Het afgelopen jaar zijn er talloze waarschuwingen gegeven met betrekking tot de schadelijke effecten van verschillende stoffen. Deze variëren van de gevaren van pesticiden en de ziekte van Parkinson tot het verhoogde risico op kanker voor bewoners in de buurt van de fabrieken van Tata Steel of Chemours. Andere zorgen waren onder meer het branden van kaarsen binnenshuis tijdens de kerstperiode en de mogelijke gezondheidsrisico’s van PFAS in zeeschuim of cosmetica. Kortom: het publiek wordt overspoeld met informatie over de toxiciteit van stoffen.
Het is dus logisch dat veel mensen zich afvragen wat nog wel als veilig kan worden beschouwd op het gebied van stoffen in voedsel en milieu. Sommigen ervaren zelfs ‘toxifobie’.
Het is echter belangrijk te onthouden dat veel stoffen, zoals pesticiden en voedingsadditieven, inmiddels zijn vervangen door alternatieven die veel minder giftig zijn in vergelijking met hun voorgangers van enkele decennia geleden. Daarnaast is het vermogen om chemische stoffen in het milieu en voedsel te analyseren de laatste decennia sterk verbeterd. Concentraties van slechts een miljoenste van een miljoenste gram of zelfs lager meten is de norm. In de meeste gevallen vormt de detectie van potentieel giftige stoffen in zulke lage concentraties geen risico voor de volksgezondheid. Daarom zou het nuttig zijn als deskundigen en de media consequent benadrukken dat de dosis van een stof bepaalt of deze schadelijk is of niet.
Blootstelling in het verleden
Betekent dit dat er helemaal geen toxicologische reden tot bezorgdheid is? Nee, beroepsmatige blootstelling aan pesticiden geeft zonder twijfel een verhoogd risico op het ontwikkelen van de ziekte van Parkinson. Een dergelijk risico zou mogelijk ook gelden voor personen die dicht bij landbouwgebieden wonen. Voor de kinderen van deze groep mensen zijn er ook voldoende aanwijzingen dat er een reëel risico is op gedragsstoornissen.
Ook wijst epidemiologisch onderzoek op een verhoogd risico op kanker bij mensen die in de omgeving van Tata Steel wonen. Hierbij is wel belangrijk om in gedachten te houden dat dit verhoogde risico mede ontstaan is door (langdurige) blootstelling in het verleden. Recente beperkingen op emissies en gebruik komen nu nog niet tot uiting in dergelijk onderzoek. Het duurt tientallen jaren voordat eventuele preventieve effecten van deze maatregelen zichtbaar worden.
Vanuit een breder toxicologisch perspectief is het cruciaal te erkennen dat de potentieel schadelijke effecten van stoffen tegenwoordig vaak slechts een klein deel van de bevolking treffen. Voor een deel kan dat ook nog het gevolg zijn van praktijken uit het verleden. Hiermee wil ik niet beweren dat er geen aanvullende beschermingsmaatregelen moeten worden genomen voor deze groepen. Wel dat voor de meerderheid van de bevolking de kans groot is dat dagelijkse blootstelling aan chemische stoffen in zeer lage concentraties geen risico’s voor de gezondheid met zich meebrengt.
Het is ongetwijfeld waar dat, gezien de stand van de wetenschappelijke kennis, toxicologen de afwezigheid van risico’s nooit met 100 procent zekerheid kunnen voorspellen. Dit is echter geen vrijbrief om blind het voorzorgsbeginsel toe te passen, waarmee toepassing uit zorg om toekomstige schade kan worden tegengehouden. Dat zou alleen moeten gebeuren op basis van degelijke wetenschappelijke afweging. Emoties en politiek horen daar geen rol in te spelen. Onze samenleving bloeide de afgelopen eeuw immers ook op dankzij het gebruik van synthetische stoffen, of het nu gaat om voedselproductie of onze leefomgeving.
