De ‘kankeratlas’ toont de ongelijkheid in tumoren

Posted on by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

‘Kankeratlas’ Nieuwe kaarten tonen voor 24 tumoren tot op postcode-niveau waar ze voorkomen. Zelfs over kleine afstanden kunnen de verschillen enorm zijn.

Een medewerker helpt een patiënt op de afdeling oncologie van het Haaglanden Medisch Centrum Antoniushove.
Een medewerker helpt een patiënt op de afdeling oncologie van het Haaglanden Medisch Centrum Antoniushove.

Foto Marco de Swart/ANP

Kanker is niet gelijk verdeeld over Nederland. In de kuststreken krijgen mensen vaker huidkanker. Darmkanker komt juist iets vaker voor in het oosten van het land. De verschillen zijn goed zichtbaar op een serie kaarten die het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) dinsdagochtend publiceerde. In de online atlas – de ‘kankeratlas’ – is voor 24 tumoren tot op postcode-niveau op te zoeken waar in Nederland mensen tussen 2011 en 2020 relatief vaak of juist zelden diagnoses krijgen.

Zelfs over kleine afstanden kunnen de verschillen enorm zijn. In de wijk Transvaalkwartier in Den Haag, waar het gemiddelde inkomen 23.000 euro is, komt 34 procent meer longkanker voor dan het Nederlandse gemiddelde. En in het rijkere Statenkwartier, met een gemiddeld inkomen van 64.000 euro, ligt het aantal longkankerdiagnoses juist 23 procent onder de verwachting.


Verschillen in kankerdiagnoses zijn interessant omdat ze vaak laten zien dat er iets aan te doen is, zegt Otto Visser, manager registratie bij het IKNL. „De koppeling tussen roken en longkanker zie je duidelijk. Als je de sociale ongelijkheid kan verkleinen, als je kan voorkomen dat mensen gaan roken, dan pak je het probleem bij de wortel aan.”

Dat is volgens Robin Peeters zelfs de belangrijkste les uit de kankeratlas. Hij is internist in het Erasmus MC en voorzitter van de Nederlandse Internisten Vereniging. Hij ziet de gevolgen van „de gezondheidskloof” tussen arm en rijk dagelijks in zijn spreekkamer terug. In sociaal-economisch kwetsbare bevolkingsgroepen wordt meer gerookt, zegt hij, en stoppogingen zijn minder succesvol. Daarnaast ziet hij bijvoorbeeld ook hier meer overgewicht. „Deze mensen leven niet alleen korter, ze leven ook minder lang in goede gezondheid.”

De atlas onderstreept volgens Peeters het belang van bijvoorbeeld gerichte voorlichting en preventie. Je moet er echt de wijken voor in, vindt hij. Hij geeft de coronacrisis als voorbeeld: op dat moment werd de informatiekloof goed zichtbaar. „In kwetsbare wijken was de vaccinatiegraad lager, onder meer omdat mensen niet goed geïnformeerd waren.”

Terugkijken in de tijd

De gegevens achter de kaarten in de kankeratlas zijn niet nieuw. IKNL registreert al meer dan dertig jaar welke Nederlanders de diagnose kanker krijgen en wie eraan overlijdt. Wie handig was met tabellen, kon die data opvragen op de site van het IKNL. Maar een eenvoudig toegankelijke atlas was er nog niet. „Dit is veel mooier gevisualiseerd dan wat we eerder konden.”

Wie zijn eigen postcode opzoekt, moet bedenken dat er jaren vertraging zit tussen blootstelling en optreden van kanker. „Met de atlas kijk je enkele decennia terug in de tijd, dat maakt het soms lastig te interpreteren”, zegt Visser. De bron van blootstelling kan inmiddels zijn verdwenen of aangepakt. Of mensen zijn verhuisd.

Dat effect zie je bij rokers. „Vrouwen in de grote steden gingen in de jaren zestig en zeventig eerder roken dan vrouwen elders. Dat is een emancipatie-effect. Veel Amsterdammers zijn daarna verhuisd naar Lelystad en Almere. Daar zie je nu meer longkanker dan elders in Nederland.”

