Nu Sam Altman terug is, rest de vraag: wat nu?

Posted on November 24, 2023 by admin

Toen AI-investeerder Yoeri Dassen vorige week vrijdag in San Francisco een verjaardagsfeest bezocht, zag hij iets opvallends. Gasten die niet over het ontslag van OpenAI-topman Sam Altman wilden praten, kregen een aparte ruimte toegewezen. „Een non-AI-kamer. Voor wie ook nog over wat anders wilde praten”, zegt Dassen, die woont in San Francisco. „In WhatsApp-groepen gaat het hier nergens anders over.”

Het vertrek van Altman – sinds de lancering van chatbot ChatGPT een jaar geleden hét gezicht van artificiële intelligentie (AI) – was een van de meest besproken tech-verhalen van het afgelopen jaar. Altman werd vorige week vrijdag ontslagen, leek zaterdag weer terug te keren, vertrok zondag naar Microsoft en kwam woensdag toch gewoon weer terug bij OpenAI. Het bestuur dat Altman ontsloeg trad af.

Bij het beroemdste AI-bedrijf ter wereld werd de afgelopen week in alle openbaarheid een keiharde interne machtsstrijd uitgevochten. Een strijd die in de kern neerkwam op een klassiek dilemma: snelheid versus veiligheid. Sam Altman zag de concurrentie naderen en wilde vooral tempo maken. Het bestuur dat Altman controleerde vreesde voor de gevolgen en trok de handrem aan.

OpenAI werd in 2015 opgericht als non-profit, als een bedrijf zonder winstoogmerk met een missie om AI zo te ontwikkelen dat het ten goede zou komen aan de mensheid. Het bedrijf kreeg een machtig, zeskoppig bestuur zonder financiële belangen, dat deze missie moest bewaken.

Maar na alle ruzie is er van die opzet weinig meer over. En krijgt het belangrijkste AI-bedrijf ter wereld trekjes van een normale start-up, waar zo hard mogelijk groeien de belangrijkste prioriteit is. Met technologie die de potentie heeft om onze wereld ingrijpend te veranderen en enorme maatschappelijke risico’s met zich meebrengt.

Waar ging het mis bij OpenAI? En hoe gevaarlijk is het dat zelfs bij een hypergevoelige systeemtechnologie als AI bedrijven vooral zichzelf controleren?

Decennia van ups en downs

Je zou het haast vergeten, maar het vakgebied kunstmatige intelligentie bestaat al sinds de jaren vijftig. Een tak van wetenschap die al tientallen jaren periodes van ups en downs doormaakt. Wetenschappelijke doorbraken (de zelfrijdende auto, de schaakcomputer) worden afgewisseld met ‘AI-winters’, waarin de technologische vooruitgang tegen zijn beperkingen aanloopt.

Sinds de introductie van taalmodellen – computers die het internet leegschrapen en leren hoe menselijke spraak valt te imiteren – is AI weer in een nieuwe hypecyclus beland. Met het verschil dat nu niet universiteiten, maar grote bedrijven de meest geavanceerde technologie en infrastructuur ervoor in handen hebben. Sinds ChatGPT, de eerste AI-chatbot voor een groot publiek, honderd miljoen gebruikers per week aan zich weet te binden, investeren Chinese en Amerikaanse techbedrijven miljarden in de technologie. De ontwikkeling gaat als gevolg daarvan razendsnel.

Een AI-taalmodel kan, denken experts, in de nabije toekomst voor veel meer ingezet worden dan voor chatten met een robot. Het ideaalbeeld: de perfect geïnformeerde digitale assistent. Een die meedenkt en meehelpt tijdens het werk, bankzaken regelt en online aankopen doet, e-mails verstuurt en je agenda beheert. „ChatGPT heeft ons een voorproefje gegeven van een wereld waarin we gebruik kunnen maken van een onbeperkte hoeveelheid intelligentie”, zegt AI-wetenschapper Stuart Russell van UC Berkeley.