Op dit moment is onze toxicologische kennis zeker niet perfect. Huidige inzichten in de mogelijke schadelijke effecten van stoffen op de kwetsbaarheid van het (ongeboren) kind is ongetwijfeld onvolledig. Hetzelfde kan gezegd worden over de testmethoden die gebruikt worden om de risico’s door stoffen op ziekten zoals Parkinson, Alzheimer en autisme op te sporen. Door dit tekort in toxicologische kennis is het vermogen om realistische kwantitatieve risico’s voor mensen te bepalen, nog steeds te beperkt.
Roken, alcoholgebruik, obesitas
Desalniettemin zou het goed zijn als we op basis van onze huidige kennis van toxicologie erkennen dat leefstijlfactoren zoals roken, alcoholgebruik, obesitas, overmatige vleesinname en gebrek aan lichaamsbeweging significant grotere gezondheidsrisico’s met zich meebrengen. In vergelijking met deze ongunstige leefstijlfactoren zijn de gezondheidsrisico’s die gepaard gaan met de huidige blootstelling aan chemische stoffen verwaarloosbaar.
Daarom is het niet wenselijk dat wetenschappers, politici en media angst voor potentieel giftige stoffen uitdragen. We hebben allemaal bijgedragen aan en geprofiteerd van ‘ een kunstmatige leefomgeving’, die nu eenmaal sterk afhankelijk is van synthetische stoffen. Het is cruciaal om te focussen op wat echt belangrijk is vanuit toxicologisch oogpunt. Tegelijkertijd moeten we ons afvragen of het prioriteren van een gezondere levensstijl ons allemaal niet veel meer gezondheidsvoordelen kan opleveren.
Het was even geleden, maar daar zaten we dan weer, in The Blue Lotus, misschien niet het beste, hoewel ik nooit ergens anders lekkerder Nasi Goreng heb gegeten, maar zeker het best gelegen Chin. Ind. Rest. van Nederland: in een flat met uitzicht over het lelijke parkeerterrein van Den Heuvel te Velp. Alles is er nog even prachtig als het was: het systeemplafond met de geel uitgeslagen tegels, de walm van olie, de grote porseleinen vazen, de kassa rechts achterin, het doorkijkje waardoor je de afhalers kunt zien zitten met de boodschappentassen tussen de benen. We zagen onze buren vaker bij de afhaal dan in de straat. Het gevloek als het er zondags na zessen te druk was zodat we de eerste samenvatting van Studio Sport zouden missen.
Mijn dochters wilden het luik van het liftje zien waarin ooit een inbreker vastzat, waarna het personeel besloot hem te laten zitten om hem te straffen. Een paar uur maar, zei de serveerster, ik had ze verteld dat het een paar dagen was en dat ze ook etensresten op hem gooiden, maar dat zouden ze bij Blue Lotus nooit doen. Aan de ronde tafel met zicht op zowel de Kennedylaan als het parkeerterrein waar ik het liefst zou hebben gezeten zat een gezin waarvan de zoon een Vitesse-shirt droeg.
Ik kreeg een aanval van nostalgie en bestelde kinderijsjes met vuurwerk, dat deed mijn moeder hier ook altijd als ze dacht dat ze jarig was.
„Eet oma Velp nu ook Chinees?”, vroeg mijn middelste dochter (8).
„In de hemel?”, vroeg ik.
„Nee, in haar kistje.”
Ik zag een oude buurman. Hij herkende mij wel, ik hem niet.
Hij zei: „Ik ben daarna nog drie keer verhuisd, maar ja zo gaan die dingen.”
Daarna een medische verhandeling over de chronische ziekte van zijn vrouw, die ik me ook niet kon herinneren. Hij sloot af met: „De jeuk is het ergste, dan krabt ze alles weer open, maar goed toch nog smakelijk eten, je moet de volgende keer de loempia bestellen.”
Hij hield zijn handen een halve meter uit elkaar.
„Zulke joekels.”
Met de buiken vol verlieten we het pand, de veel te steile betonnen trap naar beneden, in het volste vertrouwen dat het de volgende keer dat ik in Velp ben nog gewoon bestaat en dat er weer niets is veranderd.
