzitten aan zijn speen. Van de EEG-muts die de activiteit van zijn hersenen gaat meten lijkt Max niks te merken.

Max doet mee aan het promotieonderzoek van taalkundige Iris van der Wulp. Opdat NRC kon meekijken zijn Britt en Max nog een keer naar het Babylab van de Universiteit Utrecht gekomen.

Het lab zit in de kelder van een historisch pand aan het Janskerkhof. Hoog zitten kleine ramen die uitkijken op de straat erboven en aan een andere kant direct op het water van de Drift, de gracht die langs het gebouw loopt. Desirée Capel, manager van het Babylab: „Het klinkt wel gek, een babylab in een kelder. Die raampjes met tralies werken ook niet echt mee. Die zitten hier omdat hier vroeger de kluizen stonden van een bank.”

Maar Britt is blij om hier met Max te zijn. Ze is zelf taalkundige en werkte hier vroeger als de manager van het lab. Vanzelfsprekend wilde ze Max laten meedoen met het onderzoek. „Ik vind het zo leuk dat Max zich nu al kan inzetten voor de wetenschap.”

Van der Wulp en haar stagiair bereiden een injectiespuit met gel voor die ze gebruiken om de gaatjes in de EEG-muts op te vullen. „Die spuiten kunnen wel een beetje unheimisch lijken, hè?” Maar Max vindt alles prima. Ook als ze de gel op zijn handje smeren om te testen of hij geen allergische reactie krijgt, geeft hij geen kick.

„Goed zo, Maxie. Wat ben je toch een braaf jochie.” Britt is zelf ook verbaasd over hoe rustig Max telkens weer blijft. „Mijn oudste zit helaas niet meer zo stil nu.”

Geluiddichte studio

Van der Wulp en stagiair Mila Brandsen vullen de 32 gaatjes in de muts op met de gel die stroom geleidt en sluiten op elk gaatje een elektrode aan. Zo kunnen ze de elektrische signalen van verschillende gebieden in de hersenen van Max meten. Naast de geluiddichte studio waar Britt met Max op schoot zit, staan twee computerschermen die Van der Wulp bekijkt. Ze kan de hersengolven van Max al zien binnenkomen. „Elektrode Fp1 zit nog niet goed. En kun je O2 nog even bekijken”, vraagt ze aan Brandsen.

Er zijn nu dertien baby’s tussen de zes en de acht maanden in het lab geweest bij Van der Wulp. In totaal heeft ze minimaal 25 goede metingen nodig, zodat ze een goed beeld kan krijgen. Daarnaast voert ze vergelijkbare testen uit bij volwassenen. Ze onderzoekt de relatie tussen ritmegevoel en het vermogen om woorden te herkennen in spraak.

Het is voor goedhorenden makkelijk om woorden in het Nederlands te herkennen en ook in veel andere bestaande talen. Maar wat als je voor het eerst in je leven naar spraak luistert? Je hoort een reeks aan klanken. Maar waar staan die klanken voor? En welke klanken horen bij elkaar?

Naast de geluiddichte studio waar Britt met Max op schoot zit, staan twee computerschermen die onderzoeker Van der Wulp bekijkt.

Foto’s: Dieuwertje Bravenboer

Bij het herkennen van waar woorden beginnen en eindigen helpt vaak de melodie waarmee iemand spreekt. Maar een bestaande theorie is dat baby’s ook zonder zo’n melodie kunnen leren uit ervaring. Als baby’s bijvoorbeeld horen „de-gro-te-beer” zouden ze kunnen denken dat „degro” en „tebeer” twee woorden zijn. Maar als ze ook weleens horen „een-gro-te-beer”, dan is die kans kleiner. Dit wordt ook wel ‘statistisch leren’ genoemd.

Dat baby’s op deze manier uit ervaring taal kunnen leren is voor het eerst aangetoond in 1996 door psycholoog Jenny Saffran. „Zij is echt de moeder van statistisch leren”, vertelt Van der Wulp. Na Saffran is er niet alleen op het gebied van taalverwerving, maar ook op andere vlakken zoals het leren inschatten van een visuele omgeving, aangetoond dat baby’s op deze manier leren.

