Voor het tweede jaar op rij verliest supermarktketen Jumbo terrein op de concurrentie. Het Brabantse familiebedrijf verkocht in 2023 weliswaar 7,1 procent meer dan het voorgaande jaar, maar andere ketens groeiden nóg sterker. Het marktaandeel van de nummer twee van de totale Nederlandse supermarktomzet is daardoor teruggelopen naar „ruim 21 procent”, meldt Jumbo woensdag in zijn jaarcijfers.
Een jaar geleden kochten Nederlandse consumenten nog 21,5 procent van hun boodschappen bij de keten, die werd opgericht door ondernemersfamilie Van Eerd. Op de piek, in 2021, was dat over het hele jaar zelfs 21,7 procent. Dat lijken kleine stapjes achteruit, maar voor een bedrijf als Jumbo zijn het ontnuchterende cijfers: de afgelopen decennia liep het concern juist elk jaar uit op concurrenten.
Als een verrassing komt het niet: de afgelopen maanden hintte de nieuwe topman Ton van Veen er al meermaals op dat Jumbo (10,9 miljard euro omzet, 100.000 werknemers) het ook in 2023 moeilijk had. „In al die jaren bij Jumbo heb ik me nog nooit zo’n zorgen gemaakt over de winstmarges als nu”, zei Van Veen in juni bij een bijeenkomst voor personeel. Het bedrijf dat „gewend was te winnen” was volgens hem in de verdediging beland.
Lees ook
Negen maanden op pad met Ton van Veen, de topman die van Jumbo weer een ‘aanvaller’ moet maken
Toch was 2023 wel een beter jaar dan 2022, stelt Van Veen woensdag in een telefonische toelichting. Dat was „de zwartste bladzijde in de historie van het bedrijf”. Eerst was er de arrestatie van toenmalig topman Frits van Eerd, die wordt verdacht van betrokkenheid bij witwassen. Een paar maanden later overleed de man die het huidige Jumbo opbouwde: Karel van Eerd, de vader van Frits en president-commissaris.
Van Veen kreeg als nieuwe topman de opdracht om van Jumbo weer een „uitdager” te maken. In juni presenteerde hij zijn strategie, die in de maanden daarop stap voor stap werd doorgevoerd. Kort samengevat: Jumbo moest weer minder complex worden, alle aandacht moest gaan naar de klant en het betaalbaar houden van boodschappen. Met alles wat daarvan afleidde, zoals flitsbezorging en grootschalige sponsoring van topsport, besloot Jumbo te stoppen.
Het kost tijd voordat die veranderingen zich vertalen in harde cijfers, zegt Van Veen. „Het is niet dat je even op een knop drukt en dat alles dan gerealiseerd is. De kosten gaan voor de baat uit.” Het maakt dat 2023 een jaar is met „twee gezichten”: de cijfers van de eerste kwartalen vertellen een ander verhaal dan die van de laatste maanden.
„In de loop van het jaar zijn we voorzichtige tekenen van herstel gaan zien”, zegt Van Veen. In het derde kwartaal aanvankelijk alleen bij „kwalitatieve” graadmeters, zoals het rapportcijfer dat klanten geven en de ‘penetratie’ – het percentage van de Nederlanders dat de winkels van Jumbo bezoekt. Maar sinds het vierde kwartaal ziet Van Veen het ook terug in de omzetten, zegt hij.
In de week voor kerst had Jumbo volgens de topman een marktaandeel van bijna 22 procent. „Dat cijfer hadden we al een poosje niet meer aangetikt.” Toch wil Van Veen „waken voor al te veel optimisme”. Het komende jaar is het zaak te bewijzen dat die positieve signalen geen eenmalige meevallers zijn. „We moeten verder bouwen aan de weg die we zijn ingeslagen.”
Winkeldiefstal stijgt
Het betaalbaar houden van de boodschappen is misschien wel dé grote speerpunt in die nieuwe koers, zeker nu de koopkracht van veel huishoudens na twee jaar van hoge inflatie onder druk staat. Dat betekent: zuiniger zijn – op het vlak van sponsoring, maar ook bij de inkoop van producten en in de eigen organisatie.
Het afgelopen jaar leidde dat al tot prijsverlagingen bij duizend producten, meldt Jumbo. Daarnaast ving het concern de hogere prijzen bij leveranciers deels zelf op, wat ten koste ging van de eigen marge. Hoe hoog de winst vorig jaar was, blijkt pas als in maart het jaarverslag verschijnt. Maar het resultaat van 2022, 80 miljoen euro winst, „gaan we in 2023 zeker niet halen”, zei Van Veen eerder in NRC.
Dat Jumbo ondanks die inspanningen vorige maand bepaald niet als goedkoopste uit de bus kwam in een onderzoek van de Consumentenbond is dan ook een tegenvaller, erkent de topman. Gemeten over ruim 120 basisproducten was Jumbo 1 procent goedkoper dan gemiddeld, net als marktleider Albert Heijn en Plus, de nummer drie. Bij koplopers Dirk en Vomar was dat 8 en 6 procent minder. „Dat steekt ons, dit is niet waar we willen staan.”
Komend jaar wil Jumbo de prijzen van producten verder verlagen, stelt het bedrijf. De onlangs afgesloten inkoopsamenwerking met de Duitse marktleider Edeka, de Franse middenmoter Système U en internetkruidenier Picnic gaat daarbij helpen, denkt Van Veen. Het verbond levert Jumbo vanaf dit jaar belangrijke „schaalvoordelen” op, die het bedrijf wil teruggeven aan klanten in de vorm van lagere prijzen en investeringen in service en verduurzaming.
Lees ook
‘We zijn dol op elkaar en dat blíjven we’
Naast inkoop en de eigen uitgaven ziet Van Veen nog een ‘uitgave’ die hij de komende tijd graag wil terugdringen: de schade die Jumbo lijdt door winkeldiefstal. Deze zogeheten ‘grijze derving’ is een groeiend probleem, stelt hij. De keten verloor ongeveer 1 procent van zijn omzet door diefstal. „Kijk je naar een paar jaar geleden, dan was dat nog een half procent of minder.”
Op een omzet van dik 10 miljard euro gaat het om een schadepost van meer dan 100 miljoen euro per jaar. „Er wordt dus meer gestolen dan dat er winst wordt gemaakt”, verwijst Van Veen naar het nettoresultaat van 2022. Jumbo investeert daarom nu in nieuwe middelen om diefstal terug te dringen. Het bedrijf test bijvoorbeeld „intensiever cameratoezicht”.
Een andere optie is het belonen van goed gedrag, zegt Van Veen. Bijvoorbeeld door prijzen te verloten onder klanten die bij zelfscankassa’s door de steekproef komen, zoals korting of gratis producten. Want uiteindelijk zijn de klanten die netjes afrekenen nu de dupe. „Iedereen betaalt nu een stukje mee aan diefstal, of hij nu wil of niet.”