Marcel van Roosmalen schrijft op maandag en donderdag een column.
In de sportschool doe ik mee aan een groepsles. De instructeur vertelt welke oefeningen er op het programma staan: „We doen squats, lunges en een pilot squat. Dan een row, de backroll arm lift en de single leg deadlift.” Opeens valt zijn oog op een deelnemer die geen Nederlands spreekt. „Sorry”, zegt hij, „I’ll say it in English!”
Lezers zijn de auteurs van deze rubriek. Een Ikje is een persoonlijke ervaring of anekdote in maximaal 120 woorden. Insturen via [email protected]
Een lid van de Tweede Kamer belt met Russische politici om te spreken over een nieuwe ‘veiligheidsorde’ tégen de NAVO.
Klinkt ongeloofwaardig?
Op 25 maart van dit jaar neemt Ralf Dekker, op dat moment beëdigd Tweede Kamerlid namens Forum voor Democratie (FVD), deel aan een videoconferentie. Die is georganiseerd door de Russische Academie van Wetenschappen, onder de titel: ‘Perspectieven voor sociaal-economische samenwerking tussen Rusland en de landen van de Europese Unie.’ Achter de onschuldig klinkende titel, zo blijkt uit onderzoek van NRC, schuilt een campagne van het Kremlin om de steun voor de NAVO te ondermijnen.
Zelf ontkent Forum voor Democratie dat het banden met Moskou onderhoudt. Maar behalve de videoconferentie met Dekker zijn er méér aanwijzingen van contact met Rusland, die jaren teruggaan. Zo blijkt uit gehackte e-mails, in bezit van NRC, dat de partij van Thierry Baudet al in 2017 op een shortlist stond van Europese ‘waarnemers’ die frauduleuze Russische verkiezingen moesten witwassen.
Voormalig Rabobank-topman Ralf Dekker is lid van de Staten van Noord-Holland en directeur van het Renaissance-instituut, de denktank van FVD. Tot 1 april van dit jaar verving hij FVD’er Pepijn van Houwelingen in de Tweede Kamer.
De NAVO is vooral goed als verhalenfabriek, Phantasialand, de griezelbus
Tijdens een debat begin februari uitte Dekker onverholen Kremlin-propaganda. „Het Oekraïense leger, of eigenlijk de NAVO, staat op het punt om geheel in te storten”, hield hij minister van Defensie Ruben Brekelmans (VVD) voor. Ook bagatelliseerde Dekker de waarschuwingen uit Brussel over de Russische militaire dreiging. „De NAVO is vooral goed als verhalenfabriek, Phantasialand, de griezelbus”, zei hij.
Enkele weken later belt Ralf Dekker in tijdens de videoconferentie met Moskou. Het is vermoedelijk de eerste keer sinds de Russische invasie in Oekraïne in 2022 dat een Nederlandse parlementariër in contact treedt met de entourage van de Russische president Poetin. Wat Dekkers inbreng is, valt op basis van Russische perspublicaties niet te achterhalen. Ondanks herhaalde pogingen van NRC bleef FVD onbereikbaar voor vragen.
Een ‘goed gesprek’
Dekkers Russische gesprekspartners houden zich al jaren bezig met beïnvloedingscampagnes in Europa en de VS. Voorzitter van de online-bijeenkomst is de Russische senator Andrej Klimov; belangrijkste spreker is plaatsvervangend senaatsvoorzitter Konstantin Kosatsjov. Beide politici zijn lid van Poetins regeringspartij Verenigd Rusland en door zowel de EU als de VS op de sanctielijst geplaatst vanwege hun steun aan de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne en, in het geval van Kosatsjov, vanwege inmenging in de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016.
Een van de sprekers tijdens de videoconferentie van maart is het Duitse Bondsdaglid Rainer Rothfuss van het radicaal-rechtse Alternative für Deutschland (AfD), die al langer pleit voor nauwere banden met Moskou. Ook present is AfD-collega Petr Bystron, die er door de Duitse justitie van wordt verdacht hoofdrolspeler te zijn in een Russische poging om de afgelopen Europese verkiezingen te beïnvloeden.