Deze ontdekking speelt een belangrijke rol in het eeuwenoude debat over taalverwerving. Hebben mensen een aangeboren taalvermogen, of leren ze alles pas nadat ze geboren zijn? Noam Chomsky is de belangrijkste moderne taalkundige die aanhanger is van het eerste idee. Hij gelooft dat mensen geboren worden met een gevoel voor grammatica, voor de structuur van een taal.

Voor het onderzoek van Van der Wulp maakt het niet per se uit welke grote theorie je aanhangt over taalverwerving, tenzij je gelooft dat baby’s zelfs alle woorden van een taal eigenlijk al kennen voordat ze geboren worden. „Ook als je in Chomsky’s idee van een universele grammatica gelooft, kan het namelijk nog steeds zo kan zijn dat je voor het aanleren van de specifieke woorden van een taal wel statistisch leren gebruikt.”

Na een paar maanden gaan baby’s een beetje brabbelenIris van der Wulp taalkundige

Waar taalwetenschappers het wel over eens kunnen worden, is het verloop van de taalontwikkeling bij kinderen. „In principe begint het leren van een taal al in de buik van de moeder” vertelt Van der Wulp. „Na een paar maanden gaan baby’s een beetje brabbelen. Meestal gaan ze rond een jaar woorden pas echt gebruiken met betekenis, en zinnetjes vormen. Daarna worden het steeds vollere zinnen met een uitgebreidere woordenschat.”

Zou Max al herkennen welke woorden de onderzoekers en zijn moeder allemaal uitspreken? Tijdens het onderzoek brabbelt hij één keer iets dat klinkt als: „Ma ma.” Britt heeft het idee dat hij dit woord recent echt gericht begint te gebruiken, met betekenis. „Het zou aan de vroege kant zijn, meestal gebeurt dit rond een jaar.”

Om te testen hoe goed Max statistisch kan leren speelt Van der Wulp in de geluiddichte studio woorden af uit een zelfverzonnen taal. Er klinken lettergrepen die met een robotstem worden uitgesproken. „Tu-pi-ro-go-la-bu-pa-do-ti-go-la…”

Foto’s: Dieuwertje Bravenboer

Er zitten geen pauzes tussen de lettergrepen, zodat Max die onderbrekingen niet kan gebruiken om in te schatten waar de woorden beginnen en eindigen. Ook van melodie kan Max geen gebruik maken, de kunsttaal is volledig monotoon.

Britt draagt een koptelefoon waar een luid en ongerelateerd hoorspel uit klinkt, omdat zij anders Max misschien kan beïnvloeden.

Aan de EEG kan Van der Wulp later aflezen of de activiteit van de hersenen gelijk gaat lopen met de woorden in de kunsttaal. In dit geval zijn dat „tupiro”, „golabu” en „padoti”. Als de activiteit van de hersengolven gelijk loopt met het voorkomen van deze woorden, is er reden om aan te nemen dat de baby statistisch heeft geleerd en ergens heeft begrepen dat dit de woorden zijn.

Dat is gebleken uit ander onderzoek waar de baby na het beluisteren van de lettergrepen ook apart de woorden te horen krijgt. Baby’s schenken dan vaak meer aandacht aan de woorden die wél tot de taal behoren dan andere samenstellingen die met die lettergrepen kunnen worden gevormd.

Hoe rustiger de baby, hoe beter de EEGIris van der Wulp taalkundige

Aan Max is niet af te lezen dat de woorden iets van een indruk op hem maken. Hij piept maar één keer, maar hij krijgt zijn speen en zit daar weer tevreden te spelen met een olifantenknuffeltje dat is klaargelegd in de studio.

„Uit eerder onderzoek weten we dat baby’s van Max’ leeftijd al statistisch kunnen leren”, merkt Van der Wulp op. „Ik wil in dit onderzoek specifiek kijken of er verschillen zijn tussen baby’s van dezelfde leeftijd in hoe goed ze het kunnen.”

