Nieuw ontdekt vierde hersenvlies lijkt rol te spelen bij afweer


Neurowetenschap Het vliesje lijkt schoon hersenvocht en ‘vervuild’ hersenvocht van elkaar te scheiden en is slechts enkele cellen dik.



Foto Getty Images

Tussen de drie beschermende hersenvliezen rondom het brein zit een tot nu toe nooit ontdekt vierde laagje. Het vormt een filterende scheiding tussen schoon en vervuild hersenvocht en herbergt immuuncellen die langs de hersenen patrouilleren. Deense en Amerikaanse wetenschappers ontdekten het nieuwe vlies bij muizen en toonden het ook bij mensen aan. Ze publiceerden hun bevinding vrijdag in het wetenschappelijke tijdschrift Science.

De studieleider, Maiken Nedergaard van de University of Rochester in de VS, ontdekte tien jaar geleden ook al een structuur in de hersenen: het glymfatische netwerk. Dat is een netwerk van lymfevaatjes rondom bloedvaten in het brein waarin hersenvocht rondstroomt, een kleurloze vloeistof die schadelijke afvalstoffen afvoert naar het bloed, vooral tijdens slapen. Het nieuw ontdekte laagje heeft hiermee te maken.


Lees ook: Hersens pompen afval slapend weg

Om het brein en het ruggemerg zitten drie vliezen: van buiten naar binnen zijn dat het harde hersenvlies, het spinnewebvlies (arachnoidea, naar het Griekse woord voor spin, arachne) en het zachte hersenvlies, dat dicht rondom de hersenen zit. Tussen de laatste twee zit de subarachnoïdale ruimte, waarin hersenvocht zit. Dat beschermt het brein en het ruggemerg tegen botsingen. Hersenvocht zit ook in de verschillende holtes in het brein.

Een moleculaire kleurdoos

Bij levende muizen gaven de onderzoekers met merkstoffen uit een moleculaire kleurdoos allerlei bindweefselvezels, bloedvaten en ondersteunende cellen in de hersenen en de vliezen een andere kleur. Met een microscopische techniek zagen ze een extra laagje in die subarachnoïdale ruimte, dat daar twee compartimenten van maakte en er anders uitzag dan de omliggende weefsels. Het laagje zat ook rondom de bloedvaten.

De onderzoekers noemen de nieuw ontdekte structuur SLYM (subarachnoïd lymphatic-like membrane). Het is verwant aan de vliezen die inwendige organen omhullen, zoals het longvlies en het hartzakje. Het SLYM is een dun laagje van slechts enkele cellen dik, maar wel een stevige barrière: alleen zeer kleine moleculen komen erdoorheen. Het vliesje lijkt schoon hersenvocht en ‘vervuild’ hersenvocht van elkaar te scheiden, en zo onderdeel te zijn van het eerder ontdekte glymfatische stelsel.

SLYM is een van de vliezen van de hersenen.
Beeld Universiteit van Kopenhagen

Een goedwerkend lymfesysteem van de hersenen speelt mogelijk een rol bij het wegspoelen van schadelijke moleculen zoals het makkelijk samenklonterende eiwit bèta-amyloïde, dat in verband wordt gebracht met de ziekte van Alzheimer.

Daarnaast vormt het vliesje een barrière tussen de eigen, hersenspecifieke afweercellen ín het brein, en de immuuncellen vanuit de rest van het lichaam.

Het SLYM lijkt ook zelf betrokken bij de afweer: in het vliesje zitten veel immuuncellen. In plakjes hersenweefsel van muizen zagen ze bovendien dat zich veel meer en meer diverse afweercellen opstapelen in het vlies tijdens acute ontstekingen en bij het ouder worden. De onderzoekers vermoeden dat deze immuuncellen vanuit het vliesje het hersenvocht monitoren op tekenen van infectie.


Lees ook: Hoe slaapgebrek effect heeft op je brein