Op een foto van de Russische Academie van Wetenschappen zijn Rothfuss, Bystron en Tweede Kamerlid Ralf Dekker samen te zien op het videoscherm.
Lees ook
FVD beweegt zich in het hart van een steeds groter pro-Russisch netwerk
Senator Andrej Klimov is na afloop enthousiast. Tegenover het Russische persbureau Tass spreekt hij van een „goed, serieus gesprek” met Europese parlementariërs. Een dergelijke dialoog, zegt Klimov, „biedt de mogelijkheid aan de gezonde krachten binnen de EU om de contacten die er waren met Rusland te herstellen”. „Velen van hen [de deelnemers] zijn bereid om deel te nemen aan maatschappelijk-politieke bijeenkomsten over de ideeën van de Russische president over de oprichting van een collectief, gelijkwaardig systeem van samenwerking en veiligheid in groot-Eurazië’’, zegt de senator in een interview met de Russische ‘Parlementaire Krant’.
‘Eurazië’
Als Russen beginnen over ‘Eurazië’, zo weten Rusland-analisten, moet je opletten. In de nationalistische ideologie van het Poetin-regime zijn de ‘Euraziatische’ wereld (Rusland, China) en de ‘Atlantische’ regio (West-Europa en de VS) elkaars natuurlijke vijanden; de uitbreiding van de NAVO naar het oosten heeft daarom de balans op het Europese continent verstoord.
Maar met Trump aan het roer is de Amerikaanse steun voor Europa niet meer zo vanzelfsprekend. De Russische president Poetin ziet mogelijkheden om Europa en de VS uit elkaar te spelen.
„Het is duidelijk dat we getuige zijn van de ineenstorting van het Euro-Atlantische veiligheidssysteem”, zegt Poetin in 2024 tijdens een bijeenkomst op het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken. „Dit alles vereist dat wij, samen met onze partners, met alle geïnteresseerde landen – en dat zijn er veel – onze eigen opties uitwerken om de veiligheid in Eurazië te waarborgen.”
Poetin, met andere woorden, droomt van een tegenwicht voor de NAVO, een soort nieuw ‘Euraziatisch’ Warschau Pact. En Ralf Dekker denkt klaarblijkelijk mee.
Polarisatie als doel
Forum voor Democratie (drie zetels in de Kamer) heeft sinds de oprichting in 2016 vele ups en downs gekend. Tijdens de verkiezingen van de Provinciale Staten in 2019 werd de partij van Thierry Baudet de grootste, maar een intern conflict leidde tot het vertrek van verschillende prominenten en een val in de opiniepeilingen. De partij – zeer actief op TikTok – is vooral populair onder jongeren.
Protestteksten tegen Forum voor Democratie.
De politiek van FVD wordt gekenmerkt door polarisatie. In 2024 werd Forum-Kamerlid Gideon van Meijeren veroordeeld tot 200 uur taakstraf omdat hij in een interview had gezegd te hopen op een volksopstand die het parlement en regering omver zou werpen.
Baudet werd veroordeeld vanwege het bagatelliseren van de Holocaust, Kamerlid Pepijn van Houwelingen beboet om een bewerkte tweet met de nazi-vlag. Vanwege de aanhoudende reeks incidenten gingen er in 2022 stemmen op onder juristen en staatsrechtdeskundigen om de partij te verbieden.
Een andere constante factor bij Forum is de sympathie voor het Poetin-regime. Al voor de oprichting van de partij onderhield partijleider Baudet relaties met de pro-Russische Oekraïense agitator Vladimir Kornilov, die in 2014 naar Nederland uitweek.
Begin 2017 vraagt Baudet in een brief aan de Amerikaanse president Trump om een Amerikaans onderzoek naar het neerhalen van vlucht MH17, omdat de conclusies van Nederlands onderzoek – de Boeing 777 van Malaysia Airlines is neergehaald met een Russische Boek-raket – niet „onafhankelijk en niet overtuigend” zouden zijn.