Van der Wulp is blij met baby’s als Max. „Hoe rustiger de baby, hoe beter de EEG.” Sommige baby’s trekken aan de muts of de elektrodes. „De elektrodes zijn echt een no-go. De koptelefoonkabel is wel oké, dus dan geven we die vaak maar.” Max heeft de kabel ook al gevonden.

Capel, de manager van het lab: „Er kan zo veel misgaan in het onderzoek met baby’s. Soms gaan ze huilen of hebben ze gewoon geen zin meer. Of ze vinden hun sokken ineens veel interessanter. Als ze niet meer rechtop zitten werkt de EEG ook niet goed.” De stagiair, Brandsen, vertelt dat de bellenblaas die ze in het lab hebben staan soms wel nog wonderen kan doen en de baby kan kalmeren.

Onbevooroordeeld

„Wat een voordeel is van onderzoek bij baby’s”, vertelt Van der Wulp, „is dat ze onbevooroordeeld zo’n onderzoek in gaan. Volwassenen kunnen zich misschien mentaal voorbereiden op een onderzoek of allerlei gedachtes hebben waardoor de resultaten misschien anders worden. Bij baby’s zijn die resultaten echt helemaal puur.”

Meer universiteiten in Nederland hebben een babylab. De eerste opende in 1999 in Nijmegen. Inmiddels zijn er labs in Amsterdam, Leiden, Tilburg en Utrecht. Sinds een jaar of tien worden hier ook EEG’s gebruikt. Van der Wulp vertelt dat pas in 2020 voor het eerst EEG’s ook zijn ingezet om statistisch leren te onderzoeken.

Brandsen houdt het computerscherm in de gaten. „We hebben de twee minuten al gehaald hoor. Dus we zouden kunnen stoppen.” Nu is de volgende test aan de beurt. Hiermee wordt bekeken hoe het ritmegevoel van Max is. Er wordt een vierkwartsmaat afgespeeld met een niet heel voor de hand liggend ritme. Hierbij is het hetzelfde verhaal: er wordt gekeken of er op de EEG pieken te zien zijn die gelijk lopen met de maat van de muziek.

Britt vertelt dat ze op de crèche het idee hebben dat Max wel muzikaal is. „Hij reageert altijd blij op muziek en hij probeert zelf ook geluid te maken door stukken speelgoed tegen elkaar te slaan. Hij lijkt het bewust te doen om te ervaren hoe het klinkt.”

Als Van der Wulp de data van alle baby’s heeft verzameld gaat ze kijken of er individuele verschillen zijn tussen de baby’s wat betreft statistisch leren en ritmegevoel, en of er ook een correlatie te vinden is tussen die twee. Dat baby’s die het ritme horen, ook meer woorden kunnen herkennen.

„Uit onderzoek blijkt dat dezelfde hersengebieden geactiveerd worden bij het luisteren naar spraak én naar muziek. Misschien is het daarom logisch dat het vermogen om taal en ritmes te kunnen verwerken meer met elkaar te maken heeft.”

Statistisch leren en ritmegevoel zijn wel al apart onderzocht, maar nog niet op deze manier in combinatie, zegt Van der Wulp. „Toen ik me realiseerde dat dit nog nooit zo bekeken was werd ik heel enthousiast. Het was echt een gat waar ik in kon springen. Ik ben heel benieuwd naar het resultaat. Maar als er geen effect blijkt te zijn is dat natuurlijk ook een antwoord.”

Voormalig RTL-weerman John Bernard (87) overleden

admin
November 23, 2024
0

Tv-weerman John Bernard is afgelopen weekend overleden. Hij werd 87 jaar oud. Dat heeft zijn familie bevestigd tegenover RTL Nieuws. Bernard werkte 45 jaar lang als meteoroloog en begon zijn televisiecarrière in 1984 bij de NOS. Later stapte hij over naar RTL 4, waar hij tot aan zijn pensioen in 2002 werkte.

