Hier hing een schilderij vertelt het verhaal van een controversiële roofkunstzaak rond een topstuk uit het Stedelijk Museum. Het schilderij, een Kandinsky ter waarde van 60 miljoen euro, is overhandigd aan de erfgenamen van een Joodse vluchteling. Maar is dat terecht? Pieter van Os en Emmie Kollau zoeken naar een antwoord in een verhaal over nazi-roofkunst, nationaal schuldgevoel en exorbitante prijsstijgingen op de kunstmarkt.
Ongezonde producten voeren nog altijd de boventoon in de reclamefolders van supermarkten: 80 procent van de aanbiedingen is ongezond. Dat zegt Questionmark, een onderzoeksbureau dat zich bezighoudt met het duurzamer en gezonder maken van de voedingsindustrie.
Dinsdag publiceerde Questionmark een vergelijkingsonderzoek rond de vraag welke supermarkt het makkelijker maakt om gezonde voedingskeuzes te maken. In de ranglijst van de stichting scoren marktleiders Albert Heijn en Jumbo slecht, net als Aldi en Plus. Budgetketens Lidl en Dirk doen het beter, de biologische winkels van Ekoplaza maken het consumenten volgens de stichting het makkelijkst om gezonde producten te kiezen.
De stichting voerde het onderzoek voor de derde keer uit en vindt dat de supermarkten ondanks kleine verbeteringen nog veel kunnen doen om gezonder te worden. „We zien het als een goede stap dat veel supermarkten nu voor het eerst doelen stellen”, zegt directeur Charlotte Linnebank. „De grote vraag is echter hoe deze ambities zich verhouden tot hun huidige aanbod, waarin ongezonde producten nog steeds de overhand hebben.”
Drie gangpaden waarin de verschillen te zien zijn:
1. Frisdrank is altijd in de aanbieding
Bij alle onderzochte supermarkten kwam Questionmark elke week wel een aanbieding voor frisdrank tegen. Toch zijn er verschillen: bij marktleiders Albert Heijn en Jumbo is frisdrank elke week met ‘kwantumkorting’ te koop. Dat zijn acties zoals ‘1+1 gratis’ en ‘tweede halve prijs’, waarbij je de korting pas krijgt als je meerdere flessen koopt. Dat soort acties moedigen overconsumptie aan.
Dirk krijgt juist een pluim van de onderzoeksstichting omdat die keten nooit dat soort aanbiedingen heeft voor frisdrank. Daarbij mag wel de kanttekening worden gemaakt dat die supermarkt helemaal niet aan kwantumkorting doet, het is dus geen speciaal beleid voor frisdrank. Bovendien heeft Dirk nog steeds frisdrankaanbiedingen, alleen geldt de korting dan ook al bij aanschaf van één fles. En volgens het rapport is het aandeel van varianten met weinig suiker binnen het frisdrankassortiment bij Dirk het laagst van alle onderzochte supermarkten.
2. Pindakaas en aardappelen
Bij een aantal productgroepen kunnen consumenten kiezen tussen varianten die binnen de Schijf van Vijf vallen en versies die niet aan de Nederlandse richtlijn voor gezonde voeding voldoen. Een voorbeeld: in de Schijf van Vijf past 100% pindakaas, waar niets anders in zit dan pinda’s. ‘Gewone’ pindakaas zit niet in de schijf omdat die toegevoegd zout en soms ook extra suiker bevat. Door meer ruimte in het schap te maken voor de gezonde variant, kunnen supermarkten hun klanten stimuleren om daarvoor te kiezen.
Questionmark ziet dat nu gemiddeld 43 procent van het aanbod in dit soort categorieën met keuzemogelijkheden binnen de Schijf van Vijf valt. Dat is iets meer dan bij eerdere edities van het onderzoek uit 2020 en 2022. Met name bij de aardappelen is veel verbeterd. Onbewerkte aardappelen staan sowieso in de Schijf van Vijf, maar dat geldt niet altijd voor bewerkte producten zoals diepvriesfriet of aardappelpartjes. Bij dat soort producten is veel verbeterd door palmolie (veel verzadigd vet) te vervangen door olijfolie (staat in de Schijf) en door geen zout meer toe te voegen.
