N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Analyse
Tweede Kamerverkiezingen De VVD kiest voor zekerheid op de kandidatenlijst. Daarop staan de fractievoorzitter, de vicefractievoorzitter en ook vier mensen uit het kabinet.
De VVD lijkt geen enkel risico te willen nemen met de kandidatenlijst voor de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november: in de top tien staan alleen maar ervaren politici, de eerste nieuwkomer staat op zestien (Hester Veltman uit Gelderland). Van de eerste tien zijn er zeven vrouw.
Na lijsttrekker Dilan Yesilgöz komt Sophie Hermans, nu fractievoorzitter, en vicefractievoorzitter Bente Becker. Er is in de top ook plek gemaakt voor vier mensen die nu nog in het demissionaire kabinet-Rutte IV zitten: Eric van der Burg (Asiel) staat op vier, Christianne van der Wal (Stikstof) op vijf, Aukje de Vries (Toeslagen) op acht en Mariëlle Paul (Onderwijs) op tien. Op zes en zeven staan de Kamerleden Ruben Brekelmans, die namens de fractie over asiel en migratie gaat, en Eelco Heinen, die het woord voert over financiën en de VVD-campagne leidt.
Zeven vrouwen bij eerste tien, plan voor regionale spreiding kandidaten niet geheel gelukt
Het is voor het eerst sinds 2010 dat de VVD die campagne in gaat zonder Mark Rutte. Net voor de zomer kondigde hij zijn vertrek uit de politiek aan.
Onder leiding van zijn opvolger Yesilgöz, nu demissionair minister van Justitie, kan de partij niet meer rekenen op de zogenoemde ‘premiersbonus’: als lijsttrekker maakte Rutte graag zo lang mogelijk indruk op kiezers met zijn gezag als minister-president.
Voor Yesilgöz, die bij kiezers nog lang niet zo bekend is als Rutte, zal de VVD een heel andere strategie moeten bedenken. Ze heeft een rechtser imago dan Rutte, maar staat in het kabinet net als hij bekend als iemand die deals kan sluiten en mensen bij elkaar brengen.
Lees ookZe is anders dan Rutte, en ook weer niet
PVV niet uitgesloten
Sinds ze lijsttrekker is, nam Yesilgöz voorzichtig afstand van Rutte door de PVV niet meer uit te sluiten als coalitiepartner. Maar ze lijkt er, gezien de lijst, niet op uit te zijn om de partij meteen ook te vernieuwen.
VVD’ers die solliciteerden voor een plek op de lijst kregen te horen dat de partij deze keer extra aandacht zou hebben voor regionale spreiding: in de top twintig zou uit elke provincie iemand moeten staan. Dat is niet gelukt voor Zeeland: zittend Kamerlid Jacqueline van den Hil uit Goes staat op 25. En al helemaal niet voor Drenthe: de eerste kandidaat uit die provincie is Jeroen Hartsuiker, wethouder in de gemeente Borger-Odoorn. Van den Hil zegt dat ze haar plek „heel mooi” vindt en er „het beste van gaat maken”. „Zeeland is ook een kleine provincie, hè.”
De partij had het principe losgelaten dat kandidaat-Kamerleden alleen op de lijst kwamen te staan als ze een hogere plek konden krijgen dan de vorige keer (‘up or out’).
Dat betekende dat sommige zittende Kamerleden op woensdagavond te horen kregen dat ze nog wel op de lijst stonden, maar een lagere plek hadden gekregen dan in 2021.
Wat volgens de selectiecommissie daarbij meespeelde was de drukte van kandidaten uit de Randstad: Kamerleden uit Zuid- en Noord-Holland kregen te horen dat ze stevige concurrentie hadden in hun provincie en daardoor lager op de lijst terecht waren gekomen.
Uit Amsterdam is de hoogste nieuwkomer Claire Martens, fractievoorzitter van de VVD in de gemeenteraad. Zij komt op twintig en lijkt daarmee een verkiesbare plaats te hebben. In peilingen staat de VVD tussen de 22 en 27 zetels.
Kritiek
De afgelopen jaren was er in de Tweede Kamerfractie van de VVD soms scherpe, en altijd anonieme kritiek op fractievoorzitter Sophie Hermans: ze zou te aarzelend en te voorzichtig leiding geven. Of Hermans, de vroegere adviseur van Rutte, opnieuw fractievoorzitter zou willen worden als Yesilgöz weer in het kabinet zou gaan, is lang niet zeker. Er zijn Haagse VVD’ers die verwachten dat zijzelf nu ook minister of staatssecretaris zou willen worden.