De weerman stond bekend als „een zeer kundige collega”, zegt Ilse Openneer, RTL Nieuws-hoofdredacteur in een reactie tegen RTL. Bij de omroep zijn de verhalen over Bernard „legendarisch”, schreef zijn RTL-collega Helga van Leur in 2014. Zo voorspelde Bernard in 1991 het begin van de Golfoorlog. Hij adviseerde de toenmalige hoofdredacteur van RTL Nieuws dat mensen wakker moesten blijven. Bernard achtte de meteorologische omstandigheden in Irak namelijk perfect voor een aanval, schreef De Volkskrant in 2003.

Onderdeel van het meubilair

In haar blogbericht van tien jaar geleden schreef Van Leur dat Bernard altijd „gekscherend [zei] dat hij onderdeel uitmaakte van het meubilair bij mensen thuis: elke dag even gezellig op de avondkoffie keuvelen over het weer.”

Bernard kreeg weinig negatieve reacties op zijn weerpraatjes, zo schreef hij in 2002 in een dagboek dat hij in zijn laatste week als weerman bijhield voor NRC. „Soms was de vraag: Wilt u ergens anders in beeld gaan staan, want u staat met uw dikke achterwerk voor mijn favoriete vakantiestek.”

Uitgeschreven teksten via een autocue voorlezen was „taboe” voor Bernhard, schreef hij in zijn dagboek. „Mensen die regelmatig kijken weten heel veel van mij. Ik vind dat prima, omdat ze anders ook wel een sprekende computer of een talking head voor een camera kunnen zetten en die zijn er al genoeg”.

D66 wil helpen de plannen van kabinet-Schoof ‘beter’ te maken, zegt partijleider Jetten

admin
November 23, 2024
0

Op het vorige D66-congres in april van dit jaar kon je Rob Jetten nog de kwalificatie „extreemrechts” horen gebruiken voor het te vormen kabinet. De PVV noemde hij destijds, in Nieuwegein, een „ondemocratische” partij.

Deze zaterdag, in de Brabanthallen in Den Bosch, niets van die woorden. Jetten zoekt in zijn congresspeech, een jaar na de verkiezingszege van de PVV, naar manieren om plannen van dit kabinet „beter” te maken, in samenwerking met andere oppositiepartijen. Als het kabinet goede plannen maakt, zegt Jetten, zal D66 die steunen.

Maar die plannen heeft Jetten nog niet gezien, zegt hij ook. Hij ziet alleen „chaos” en „polarisatie”. Jetten roept het kabinet op om iets te doen, of anders op te stappen. „Weet u nog, al die grote woorden? Honderdduizenden huizen, goedkope boodschappen, een einde aan de problemen in de zorg, geen eigen risico meer”, aldus Jetten.

Het kabinet beoordelen op verdiensten, is een toon die partijen als CDA, SGP en JA21 eerder al aansloegen. Nu is er ook een progressieve partij waar het kabinet samenwerking mee kan zoeken. Waarom kiest D66 voor deze koers? Jetten, na afloop van zijn toespraak: „Veel mensen hebben op deze clubs gestemd met de gedachte dat het goed zou zijn voor Nederland. Dan is het aan ons om te laten zien dat ze niet op inhoud leveren.”

‘Monsterverbond’

Om te laten zien dat het hem menens is, kondigde Jetten in zijn toespraak een samenwerking aan met JA21 en CDA om de onderwijsbezuinigingen deels terug te draaien. „Een monsterverbond”, noemt de partijleider het. Het kabinet komt acht zetels tekort in de Eerste Kamer en moet dus steun zoeken bij oppositiepartijen.

De drie partijen doen een voorstel om de bezuinigingen op onder andere lerarensalarissen en maatschappelijke diensttijd terug te draaien en de langstudeerboete af te schaffen. In ruil daarvoor krijgt het kabinet steun voor de onderwijsbegroting in de beide Kamers.