Asbest

Voor sommige kankers zijn de geografische verschillen groter voor mannen dan vrouwen, of andersom. Voor kankers aan dunne vliezen (mesothelioom) bijvoorbeeld. De regio’s springen eruit waar werkende mannen in het verleden in aanraking kwamen met asbest. Zoals havensteden Amsterdam, Rotterdam en Den Helder, waar asbest in de scheepvaart werd gebruikt, Goor, waar asbestcementfabriek Eternit stond, en Zuid-Limburg, waar veel werknemers van de Staatsmijnen en DSM aan asbest zijn blootgesteld. Bij vrouwen zijn bij dit type kanker nauwelijks verschillen zichtbaar. Behalve rond Goor, waar asbest werd gebruikt om wegen te verharden.


Oorzaak en gevolg zijn niet altijd zo eenduidig. Neem huidkanker. Visser: „Ik woon zelf ook in een rood gebied, aan de kust van Noord-Holland. De zon schijnt hier ook echt vaker. Komt huidkanker hier daardoor vaker voor? Of speelt gedrag ook een rol, en gaan mensen ook echt vaker naar het strand? Dat kun je op basis van deze kaarten niet zeggen.”

Voor veel kankers zijn de verschillen klein, maar zijn er toch patronen te zien. Zoals de oost-westverdeling van darmkankers in Nederland. Roken, de consumptie van alcohol en van rood en bewerkt vlees zijn bekende risicofactoren voor darmkanker. Mogelijk kunnen verschillen in leefstijl het verschil in darmkanker tussen het oosten en westen van Nederland verklaren.


Lees ook dit interview: Internist-oncoloog Gabe Sonke wil af van het gemak waarmee peperdure kankermedicijnen worden voorgeschreven

Sommige kaarten roepen nieuwe vragen op. Slokdarmkanker komt vaker voor in het noorden van Nederland en minder vaak in het zuiden. Waarom? Bij het IKNL weten ze het niet.


De kaarten bevatten ook instinkers. Vooral in Zeeuws-Vlaanderen lijken sommige kankers minder vaak voor te komen. Maar dat is schijn: veel huisartsen verwijzen patiënten door naar ziekenhuizen in België. Die cijfers zijn niet beschikbaar voor het IKNL.

De kaarten laten alleen diagnoses van kanker zien, geen sterfte. „Voor de meeste kankers zou dat ook geen verschil maken. Als er ergens veel mensen longkanker krijgen, gaan er ook veel mensen aan dood. Behalve voor prostaatkanker. Daarvoor geldt: hoe meer je zoekt, hoe meer je vindt.”

Related Posts

Heb jij ook septemberstress? Zo kom je ervan af

  • admin
  • September 23, 2024
  • 0

Het had maar een haartje gescheeld of deze column was er deze week niet geweest. Want het is hier bizar druk, zoals elk jaar in september. Heel Nederland heeft me deze maand geboekt voor een lezing, al mijn vrienden organiseren welkom terug-na-de-zomer-etentjes, en dan zijn er natuurlijk nog de visiesessies, townhalls en de hoe-is-het-met-jougesprekken van m’n werk – m’n agenda zit ramvol. Ik heb bij Dick Schoof een crisiswet aangevraagd, zodat ik alle beslissingen deze maand lekker zelf mag nemen zonder ze eerst aan m’n baas, familie of vrienden te hoeven voorleggen.

Toen ik op LinkedIn vroeg of meer mensen zo druk zijn in september, werd ik bedolven onder de septemberstress. De scholen die deze maand de kennismaken-met-de-mentor-bijeenkomsten plannen, de tienminutengesprekken midden op de dag, de MOL-gesprekken (mentor-ouder-leerling-gesprekken). De tandarts, de ortho, de zwemlessen die weer beginnen.

Maar ook de sportclubs, kerken en zangkoren die allemaal het nieuwe seizoen moeten openen. En al die verjaardagen, verzuchtten lezers! Want tachtig procent van alle mensen op de wereld is verwekt tijdens de kerstdagen.

Of wat dacht je van het weer! Super-irritant. Want nog steeds schitterend. Dat betekent dat je dus minstens twee tot drie keer per week moet barbecuen, golfen, naar het strand, tenniscompetities spelen, naar cultuurfestivals, vernissages, en themawandelen. En er moet, voordat de échte regen begint, nog snel even overal worden geheid, gezaagd en geschuurd.

Maar je werk is natuurlijk het ergst in september. Reizen naar het buitenland, brainstorms, kick-offs, inspiratiesessies, subsidieaanvragen, sollicitatiegesprekken. „Ik verzuip zowat deze maand”, schreef iemand op LinkedIn.

