VVD’er Silvio Erkens: ‘Wie schoon produceert, kan blijven en goed verdienen’

Op de zolderverdieping van restaurant Meursinge in Westerbork zitten zo’n dertig VVD’ers. Het zijn bijna allemaal mannen en ze luisteren op deze donderdagavond, begin mei, naar Tweede Kamerlid Silvio Erkens (32). Hij is gekomen, zegt hij, om met hen over klimaatbeleid te praten. Hebben ze ideeën, vragen, kritiek?

Erkens noemt het zelf een „roadshow”, hij gaat langs alle provincies. De avond in Drenthe is de zesde aflevering en net als op alle andere avonden zegt hij eerst dat de VVD’ers zich geen zorgen hoeven te maken. De partij neemt klimaatverandering serieus en wil dat de energietransitie lukt. Maar er komt géén eind aan hun „lekkere leventje”. „Jullie kunnen er nog steeds tussenuit voor een vakantie.” Bedrijven kunnen ook „gewoon in Nederland blijven”. En: „We gaan er geld mee verdienen en de energierekening wordt lager.”

Hij praat tien minuten, en net als op eerdere avonden begint daarna niemand over vliegvakanties. Zorgen zijn er wel, maar vooral over het stroomnet dat de duurzaam opgewekte energie lang niet altijd aankan. Een man vertelt over een lokale fractievoorzitter van de VVD die met haar bedrijf een goed jaar had gedraaid en twee Tesla’s had gekocht. „Toen ze die allebei tegelijk wilde opladen, ging in het hele dorp het licht uit.”

Een andere VVD’er begint over Zuid-Afrika, waar hij „een paar huisjes verhuurt”. Hij ziet, zegt hij, hoe mensen daar „hun boot in stukken hakken” om op houtvuur te koken. „Gas is zo duur geworden. Wij moeten onze manier van denken niet aan die mensen opleggen. Ze gaan echt niet aan de elektrische auto, ze moeten zeker nog zo’n vijftig tot zeventig jaar op benzine of diesel rijden.”

Het probleem de grens over duwen

Silvio Erkens knikt veel, hij maakt aantekeningen. Over het volle elektriciteitsnet zegt hij: „We zijn penny wise pound foolish geweest. We waren bang om een half miljoen te veel uit te geven aan het stroomnet in de provincie, want stel je voor dat een extra kabel misschien niet nodig was. Nu zitten we met de gebakken peren.” De man met huizen in Afrika kan hij ook alleen maar gelijk geven, zegt hij: „Wij zijn een rijk continent en kopen al het vloeibare gas op. Dan moeten de mensen in Azië of Afrika terugvallen op vuilere bronnen. Zo duwen we het probleem de grens over en dat is heel erg.”

Van asiel en migratie wil de VVD een stevig punt maken bij de verkiezingen in november. Dat leek de belangrijkste boodschap van de val van Rutte IV, op 7 juli. Al in april, in een debat, had fractievoorzitter Sophie Hermans op dreigende toon gezegd dat het kabinet met plannen moest komen tegen migratie. Dat ze in dezelfde zin óók het klimaat had genoemd, wisten later nog maar weinig mensen. En toch: dat was net zo goed welbewust gezegd. Hermans vond dat dringend werk moest worden gemaakt van extra maatregelen om de klimaatdoelen te halen.

VVD’ers in Den Haag weten al een tijdje uit onderzoek dat ook hun kiezers dat steeds belangrijker vinden, vooral de jongeren. Maar hoe val je op met ideeën die daarover gaan?

In het café van Hotel Des Indes in Den Haag, een paar uur voordat Rutte IV valt, zegt Kamerlid Silvio Erkens dat hij als politicoloog weet hoe moeilijk het is: kiezers associëren een partij met een paar duidelijke thema’s. Bij de VVD zijn dat: economie, veiligheid, migratie. Niet klimaat en duurzaamheid. „Het is”, zegt Erkens opgewekt, „dus een zaak van de lange adem.”

Het idee in de partij: als iemand het kan, is het Silvio Erkens, die wordt gezien als veelbelovend. Hij gaat in de Tweede Kamer namens de partij over klimaat en energie. Vorig jaar kwam hij samen met politiek filosoof Marcel Wissenburg met een ‘liberale visie’ op klimaatbeleid, in het blad Liberale Reflecties. Met hulp van liberale denkers beschrijven ze hoe „het maximaliseren van ieders individuele vrijheid” wordt begrensd door de „vergelijkbare vrijheid van anderen”. Die moeten geen schade oplopen door jóúw vrijheid. Die anderen zijn volgens Wissenburg en Erkens ook „de toekomstige generaties”.

We waren bang een half miljoen te veel uit te geven aan het stroomnet in de provincie, nu zitten we met de gebakken peren

In Trouw zei Erkens in die tijd dat de VVD „wat stil” was geweest over klimaatverandering, ook al waren wetenschappers daar volgens hem al „ontzettend helder” over. Maar dat zou anders worden. De VVD wilde, zei hij ook, duurzame productie en meer recycling, CO₂-belasting voor vervuilende bedrijven van buiten de EU, kerncentrales.

In Hotel Des Indes zegt Erkens dat Mark Rutte hem op de ochtend dat het interview in Trouw verscheen een sms had gestuurd: „Mooi stuk!”