Het is een samenwerking in de geest van de samenwerking van de drie christelijke partijen tijdens de behandeling van het Belastingplan. Zij vormden gedrieën een blok en zeiden dat ze het Belastingplan alléén zouden steunen, als het kabinet meer zou doen voor eenverdieners, de afschaffing van de giftenaftrek voor bedrijven terug zou draaien én een motie van onder andere CDA en D66 zou uitvoeren die oproept een alternatieve inkomstenbron te zoeken dan de voorgenomen btw-verhoging.

Jetten roemde de zet van de christelijke oppositie dan ook. Over de grootste progressieve oppositiepartij GroenLinks-PvdA daarentegen, sprak Jetten niet in zijn toespraak.

D66, kun je horen op de Tweede Kamergangen van de partij, is ervan overtuigd dat ze met deze koers kan groeien. Aan de ene kant hoopt de partij GroenLinks-PvdA-stemmers te overreden die, naar de inschatting van D66, misschien zien dat het samenwerkingsverband nu ver van de macht afstaat en weinig voor elkaar krijgt. En aan de andere kant hoopt D66 op teleurgestelde links-liberale VVD’ers, die vinden dat hun partij onder leiding van Dilan Yesilgöz te veel gaat lijken op de PVV.

Deze strategie moet zich nog uitbetalen. Bij de Tweede Kamerverkiezingen verloor D66 vorig jaar vijftien van de 24 zetels. In de laatste peiling van Ipsos I&O stond bij de sociaal-liberalen een klein plusje. Terug op het niveau van de verkiezingen in 2021 zijn ze nog niet.

NSC wil nu laten zien hoe het anders kan, want het ziet ‘een existentiële leegte van gedachten’ bij veel politici

admin
November 23, 2024
0

De meubelboulevard is een plek waar je met tegenzin naartoe gaat, waar je veel te lang blijft hangen en waar relaties voortdurend op de proef worden gesteld. Niet dat NSC met de meubelboulevard in Nieuwegein als locatie van het tweede ledencongres een impliciete boodschap had. Maar de vergelijking met de manier waarop de partij zich voelt in de coalitie met de PVV, VVD en BBB, is snel gemaakt.

Nieuw Sociaal Contract, de partij van Pieter Omtzigt, verkeert in de zwaarste fase sinds de oprichting van de partij. De coalitie waar het kabinet-Schoof op rust, dreigt keer op keer uit elkaar te vallen. NSC’ers zien dat zíj daar in de beeldvorming vaak de schuld van krijgen, en vinden dat onterecht. Tegelijkertijd zien ze hun partij steeds meer in de knel raken in de coalitie met de radicaal-rechtse PVV.

Deze week stapten Tweede Kamerleden Rosanne Hertzberger en Femke Zeedijk uit de fractie, beiden uit protest tegen de samenwerking in de coalitie. Eerder waren de staatssecretarissen Nora Achahbar en Folkert Idsinga ook opgestapt. Velen in de partijtop weten niet goed hoe het verder moet: met grote tegenzin waren ze in de coalitie gestapt, en ze merken dat het niet bepaald meevalt. Maar er zomaar uitstapen is ook niet aantrekkelijk: peilingen laten zien dat NSC, nu twintig Kamerzetels, op groot verlies staat.

In groepjes terugblikken

Wat te doen? Over deze fundamentele vraag gaat het deze zaterdag in Nieuwegein nauwelijks. In deelsessies blikken leden in groepjes met NSC-kopstukken terug op de afgelopen periode, maar grote conclusies blijven achterwege. NSC’ers in fractie en kabinet verwijzen steeds impliciet naar de ‘heftige periode’ van de laatste tijd, die „mij in mijn gevoelswereld raakt” (Kamerlid Merlien Welzijn), of die „mij niet in de koude kleren is gaan zitten” (Europarlementariër Dirk Gotink).