De huidige ontwikkeling in AI is daarmee, volgens Microsoft-oprichter Bill Gates, de grootste technologische revolutie in decennia. Net zo belangrijk als de microprocessor, de pc en het internet. „Hele industrieën gaan zich vormen rond deze technologie”, schreef Gates in maart op zijn blog. „Bedrijven gaan zich onderscheiden in hoe goed ze het gebruiken.”

OpenAI is leidend met zijn AI-technologie, op de voet gevolgd door Google en het AI-bedrijf Anthropic, eveneens uit San Francisco. „Zeker als je nagaat wat OpenAI allemaal in de toekomst kan bouwen als zijn systemen exponentieel beter worden”, zegt AI-investeerder Dassen. „Automatiseer menselijke intelligentie en besluitvorming en je hebt ongekende economische waarde.”

De macht van Microsoft

Al zolang kunstmatige intelligentie bestaat, wordt er gewaarschuwd voor de gevolgen ervan. De beroemde Britse computerwetenschapper Alan Turing waarschuwde in 1951 dat „computers uiteindelijk de controle overnemen”. Die angst is nooit helemaal weggegaan. Integendeel.

De belangrijkste vrees is niet dat computers met een bepaalde mate van intelligentie de mensheid kwaad willen doen of een eigen ‘bewustzijn’ ontwikkelen; de angst is meer dat mensen de technologie verkeerd gebruiken en de mensheid de controle verliest over haar digitale infrastructuur.

OpenAI kwam in 2015 voort uit deze vrees. Een groep prominente figuren uit Silicon Valley hoopte door AI in een non-profitomgeving te ontwikkelen in alle rust veilige systemen te kunnen bouwen. De afspraak bij de oprichting was dat OpenAI zou worden gefinancierd met donaties van individuele investeerders. Hun eventuele winst in de toekomst werd aan een maximum gebonden, alles daarboven ging terug in het bedrijf. Oprichter Sam Altman kreeg de titel ‘ceo’ en een plek in het bestuur, maar geen aandelen.

Ook de briljante Russische computerwetenschapper Ilya Sutskever, die de wetenschappelijke divisie van OpenAI leidde, nam plaats in het bestuur. Sutskever staat bekend als een zeer bezorgde ‘AI-doomer’. Hij vreest een toekomstige wereld vol datacentra en zonnepanelen, waar ongecontroleerde AI-systemen alle beslissingen voor mensen nemen.

De interne problemen begonnen nadat Altman in 2018 voor het eerst de deuren openzette voor een grote investeerder. Microsoft stak 1 miljard dollar in OpenAI, een bedrag dat later naar verluidt opliep tot 13 miljard dollar. Volgens Altman was het externe geld nodig om te blijven groeien en om de benodigde serverruimte en speciale peperdure AI-computerchips te kunnen betalen.

Nadat OpenAI ChatGPT op de markt had gebracht, nam de druk om te groeien en voor te blijven op de concurrentie verder toe. Microsoft zag dat het met de investering in OpenAI een gouden zet had gedaan. Het haalde Google, dat in de decennia daarvoor op het gebied van AI-technologie domineerde, links in. De technologie achter ChatGPT is voor een belangrijk deel gebaseerd op uitvindingen die Google heeft gedaan.

Wat er precies gebeurde tussen het OpenAI-bestuur en Sam Altman is nog onbekend. Duidelijk is dat de laatste maanden de spanningen fors zijn toegenomen. Met name AI-doomer Sutskever maakte zich grote zorgen over het tempo van de innovatie, reconstrueerden Amerikaanse media afgelopen week.

Enkele maanden geleden zou er volgens persbureau Reuters en tech-site The Information een ‘technologische doorbraak’ bij OpenAI zijn geweest. De vinding zou de taalmodellen in staat stellen ook complexe wiskundige problemen op te lossen, iets wat tot nu nog niet mogelijk was. Mede omdat Altman het tempo van productontwikkeling daarna nog verder wilde opvoeren, zou het OpenAI-bestuur definitief tot zijn ontslag hebben besloten.