In 2020 voerde AIVD-hoofd Erik Akerboom een zogeheten ‘bewustwordingsgesprek’ met Forum-leider Thierry Baudet om hem te waarschuwen voor mogelijke beïnvloeding vanuit het Kremlin. Volgens Baudet was daar geen enkele aanleiding toe. In een interview met Harry Mens zei hij in juni van dit jaar „nooit op welke manier dan ook iets met Rusland te maken” te hebben gehad.
Baudet mag dan ontkennen, documenten rond de Russische Doema laten zien dat de radicaal-rechtse politicus al sinds 2017 in de belangstelling van het Kremlin staat.
Verkiezingswaarnemers
In september van dat jaar ‘kiest’ Rusland vertegenwoordigers voor zowel de lokale regering als het nationale parlement. Onafhankelijke waarnemers zijn het erover eens dat verkiezingen in Rusland doorgestoken kaart zijn, maar het Kremlin is er veel aan gelegen om de democratische façade overeind te houden. ‘Verkiezingswaarnemers’ uit Europa moeten daarom de stembusgang legitimeren.
Spin in het web daarbij is Leonid Sloetski, Russisch parlementslid namens de extreemrechtse LDPR. Sloetski is hoofd van de commissie-Buitenlandse Zaken in de Doema en staat aan het hoofd van de zogeheten ‘Russia Peace Foundation’, een koepelorganisatie die moet verhullen dat de uitnodigingen komen van de Russische zittende macht.
Sloetski ontvangt overzichten van de ‘waarnemers’ die bereid zijn te gaan. Die lijsten worden verstuurd door de Russische spindoctor en media-adviseur Sargis Mirzachanian, die hand- en spandiensten verleent voor het Kremlin. Omdat zijn mailbox werd gehackt door Oekraïense activisten en met journalisten werd gedeeld, is het mogelijk om de voorbereidingen van de waarnemersmissie in 2017 te reconstrueren.
Een van de lijsten die Mirzachanian mailt naar Sloetski, met de namen van PVV’er Elissen en Baudet van FVD.
beeld Screenshot uit gehackte mails
Op 23 augustus 2017 stuurt Mirzachanian een overzicht met elf potentiële verkiezingswaarnemers naar Sloetski. Bovenaan de lijst staat de Nederlandse Europarlementariër André Elissen (PVV). Daaronder staat Thierry Baudet. Onderaan de lijst staat vetgedrukt: „schatting: 68.000 euro”. Dat lijkt een erg hoog bedrag voor reis- en verblijfkosten van elf waarnemers.
Dat de honoraria worden opgegeven in euro’s en niet in roebels lijkt erop te duiden dat er contant werd betaald
Uit andere documenten rond de organisatie van een congres op de door Rusland bezette Krim, een jaar eerder, blijkt dat Mirzachanian ‘honoraria’ van enkele duizenden euro’s betaalt aan westerse politici die willen komen. Dat deze honoraria worden opgegeven in euro’s en niet in roebels lijkt erop te duiden dat er contant werd betaald. Of de bedragen ook in 2017 zijn uitbetaald en of er inderdaad sprake was van omkoping, valt op basis van alleen e-mails niet vast stellen.
Op 24 augustus 2017 stuurt Mirzachanian een nieuw overzicht, met daarop opnieuw de namen van Elissen en Baudet. „We plannen de deelname van twee Europarlementariërs, 8 à 9 nationale parlementsleden en 1 of 2 maatschappelijke activisten”, schrijft hij. „Nadat alle details zijn afgestemd, vraag ik van allen een kopie van het paspoort voor de uitnodigingen en de tickets.”
Op 5 september mailt Mirzachanian de definitieve lijst naar een medewerker. De komst van Elissen wordt bevestigd, maar Thierry Baudet staat niet langer op de lijst. Heeft hij op het laatste moment afgezegd? Of is Mirzachanian er niet in geslaagd om contact te leggen met de FVD-leider?