Want dan ís het al moeilijk om weer op te starten na de zomer, komen er ook nog allemaal éxtra verplichte nummers bij. „In de zomer verveelt iedereen zich de tandjes”, schreef een dierbare vriend, „en dan moet er ineens binnen vier weken een jaarplan liggen, een budgetaanvraag, tig verdiepingsbijeenkomsten, fotosessies, rot op. Ik kan het zinnetje ‘nu iedereen weer terug is van vakantie’ niet meer horen.”

Jongens, rustig. Het ís ook raar, dat we onszelf dit elk jaar weer aandoen. Niet alleen in de planning, maar ook metafysisch en filosofisch. Want de natuur is klaar, alle planten en bloemen zijn uitgebloeid, de dieren gaan in winterslaap, en het blad mag vallen. Maar terwijl de natuur tot rust komt, starten wij weer op. IJverig als mieren. Dat moet echt anders. Landelijk beleid, collectieve afspraken.

Daarom stel ik voor om vanaf volgend jaar september helemaal schoon te vegen. Gewoon, leeg. Alleen bij weerrampen komen we in actie. Het is gewoon een zomermaand. Gemiddeld 22 graden. Duh. Wat nou kantoor.

En nee, we gaan ook niet met vakantie in september. Hou eens op. Van die collega’s die in de zomer, als er geen reet te doen is op werk, thuisblijven, en dan in september als iedereen zich weer het schompes moet werken, ertussenuit glippen. Zo werkt het dus niet. Ik stel voor dat we ‘buiten het hoogseizoen’ extra duur maken, om die aso’s dwars te zitten.

In plaats daarvan gooien we alle kantoren in juli en augustus dicht, en gaan we lekker met z’n allen tegelijk op vakantie. Komen we eindelijk eens tot rust, en hoeft ook niemand z’n irritante out-of-officemails aan te zetten.

En dan verplaatsen we alle evenementen, schooldingen, kick-offs en kennissessies naar januari! Gewoon hop, niet zeuren, dan is er toch niks te doen. We schaffen Dry January af, proppen alle ‘leukigheid’ in twee dagen met overnachting en gaan dan drie dagen helemaal naar de tering. Maar dan hebben we wél alles weer gehad voor het hele jaar.

De septemberstress heeft lang genoeg geduurd.


Afkicken van Russisch gas blijkt lastiger dan gedacht: één lng-tanker per maand werden er plots twee

  • admin
  • September 23, 2024
  • 0

Het ging zo goed. Anderhalf jaar geleden leek Nederland bijna alle Russische energieleveranties succesvol te hebben geblokkeerd. Er kwam hier volgens het ministerie van Economische Zaken nog maar één tanker per maand aan met vloeibaar gemaakt gas (lng). Voor de rest waren alle transporten – kolen, olie, pijplijngas – succesvol geweerd. Toenmalig minister Rob Jetten (Klimaat en Energie, D66) jubelde dat Nederland eindelijk niet langer afhankelijk was van Russische energie.

Maar sinds een tijdje zit de import van Russische energie opvallend genoeg weer in de lift. In een brief die minister Sophie Hermans (Klimaat en Groene Groei, VVD) maandag naar de Tweede Kamer stuurde, meldt ze dat de afgelopen drie maanden steeds twee lng-tankers per maand aanmeerden in Rotterdam. Een „zorgelijke en onwenselijke ontwikkeling”, schrijft ze. De bedoeling – niet alleen van Nederland trouwens, maar van alle EU-landen – is om in 2027 volledig te hebben gebroken met Russische energie. Ook elders in Europa zit de import van Russisch lng volgens Hermans „waarschijnlijk” in de lift.

Hoe kan dat? Werken de sancties tegen Rusland niet (meer)? En wie zitten achter deze handel? Vier vragen.

1Waarom komt er ineens meer Russisch gas deze kant op?

Hermans zegt dat deze ontwikkeling „waarschijnlijk” het onbedoelde gevolg is van het veertiende sanctiepakket dat de EU deze zomer afkondigde tegen Rusland. In dat pakket staat onder andere dat EU-landen geen Russisch lng meer mogen ‘overslaan’. Oftewel: importeren om het vervolgens weer uit te voeren naar andere, niet EU-landen.

De import van lng zelf is officieel niet verboden binnen de EU, dat is het nooit geweest (al werd het wel ontmoedigd door verschillende regeringen). Dit omdat EU-landen bang zeiden te zijn dat hun energievoorziening anders in gevaar zou komen.