Lees ook
‘Hoe Microsofts Copilot vleugels kreeg door het wankele OpenAI’

Maar het bestuur onderschatte de populariteit van Sam Altman onder zijn ruim zevenhonderd werknemers, die zich vrijwel zonder uitzondering achter hun topman schaarden – en ook de invloed van Microsoft, dat OpenAI ondanks de non-profitstructuur in zijn greep wist te krijgen. Microsoft kreeg in ruil voor zijn miljarden 49 procent van de aandelen en – belangrijker – het recht op het intellectueel eigendom en de broncode van de systemen van OpenAI, bleek deze week.

Toen Altman dreigde naar Microsoft te vertrekken – en al zijn personeel mee leek te gaan – kon het bestuur onmogelijk anders doen dan hem zijn baan teruggeven. De aftredende bestuursleden bedongen nog net dat één lid kon blijven zitten in het bestuur, waar ook Microsoft een positie krijgt. De non-profit-structuur blijft in stand, maar de vraag is hoelang nog.

Regeringen zijn aan zet

Nu Altman de strijd heeft gewonnen, is de vraag: wat nu? Wie gaat OpenAI controleren nu de meeste kritische bestuursleden zijn vertrokken?

Volgens AI-wetenschapper Stuart Russell laat de crisis bij OpenAI zien dat „zelfs wanneer de organisatie de belangen van de mensheid in overweging neemt, deze belangen worden overschaduwd door financiële overwegingen”, aldus Russell. „Alleen regeringen kunnen de belangen van de mensheid beschermen.”

Ook Stanford-onderzoeker en AI-expert Marietje Schaake ziet in de crisis bij OpenAI een bevestiging dat deze techbedrijven niet in staat zijn tot zelfregulering. „De macht van de geldschieter is geconsolideerd en de macht van een bestuur dat in dat zogenaamde publieke belang moest waken is geknakt”, zegt ze.

Op dit moment werken Europa, China en de Verenigde Staten aan wetgeving om AI-bedrijven aan regels te binden. De overheden vrezen AI-systemen die overtuigend nepnieuws maken, cyberaanvallen uitvoeren of als hulpmiddel gaan fungeren voor terroristen of oplichters. De grote Europese AI-wet (de AI-Act) zou op 6 december worden gepresenteerd, al is het de vraag of de EU deze datum gaat halen. Volgens Schaake is er „geen bestuurstafel waar dit thema momenteel niet speelt”, zegt ze.

Volgens Schaake is er geen tijd te verliezen. „We zien dat alle kennis over AI, alle data, talent en computerkracht in handen is van de bedrijven zoals Open-AI”, zegt ze. „Overheden kunnen geen goed beleid maken als ze niet weten hoe de technologie van deze bedrijven precies in elkaar zit. Het wordt hoog tijd dat de overheid transparantie afdwingt over wat er binnenskamers allemaal gebeurt.”

Hoe bespaar ik tijd bij verplichte vergaderingen?

admin
November 17, 2024
0

Dilemma

Ik heb meerdere verplichte vergaderingen per week op mijn werk, waar ik erg weinig uit haal. De vergaderingen geven me vooral het idee dat ik mijn tijd zit te verdoen. Ze zorgen ervoor dat het werk dat ik geacht word te doen blijft liggen. Hoe moet ik daarmee omgaan?

Vrouw (65), werkzaam in de thuiszorg

Vóór de vergadering

Veel werkenden kennen het probleem: ze worden geleefd door hun agenda – vol met allerhande afspraken, overleggen en vergaderingen.

„Vaak gebruiken mensen hun agenda om hier afspraken met anderen in te zetten, maar ze zetten er nooit een afspraak met zichzelf in”, zegt Eric van den Heuvel. Hij verzorgt trainingen in time-management. Twaalf jaar geleden begon hij daarmee, uit frustratie, omdat zijn collega’s zaken niet konden prioriteren en hun werk nooit op tijd afkregen.

De eerste stap om dit om te keren, zo vertelt Van den Heuvel mensen die bij zijn bureau Een Helder Hoofd aankloppen, is dat je ook afspraken met jezelf in je agenda zet. „Want je bent zelf voor je eigen werk ook best een belangrijk persoon”, zegt hij. „Als collega’s allemaal witte vlakken in je agenda zien, denken ze dat je niks te doen hebt.”