Vast staat dat Mirzachanian niet zomaar wat namen naar Sloetski stuurde. Van de elf geplande Europese waarnemers reizen er acht naar Rusland voor de ‘verkiezingen’ van 10 september. De waarnemers worden ontvangen door senaatslid Kosatsjov en dineren met Sloetski. De Centrale Kiescommissie concludeert de volgende dag dat er zich nauwelijks onregelmatigheden hebben voorgedaan, terwijl bij de onafhankelijke organisatie ‘Golos’ meerdere meldingen over fraude binnenkwamen.
„Dat komt in de beste families voor”, zei Elissen in september 2017 over die onregelmatigheden. Naar eigen zeggen was de PVV’er in de veronderstelling dat hij als waarnemer van een onafhankelijke organisatie naar Moskou was gevlogen. „Ik heb me toen helemaal niet in die ngo verdiept”, aldus Elissen in februari tegen NRC over de Russia Peace Foundation van Sloetski.
Forum voor Democratie en Baudet zelf, benaderd via Whatsapp, wilden niet reageren op de vraag hoe de partijleider op de lijst met gewenste verkiezingswaarnemers is beland, en of hem geld is aangeboden.
Afgelopen najaar reisde de Britse FVD-medewerker John Laughland af naar Sotsji, waar hij tijdens een conferentie met Europese radicaal-rechtse politici de hand schudde van de voormalige Russische president Dmitri Medvedev. Deze bijeenkomst is een opmaat voor de video-conferentie van maart met Dekker, en wordt opgevolgd door een ‘internationale’ conferentie in het Siberische Perm, waarbij opnieuw gesproken wordt over de nieuwe ‘Euraziatische veiligheidsorde’. Vertegenwoordigers van FVD zijn daar vermoedelijk niet bij.
Kamervragen
In de aanloop naar de NAVO-top in Den Haag eind juni, was Forum druk bezig het bondgenootschap verdacht te maken. In uitzendingen bij Ongehoord Nederland, mede opgericht door Pepijn van Houwelingen, en via stukken in De andere krant betoogt de partij dat de NAVO in Nederland een ‘geheime regering’ vormt. Van Houwelingen spreekt in die krant van „een enorm zwart gat in onze democratie”, als het gaat over de ‘weerbaarheidsdoelen’ van de NAVO waaraan Nederland zich heeft gecommitteerd als antwoord op mogelijke sabotage van bijvoorbeeld de drinkwater- of elektriciteitsvoorziening.
Deze nieuwe feiten versterken het beeld van ‘banden met Moskou’. Dat maakt de behoefte aan onderzoek klemmender
„Baudet voert een door Moskou geïnspireerde agenda uit, waarin stelselmatig rechtsstaat en parlementaire democratie worden ondermijnd”, reageert Bert van den Braak, bijzonder hoogleraar parlementaire geschiedenis aan de Universiteit Maastricht. „Deze nieuwe feiten versterken het beeld van ‘banden met Moskou’. Dat maakt de behoefte aan onderzoek nog klemmender, dan wel door de AIVD of het OM, dan wel via een parlementair onderzoek met enquêtebevoegdheden.”
D66-woordvoerder Jan Paternotte en Volt-aanvoerder Laurens Dassen verwachten een reactie van het kabinet. Paternotte: „Dat Forum continu de taal van het Kremlin papegaait in de Tweede Kamer is bekend. Nu kennen we ook een voorbeeld waarbij wordt afgestemd met de omgeving van Poetin. Er is dus alle reden de onderste steen boven te willen”, aldus Paternotte, die vragen zal stellen via een ‘email-procedure’.
Ook Laurens Dassen reageert verontwaardigd. „Een Nederlands Kamerlid ondermijnt onze veiligheid door gezellig te videobellen met handlangers van Poetin. Volt zal het kabinet via Kamervragen oproepen hier zo snel mogelijk op te reageren.”