3. Kindertoetjes met cartoonfiguren
Bij bijna iedere supermarkt zijn ze wel te vinden: ongezonde producten die extra aantrekkelijk worden gemaakt voor kinderen door op de verpakking gebruik te maken van felle kleuren en cartoonfiguren. Rond dit soort kindermarketing speelt al langer een discussie. Er wordt al enkele jaren aan een wetswijziging gewerkt die deze marketing aan banden moet leggen, maar die is er nog altijd niet.
Een deel van de supermarktketens heeft zelf richtlijnen die kindermarketing tegen moeten gaan, maar die gelden alleen voor de eigen huismerkproducten. Daardoor knipoogt Dino nog altijd vanaf de Danoontje-verpakkingen naar langslopende kinderen en likkebaardt Paula de koe vanaf de Dr. Oetker-vlabakjes. Overigens staat ook op het huismerkkindertoetje van Albert Heijn nog altijd een vliegende koe. De toetjes staan alle drie niet in de Schijf van Vijf.
Nog zo’n fenomeen dat lastig is te weerstaan met een jengelend kind in de rij: het snoepgoed bij de kassa zelf. Bijna alle ketens hebben ongezonde producten bij de kassa liggen. ‘Impulsaankopen’ worden ze ook wel genoemd, omdat klanten die impulsief op de kassaband gooien of langs de zelfscanner halen. Alleen Dirk vormt een uitzondering, daar wordt bij de kassa als snack alleen fruit verkocht. Andere supermarktketens zeggen dat wel een deel van het aanbod uit gezondere tussendoortjes bestaat of leggen de nadruk op suikervrij snoep.
Lees ook
Supermarkten, jullie kunnen zorgen voor minder gif op het bord
Een groot aantal asielzoekers wordt door het COA tijdelijk op oude cruiseboten gehuisvest. Redacteur Bram Endedijk ontdekte dat het personeel op die boten, voornamelijk Oost- Europese migranten, wordt uitgebuit. Ze maken lange dagen, worden onderbetaald en hebben nauwelijks rechten. En dit personeel wordt indirect ingehuurd door de Nederlandse staat.
Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].
De aanstaande Amerikaanse president Donald Trump heeft hoge invoerheffingen aangekondigd voor China, Mexico en Canada. Voor Chinese producten die de VS in komen wil hij een extra invoerheffing van 10 procent rekenen, bovenop al bestaande importtarieven. Daarnaast heeft Trump een invoerheffing van 25 procent aangekondigd voor producten uit Mexico en Canada. Dit heeft hij bekendgemaakt op zijn eigen platform Truth Social.
De heffing voor Chinese producten komt bovenop al bestaande invoertarieven. Zo voerde Trump tijdens zijn vorige presidentschap dat in 2017 begon al tarieven in tot 25 procent voor Chinese grondstoffen en producten. Deze zijn grotendeels gehandhaafd door de regering-Biden. Tijdens zijn verkiezingscampagne had Trump beloofd invoerheffingen van 60 procent op te leggen voor producten uit China. Dat lijkt vooralsnog van de baan.
Drugssmokkel
Het hoge invoertarief is volgens Trump vanwege de „enorme hoeveelheden” drugs die vanuit China via Mexico naar de VS worden gestuurd. Het gaat volgens Trump vooral over de drug fentanyl, een synthetische vervanger van heroïne die in de VS jaarlijks tienduizenden dodelijke overdosissen veroorzaakt. Trump schrijft dat het invoertarief van kracht blijft, totdat Canada en Mexico een oplossing vinden voor de drugssmokkel en de asielstroom naar de VS.
Mexico, China en Canada zijn de drie grootste handelspartners van de VS. Het voorgestelde tarief is volgens persbureau Reuters in strijd met een handelsovereenkomst die Trump in 2020 sloot met Canada en Mexico. Voor die twee landen is de VS de belangrijkste handelspartner. Meer dan 83 procent van alle export uit Mexico ging vorig jaar naar de Verenigde Staten, zo’n 75 procent van alle export uit Canada kwam in dat jaar in de VS terecht.
Liveblog Amerikaanse politiek
Speciaal aanklager trekt rechtszaken tegen Trump in