Als je zelf weet wat er allemaal op je bordje ligt, is het ook makkelijker om ‘nee’ te zeggen. En is dan is daar vaak genoeg ook begrip voor onder leidinggevenden, ziet Van den Heuvel. „Dan zeg je: ‘Ik heb andere prioriteiten. Als ik nu ruimte moet maken, blijft het andere werk liggen’.”

Leidinggevenden stellen het vaak op prijs als werknemers zich afvragen waar de prioriteiten in hun werk moeten liggen, merkt ook organisatiepsycholoog Iris Ooms, die als coach mensen helpt om in hun werk grenzen aan te geven. „Als je zelf weet waar je mee bezig wilt zijn in je werk, en je jezelf afvraagt waarom je de dingen doet die je doet, laat je je van je goede, gemotiveerde kant zien. Ondanks dat je misschien nee zegt tegen een opgelegde verplichting.”

Aankaarten dat je denkt je tijd nuttiger te kunnen besteden dan in een verplichte vergadering, vindt niet iedereen even gemakkelijk. Ook hierbij hangt natuurlijk veel af van de relatie met je leidinggevende. Als het individueel niet lukt, raadt Ooms aan om het dilemma samen met collega’s aan te kaarten.

In de vergadering

„Er is ook nog een tussenvorm”, zegt Ooms. „In plaats van er helemaal niet te zijn, of juist de gehele vergadering erbij zijn, zou je ook alleen het deel van de vergadering kunnen bijwonen dat voor jou relevant is. Dan vraag je gewoon: bij welk agendapunt ben ik echt nodig?”, stelt Ooms.

In de zorg is dat best gebruikelijk, weet de coach uit haar adviespraktijk. „Als er overleg over bepaalde cliënten plaatsvindt, dan wordt vaak van tevoren afgestemd over welke cliënt het gaat, zodat medewerkers kunnen kiezen welk deel van de vergadering ze bijwonen.”

Als afzeggen of zo’n tussenvorm niet mogelijk is, is effectiviteit het toverwoord bij trainers als Van den Heuvel en Ooms. Een bijeenkomst waarvan niet duidelijk is wat daar moet gebeuren, is een van de grootste ergernissen rond vergaderen.

Bij een vergadering is het dus cruciaal dat er een duidelijke agenda is, zegt Van den Heuvel. „Als die er niet is, wordt het een soort Poolse landdag, waarin de tijd wordt volgepraat en aan het eind iedereen leeg is.”

Als er geen duidelijke agenda is, kan het een soort Poolse landdag worden

Eric van den Heuvel
trainer time-management

„Je moet ook duidelijk bepalen hoeveel tijd je aan ieder onderdeel wilt besteden”, zegt Ooms. „Als dat niet gebeurt, gaat iedereen natuurlijk achterover leunen en maar zien wat er gaat gebeuren.” De deelnemers van een vergadering moeten op hun beurt voor zichzelf ook afvragen „waarom ze er zitten, wat er van hen wordt verwacht en wat ze eruit kunnen halen”, aldus Ooms.

Verder is van belang: worden er beslissingen genomen? En hoe dan? Als je de tijd goed wilt besteden, is het belangrijk om vast te leggen wat er is besloten, en als er een actielijst komt, hoort daar ook een termijn aan vast te zitten waarbinnen zaken moeten worden afgerond.

Werkgevers hebben een duidelijk belang bij efficiënt vergaderen. Als er te weinig besluiten worden genomen, zal hen dat immers geld kosten. In sectoren als ict heeft men dat goed begrepen, ziet Van den Heuvel. Met ‘stand-ups’ en ‘sprints’ brengen collega’s kort aan elkaar over waar ze mee bezig zijn, en wat ze de komende tijd gaan afronden. In minder commerciële sectoren ontbreekt het volgens de trainer nog wel eens aan duidelijke planning en communicatie.

