Nog een maand, en dan mag Nederland naar de stembus. In een tijd waarin oorlogen en natuurgeweld andere landen ontwrichten, lijkt de binnenlandse politiek misschien een futiele aangelegenheid. Maar tegelijkertijd accentueren de chaos en het geweld die elders het leven van mensen ontregelen, juist de waarde van deze Tweede Kamerverkiezingen, waarbij burgers in vrijheid, vrede en veiligheid hun stem kunnen uitbrengen.
Al zijn de problemen waar Nederland mee kampt van een heel andere orde, ze hoeven ook niet weggerelativeerd te worden. Veel mensen zijn pessimistisch over de toekomst van het land. Ze maken zich terechte zorgen over de gezondheidszorg, inflatie, de woningmarkt, immigratie en asiel, klimaat en duurzaamheid. Dat zijn volgens bureau Ipsos dan ook de voornaamste thema’s die meewegen als zij hun stem bepalen.
De oorlog tussen Israël en Gaza houdt Nederlanders ook zeker bezig, maar wordt vooralsnog niet gezien als belangrijk campagnethema. Veel mensen denken bovendien genuanceerd over het Israëlisch-Palestijns conflict. Een meerderheid vindt dat Nederland geen van beide partijen onvoorwaardelijk moet steunen.
Bij de laatste twee Kamerverkiezingen brachten zo’n acht op de tien stemgerechtigden hun stem uit. Het zou niet verbazen als die opkomst nu weer gehaald wordt, ondanks het gedaalde vertrouwen in de politiek. Juist de grote problemen die in het land spelen zorgen voor politieke betrokkenheid van burgers. Dat mag gezien worden als een geluk bij een ongeluk.
Hoewel het nog maar vier weken duurt voor er verkiezingen zijn, gaat het er in de campagne nog kalmpjes aan toe. Dat verhult dat de verkiezingen spannender zijn dan in jaren, nu het politieke speelveld een flinke vernieuwing heeft ondergaan.
Mark Rutte (VVD) zal niet terugkeren. Zijn opvolgster als lijsttrekker, Dilan Yesilgöz, neemt behoedzaam afstand van hem en zegt beter naar burgers te zullen luisteren. Ook veel andere partijen hebben een nieuwe lijsttrekker, al zijn het net als Yesilgöz vaak politici die al jaren meelopen in Den Haag. Rob Jetten belooft de D66-kiezers ondanks slechte prognoses voor zijn partij nieuwe energie, Henri Bontebal heeft de taak op zich genomen het zieltogende CDA nieuw leven in te blazen. GroenLinks en PvdA hebben een proefhuwelijk gesloten onder leiding van Frans Timmermans.
Ook de groei van BBB als partij is bij deze verkiezingen een factor van belang. Hoewel Caroline van der Plas nu nog in een kleine fractie zit, wordt zij met haar kiezerspotentieel beschouwd als lijsttrekker van een grote partij, waarbij meespeelt dat BBB in de Eerste Kamer inmiddels zestien zetels heeft.
Maar de grootste verandering is de deelname van een nieuwe partij, Nieuw Sociaal Contract van Pieter Omtzigt. Met zijn vasthoudendheid in de Toeslagenaffaire belichaamt hij voor veel kiezers het nieuwe elan in de politiek dat al jaren door partijen wordt beloofd. Zijn voorlopige heldenstatus bij kiezers maakt het voor andere partijen moeilijk hem aan te vallen. Al zal ook het ontbreken van zijn partijprogramma hebben meegespeeld: op een vaag doel is het lastig schieten.
Zondag had College Tour het eerste verkiezingsdebat. Ook daar gedroegen de lijsttrekkers zich terughoudend. Alleen VVD en PvdA vielen elkaar aan.
Dat er nog weinig pit zit in de campagne, is misschien niet zo erg. Onder kiezers heerst sterk het gevoel dat de politiek lang genoeg met zichzelf bezig is geweest. Welke partij er ook als grootste uit de bus komt, het wordt hoog tijd dat er een kabinet komt dat problemen oplost, zoals kiezers verlangen.