Bij de leden die naar Nieuwegein zijn gekomen, allemaal actief partijkader, overheerst mildheid. Over Nicolien van Vroonhoven, die de afgelopen weken het fractievoorzitterschap waarnam omdat Pieter Omtzigt thuis zat. Over de lastige positie van de partij in de coalitie. En over zichzelf: NSC-leden zeggen vrijwel allemaal dat ze alleen maar gesterkt zijn in hun overtuiging dat hun partij nodig is.

Omtzigt zegt dat hij „een aantal bezwaren” van de opgestapte Kamerleden goed begreep. Hij zei niet welke, of welke niet

Eén van deze leden is de 20-jarige Nehad Alsheikh Hamo, die negen jaar geleden uit Syrië was gevlucht en nu als badmeester in Noord-Brabant werkt. Alsheikh Hamo was vooral „zwaar aangedaan” door het vertrek van Nora Achahbar, staatssecretaris van Toeslagen. „Toen zij het had over polariserende omgangsvormen, riep dat bij mij veel herkenning op. Als je een migratieachtergrond hebt, kunnen woorden hard aankomen. Dat merk ik ook in mijn dagelijks leven. Die pijn wordt vaak niet begrepen, en dat besef kwam hard aan bij me.”

Toch is Alsheikh Hamo óók blij dat NSC in de coalitie blijft. „We kunnen zo het beleid bijsturen of van tafel krijgen, zoals de noodwet over asiel. Het mag bij ons wat zelfverzekerder. We moeten leren op onze eigen benen te staan en ons niks van de buitenwereld aantrekken.”

Langdurige ovatie

De woensdag teruggekeerde Pieter Omtzigt is ook op het congres aanwezig. Hij gebruikt zijn toespraak, na een langdurige ovatie, nauwelijks om terug te blikken op de afgelopen periode. Hij zegt dat hij „een aantal bezwaren” van de opgestapte Kamerleden goed begreep. Hij zei niet welke, of welke niet.

Omtzigt laat in zijn toespraak zien hoe hij wil dat NSC uit het dal kruipt. Hij zette zich af tegen „politici die olie op het vuur gooien”, die „het hardst schreeuwen om de krant, het nieuws en de sociale media te halen”. Hij ziet „een existentiële leegte van gedachten” bij deze schreeuwers, een neiging tot „schijnoplossingen” te komen. Hij haalt minister Marjolein Faber (Asiel en Migratie, PVV) aan als voorbeeld, die „na meer dan honderd dagen nog maar weinig concreets tot stand heeft gebracht.” Maar Omtzigt noemt in zijn toespraak de naam van Geert Wilders (PVV) niet. Hij wil, zegt hij na afloop, „niet naar één persoon wijzen”.

NSC wil de crisis bezweren met inhoud. De partij wil de partij van de ‘oplossingen’ zijn, en op die manier de polarisatie tegengaan. Op het congres staan die dan ook centraal. Plenair wordt er nauwelijks over de samenwerking met de PVV gepraat. Een lid wilde een motie indienen om over die vraag te stemmen, maar die werd door het bestuur afgewezen. De indiener, Hans van der Burg, toont in de plenaire zaal alle begrip. „Blijf bij elkaar”, roept hij zijn partij op. „Steun elkaar. Blijf aan tafel zitten.”

Toekomst zit in inhoud

Leden mogen inhoudelijke vragen stellen aan NSC-politici, en doen dat met enthousiasme. In de plenaire sessie pleiten leden voor meer tiny houses, voor een betere bereikbaarheid van de overheid, of over de oprichting van „een wandelclubje”. Eén moment wordt het spannend, als een lid een motie van wantrouwen indient tegen het partijbestuur, omdat er procedureel iets mis is gegaan bij het stemmen over moties en amendementen. De motie wordt door 83 procent afgewezen.

NSC’ers zien in inhoud hun toekomst. Pieter Omtzigt: „Als iemand in de Kamer een tweet stuurt, doet die het beter dan wanneer Nicolien van Vroonhoven tien voorstellen over bestaanszekerheid doet. U zult NSC’ers vaker horen met inhoudelijke plannen. We willen laten zien wat we wél willen.”