Van den Heuvel ziet dat mensen die bij hem aankloppen nog vaak dezelfde denkfout maken: eerst moet de mailbox leeg voordat ze aan andere zaken kunnen beginnen. „Toen ik een potentiële klant die altijd in tijdnood kwam vertelde dat hij overzicht moet houden en prioriteiten moet stellen, zei hij: ja maar daar heb ik geen tijd voor”, lacht Van den Heuvel. „Eigenlijk zegt hij: ik heb problemen, maar ik heb geen tijd om er iets aan te doen.” Daaruit breken, daar begint het volgens hem mee.

Dus

Uit een vergadering wegblijven is niet altijd mogelijk, maar als je je eigen prioriteiten duidelijk hebt vastgesteld en andere dingen te doen hebt, kun je bij leidinggevende polsen of het écht noodzakelijk is dat je aanwezig bent. Misschien kun je het deel dat niet op jouw werk van toepassing is overslaan. En als je dan toch in een vergadering belandt, zorg er dan met elkaar voor dat het efficiënt gebeurt.

Column | Aloha

admin
November 17, 2024
0

Aloha is een woord uit Hawaï dat onder meer „liefde”, „toeneiging”, „compassie”, „vrede” en „dank” kan uitdrukken, maar ‘Aloha’ is ook een met plastic versierd bowling-midgetgolf-paintball-centrum onder een viaduct in de buurt van Amsterdam CS waar ik sinds kort vaak kom vanwege de kinderfeestjes.

In bowlingcentra denk ik altijd aan mijn moeder, dood maar niet vergeten. In 1979 raakte ik op mijn verjaardag met een groep vriendjes ingesneeuwd in het Bowlingcentrum aan de Schelmseweg in Arnhem. Je mocht nog binnen roken, dus mijn moeder hing tot haar pakje Stuyvesant Rood leeg was boven een asbak, de groep kinderen zwijgend en bang om haar heen. Toen iemand na uren durfde te vragen wanneer we zouden gaan, antwoordde ze: „Nooit, we gaan hier samen dood.”

Tijdens de fietstochten van en naar Aloha, het halen en brengen, denk ik aan mijn moeder. Alles gaat met grote stress, ik doe er met een of twee dochters veertig minuten over, als ik thuiskom van het brengen moet ik alweer bijna terug voor het halen. Ergens verdekt koffiedrinken met mezelf is in Aloha niet mogelijk, het mag ook niet van mijn dochters, want raar.

Gisteren moest ik Lucie van Roosmalen (9) naar Aloha begeleiden. Halverwege, we hadden ons tot haar grote woede ook al een keer vastgereden in een opgebroken weg, werden we ingehaald door een moeder op een elektrische bakfiets.

„Daar gaat Juppelien (al haar nieuwe vriendinnen hebben van dat soort namen), die komt wel op tijd.”

Bij Aloha was het druk, het is er altijd druk, de lucht is er zwanger van kinderfeesten, studenten, bittergarnituur en suiker. De andere ouders waren er net zo aan toe als ik.

„Waar is de groep? Zijn we te laat?”, vroeg een moeder. Ze had er met halen en brengen van en naar sportclubjes al een werkdag op zitten, de reden om het lidmaatschap van een sportclub niet aan te moedigen.

„Hoe laat is het halen?”, vroeg ik om me heen.

Ik probeerde afscheid te nemen. Haar ogen zeiden „ga nou maar”, zo heb ik mijn ouders ook twintig jaar behandeld. Terug naar huis, geen tijd meer om iets te doen, wachten tot we weer naar Aloha moesten. Dit keer met Frida van Roosmalen (3) achterop. Toen we aankwamen stond ze met de organiserende moeder achter een glazen deur.

Ik tegen de organiserende moeder: „Ben ik te laat?”

Ik dwong haar om de organiserende moeder te bedanken. De organiserende moeder zat er ook doorheen, drie uur Aloha met een groep kinderen vergt veel. Ondertussen was Frida van Roosmalen een bowlingbaan opgelopen. Ik kroop gebogen, vriendelijk knikkend en glimlachend tussen de andere ouders door en schoot zo onopvallend mogelijk de bowlingbaan op om haar te vangen. „Er loopt een vent met een kind op onze baan”, zei een student, „zal ik gewoon gooien?”

Marcel van Roosmalen schrijft op maandag en donderdag een column.