Zo’n 20 procent van de lng-import wordt normaal doorverkocht aan landen buiten de EU, maar dat blijft nu binnen Europa

De overslag is dus wel verboden. Althans, binnenkort, want dat veertiende sanctiepakket moet nog in werking treden (begin volgend jaar). Deze sanctie is bedoeld om een maas in het ‘sanctienet’ te dichten: grote bedrijven die handelen in gas maakten afgelopen tijd gretig gebruik van de overslagmogelijkheid om toch veel lng uit Rusland te importeren – waardoor Rusland geld kon blijven verdienen om de oorlog tegen Oekraïne te bekostigen. Dit leek vooral te gebeuren in de havens van België, Frankrijk en Spanje.

Hermans vermoedt dat, nu de overslagroute dichtgaat, de handelaren het Russische lng dan maar gewoon in het Europese pijpleidingennetwerk proberen te stoppen. Ze moeten er immers wat mee, ze hebben het al gekocht. Ook elders in Europa gebeurt dit, denkt Hermans.

Lees ook

Oud-topman Shell: ‘Europa moet gasklant van Rusland blijven’

Jeroen van der Veer (l) met de Russische president Vladimir Poetin, eind 2006 in Moskou.

2Gaat het om veel gas?

Een tanker klinkt op zich niet als veel, maar met deze gigantische schepen worden enorme hoeveelheden gas vervoerd. Met die ene tanker kon in één jaar tijd 3 procent van het Nederlandse gasverbruik worden aangevoerd.

Vóór de oorlog met Oekraïne kwam overigens 40 procent van het geïmporteerde gas uit Rusland. Het is niet duidelijk of dit gas nu ook (allemaal) daadwerkelijk in Nederland wordt gebruikt – via pijpleidingen kan het ook worden doorgevoerd naar Duitsland of België, en van daaruit weer verder. Vermoedelijk blijft het „grootste deel” niet in Nederland, zegt het ministerie.

3Hoe komt dat gas hier?

Hermans noemt geen concrete partijen die het gas importeren, ongetwijfeld omdat deze bedrijven niets illegaals doen. Maar er is wel wat over te zeggen. De lng-terminal in Rotterdam is van Vopak en Gasunie, die de opslaglocatie weer verhuren aan ‘capaciteitshouders’. Anderhalf jaar geleden waren dat olie- en gasbedrijf Shell, grondstoffenhandelaar Glencore, chemiebedrijf OMV uit Oostenrijk en gashandelaar Uniper uit Duitsland. Zijzelf importeren geen Russisch gas naar Nederland, zeggen ze, maar ze kunnen hun capaciteit wel ‘onderverhuren’ aan andere gashandelaren. Volgens een ingewijde die op de hoogte is van de importen destijds, was het eerder Uniper dat een deel van zijn opslagcapaciteit aan het Franse Total verhuurde, dat op zijn beurt weer Russisch gas invoerde via die ene tanker. Wie nu achter die tweede tanker zit, is niet duidelijk.

Het ministerie heeft bij de eerste tanker informeel een beroep gedaan op de capaciteitshouders om de lng-import uit Rusland te stoppen. Maar die zouden hebben gezegd niets te kunnen doen, omdat ze langlopende contracten hadden gesloten met onderaannemers die niet zomaar verbroken konden worden.

4Onttrekt Rusland zich hiermee aan de Europese sancties?

Het veertiende sanctiepakket zou voor het eerst de gasexport vanuit Rusland raken, zei de EU eerder, maar voorlopig blijft de totale EU-import van Russisch gas gelijk. De sancties, zo schrijft het Oxford Instituut voor Energiestudies, zullen bovendien „op de korte termijn” de import van Russisch lng in Europa laten stijgen. Zo’n 20 procent van de lng-import in Europa wordt, via havens in Normandië en die in Zeebrugge, normaliter doorverkocht aan landen buiten de Europese Unie, en blijft nu binnen Europa.

Vooralsnog lijkt Rusland niet hard geraakt te gaan worden door dit sanctiepakket. En van de Europese verslaving aan Russische energie blijkt het moeilijk helemaal af te kicken. Voorafgaand aan de lng-sancties werd duidelijk dat Europa dit jaar méér gas (zowel lng als via pijpleidingen) uit Rusland haalt: 17 procent in 2024, tegenover 14 procent vorig jaar.

Hermans benadrukt dat de sancties „weliswaar leiden tot meer Russische lng in de EU”, maar dat Rusland hier „zeer waarschijnlijk” niet méér aan verdient. Het ministerie zegt dat extra lng in Nederland te wijten is aan een „verandering in transportroutes van nog dezelfde hoeveelheid lng [in Europa]”.