De verdeelde Russische oppositie demonstreert in Berlijn: ‘Wij zijn met velen!’

admin
November 17, 2024
0

Maria Kabakova heeft een hekel aan oorlog en al helemaal aan de oorlog die haar geboorteland voert tegen Oekraïne. De 65-jarige Russische woont al dertig jaar in Berlijn en is vandaag met haar man en een paar vrienden naar een park bij het Potzdamer Platz gekomen voor wat is aangekondigd als de grootste anti-oorlogsmars van Russische oppositie, sinds het begin van de oorlog in Oekraïne. Ze schaamt zich voor Rusland en is blij dat er zoveel mensen zijn gekomen. „De wereld denkt nog steeds dat alle Russen Poetin en de oorlog steunen, maar hier zie je dat dat niet waar is.”

Terwijl Oekraïne zondag bestookt werd met raketten, gingen enkele duizenden Russen in Berlijn en enkele andere steden verspreid over de wereld de straat op. De breed aangekondigde protestmars deze zondag is een initiatief van de bekende Russische oppositiepolitici Joelia Navalnaja, Vladimir Kara-Moerza en Ilja Jasjin. Voor de laatste twee is het voor het eerst in lange tijd dat ze tegen het Russische regime kunnen demonstreren. Beiden werden in 2022 veroordeeld tot lange celstraffen vanwege hun kritiek op de Russische invasie van Oekraïne. In augustus kwamen ze plotseling vrij als onderdeel van een grote gevangenenruil tussen Rusland en het Westen. Nu pogen zij, samen met de weduwe van oppositieleider Aleksej Navalny, eenheid te brengen in de verdeelde oppositie.

Wanneer het luisterrijke trio in het park arriveert, stijgt een gejuich op alsof ze filmsterren zijn. Vanuit heel Europa zijn Russen naar de Duitse hoofdstad gekomen om hun stem tegen Poetin te laten horen. Dmitri Tolmatsjev staat met een protestbord „Siberië tegen Poetin” te kijken hoe dissidente politici, activisten en kunstenaars interviews geven aan de pers. Zelf is hij helemaal vanuit Finland gekomen, het land waar hij naartoe vluchtte nadat de grond in zijn geboortestad Irkoetsk te heet onder de voeten werd.

Omstreden driekleur

De demonstratie komt op een moment dat de Russische oppositie het moeilijker heeft dan ooit. Gevlucht, moegestreden en verdeeld was zij de afgelopen maanden nauwelijks in staat een vuist te maken tegen Poetins oorlogszuchtige regime. Ook ontbreekt het, vele bijeenkomsten in Europese hoofdsteden ten spijt, nog altijd aan een duidelijk plan of strategie. „Er is geen plan. Niet dat er geen plan zal komen, maar het kan lang duren”, erkende Navalnaja afgelopen week tegenover de Russische tv-zender Dozjd.

Kritische vragen

De 23-jarige Vjatsjeslav Filolenko is op een van de dranghekken geklommen om zijn politieke helden beter te kunnen zien. Om zijn schouders heeft hij de blauw-witte vlag geknoopt, die sinds de Russische invasie van Oekraïne geldt als het oppositionele alternatief voor de ‘besmette’ Russische driekleur. Toen de oorlog uitbrak had Vjatsjeslav zijn dienstplicht er net op zitten. Hij nam de benen „illegaal, dwars door de Litouwse bossen, over de rivier en daarna over de Poolse grens naar Duitsland.”

Naast hem staat zijn vriend Gleb Polikarpov, even oud en met dezelfde blauw-witte vlag. Ondanks de gevaren bleef Gleb ook na de oorlog nog lange tijd in Rusland, vurig hopend op de revolutie. „Maar toen iedereen werd opgepakt enAleksej Navalny werd vermoord, wist ik dat de oppositie in Rusland was vernietigd. Ik werd omringd door mensen die Poetin verheerlijkten en Kyiv wilden innemen en ik besloot te vertrekken, om niet zelf in de loopgraven te belanden en ook om de Oekraïners een kogel te besparen. Ze kunnen hun munitie beter gebruiken.”