De minister wil in de eerstvolgende Europese Energieraad in oktober ervoor pleiten alsnog een algeheel lng-importverbod op Russisch gas in te stellen.

Lees ook

Na de massamoord in Boetsja klinkt de roep om de ultieme sanctie: het Russisch gas

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky spreekt het Europese Parlement toe. Hij hekelde het gebrek aan Europese daadkracht, nu en in het verleden.


Hij noemde zich ‘een zwarte nazi’ en wil nu gouverneur van North Carolina worden

  • admin
  • September 23, 2024
  • 0

Kiezers in de cruciale staat North Carolina weten sinds kort niet alleen dat de Republikeinse kandidaat voor hun gouverneurschap de rechten van vrouwen en transgender personen wil terugdraaien, maar ook dat beide hem opwinden. Mark Robinson (56) kwam afgelopen week – opnieuw – in opspraak toen CNN uitspraken aan het licht bracht die hij deed in fora op een pornosite. Daar besprak hij zijn erotische voorkeuren en hoe hij als tiener vrouwen bespiedde. Ook omschreef hij zichzelf, in 2010, als „zwarte nazi” en pleitte hij voor de terugkeer van slavernij. „Ik zou er zeker een paar kopen”, schreef Robinson.

Presidentskandidaat Donald Trump heeft eerder zijn steun uitgesproken voor de uiterst conservatieve en controversiële gouverneurskandidaat. „Beter dan Martin Luther King”, noemde hij de politicus, in verwijzing naar de burgerrechtenleider. Maar op een campagnebezoek aan North Carolina afgelopen weekend was Robinson niet meer welkom. Trump noemde hem in zijn toespraak niet één keer.

Achter de schermen zouden Republikeinen voor en na de publicatie door CNN druk op Robinson hebben uitgeoefend om zich alsnog terug te trekken. Maar die weigerde en de deadline daarvoor is intussen verstreken. Het merendeel van Robinsons medewerkers heeft de laatste dagen zijn campagneteam verlaten.

De ophef rond Robinson zou de opkomst onder Republikeinen kunnen drukken en ook Trumps kansen verkleinen in de tot op heden vrij ‘rode’ staat. Peilingen geven aan dat hij en Kamala Harris er nu nek-aan-nek gaan. Robinsons populariteit bleef al voor het laatste schandaal achter bij die van zijn Democratische tegenkandidaat Josh Stein.

Complottheorieën

Robinson, die op dit moment al vicegouverneur is, staat bekend om zijn extreme uitspraken. Zo bezigt hij complottheorieën over covid, de verkiezingen van 2020 en die de Holocaust bagatelliseren. Hij beschimpte joden, moslims, homoseksuelen, transgender personen en vrouwen. Hij is voor een totaalverbod op abortus en „terugkeren naar het Amerika waarin vrouwen niet mochten stemmen”. Hij opperde dat transvrouwen „maar ergens buiten in een hoekje” moeten plassen omdat hij ze wil arresteren als ze een vrouwenwc gebruiken.

Dit alles hinderde Robinson niet om, met steun van Trump, vicegouverneur te worden en Republikeinse voorverkiezingen te winnen. De huidige Democratische gouverneur van North Carolina, Roy Cooper, zou mede uit angst voor Robinson hebben afgezien van de mogelijkheid om Harris’ running mate te worden. Wetgeving in de staat bepaalt dat wanneer de gouverneur zich buiten North Carolina bevindt – bijvoorbeeld voor landelijke campagnebijeenkomsten – alle macht automatisch aan de vicegouverneur toevalt.

Robinson ontkent dat hij achter de teksten op de pornofora zit, al lijkt CNN dit te bewijzen. Eerder noemde de gouverneurskandidaat verslaggeving van een lokale nieuwssite over zijn vrijwel dagelijkse bezoek aan een pornovideowinkel, decennia geleden, al „belachelijke aantijgingen”.

Verschillende door Trump gesteunde radicale Republikeinen hebben de afgelopen jaren hun verkiezingen verloren – al dan niet na een schandaal. Herschel Walker werd geen senator voor Georgia nadat bleek dat hij voor een abortus had betaald en Roy Cooper legde het in Alabama af na beschuldigingen van aanranding van minderjarigen. Trump zelf kan echter opscheppen over wangedrag tegen vrouwen. Zelfs een veroordeling die te maken heeft met buitenechtelijke seks met een pornoster, lijkt hem electoraal niet te raken.