In 2008 had Rutte er zelf al over geschreven: het ‘groenrechtse pamflet’, waar veel VVD’ers boos over waren.

„Ik heb vorige week nog eens teruggelezen wat Mark schreef en het is fascinerend. Het lijkt zo op wat ik nu zelf zeg. Hij was er ook niet vies van om eisen te stellen, bijvoorbeeld bij de productie van auto’s: hoeveel stoten die uit? Dat werkt beter dan de brandstofprijzen verhogen.”

En hij noemde Poetin.

„Ja, toen al! Een paar keer. Dat je je niet afhankelijk moet maken van enge regimes. Het ging ook over kernenergie. En zijn punt was vooral dat er kansen lagen voor Nederlandse bedrijven.”

Er was geld te verdienen aan de klimaatverandering?

„Ja, en dat vind ik zo interessant. Als VVD worden we herkend om het thema economie. En dus was het logisch dat hij dat toen al koppelde aan klimaatbeleid. Hij was zijn tijd vooruit.”

Hij liep in elk geval voor zijn eigen partij uit? Die moest er niets van hebben en Rutte hoorde je er daarna niet meer over.

„Misschien was hij ook de partij vooruit.”

Silvio Erkens’ rondgang langs de provincies wordt georganiseerd door het VVD-netwerk Liberaal Groen, waar zo’n duizend VVD’ers lid van zijn. Niet het type VVD’er dat zich op partijcongressen bij de microfoon opwindt over migratie. De mensen van Liberaal Groen die met Erkens meereizen zijn bedachtzaam, ze formuleren voorzichtig. Op de avondjes komen ondernemers met plannen, er zijn ook nerds met oplossingen. In Rotterdam werd Erkens op het idee gebracht dat nu al opslag moet worden geregeld voor waterstof. „Ik heb er dezelfde week nog Kamervragen over gesteld.”

In 2021 begon D66-leider Sigrid Kaag in haar HJ Schoo-lezing over het gebrek aan ambitie bij de VVD over klimaat. De plannen moesten van die partij „haalbaar en betaalbaar” zijn. „Het nieuwe argument”, vond zij, „om niets te doen.” Silvio Erkens hoor je „haalbaar en betaalbaar” niet gebruiken. De VVD, zegt hij steeds, wil plannen die „ambitieus en realistisch” zijn.

Op een avond die buiten de tournee valt, voor drie Rotaryclubs in Zuid-Limburg, vertelt Erkens over zijn jeugd in Kerkrade. Dat hij liever „met de gordijnen dicht” videospelletjes deed dan voetbalde. „Ook omdat ik nogal klein en een beetje dik was, en een brilletje droeg. En het was net de tijd dat de Harry Potterfilms uitkwamen.” Zijn ouders werkten bij het CBS, zijn vader stemde op de SP en soms op de PVV, zijn moeder op de Partij voor de Dieren. Dat híj voor de VVD koos, zegt hij, kwam doordat hij zich „niet altijd op zijn plek voelde”. En door wat hij later meemaakte op de universiteit en toen hij begon te werken: „Je staat meteen met 1-0 achter als je uit Limburg komt. Dan hoor je: ze zijn wel aardig daar, maar niet de slimsten. Bij de VVD word je niet afgerekend op je afkomst, maar om wat je doet en wat je wilt bereiken.”

Calimero

Hij zegt ook: „Door BBB gaat het nu veel over de kloof Randstad-regio. Maar in Limburg kennen wij dat gevoel al heel lang.” Aan tafel zegt de voorzitter van de Rotary uit Kerkrade dat het doet denken aan Calimero. „Ik was trots toen ik Silvio laatst bij Op1 zag. Iemand van ons die het heeft gemaakt in Den Haag.” Erkens was op tv met een verhaal over „energie van eigen bodem”.

In juni is hij in Den Haag druk op zoek naar steun bij oppositiepartijen als BBB, GroenLinks en de PvdA voor het klimaatfonds van Rutte IV: 35 miljard euro aan subsidies voor bedrijven, huishoudens, provincies en gemeenten om de CO₂-uitstoot naar beneden te brengen. Tegen NRC zegt Erkens in die tijd dat hij geen VVD’ers meer tegenkomt die de klimaatproblemen ontkennen. „Zo’n vijf jaar terug had je nog wel mensen in de partij die zeiden dat het geen zin had om iets te doen als China en India dat niet óók deden. Nu zien ze wel in dat wij ons steentje moeten bijdragen.”

Hoe ambitieus is dat?

„In onze partij is nu vooral de discussie: moeten wij als Nederland méér doen dan andere landen of het gemiddelde? Ik probeer duidelijk te maken: zelfs als je denkt dat wat wij doen wereldwijd geen verschil maakt, dan nog is het slim om fors te investeren in verduurzaming. Het doel is een schone energievoorziening, onafhankelijk. En het geeft bedrijven een license to operate. Als Tata op de oude voet zou doorgaan, valt in Nederland het maatschappelijk draagvlak voor dat bedrijf weg. Wie schoon produceert, kan blijven. En goed verdienen.”

Lees ook dit artikel: Tata Steel overweegt verduurzamingsplannen rigoureus aan te passen

Uit onderzoek van Amerikaanse universiteiten blijkt dat landen met meer economische vrijheid beter scoren als het om klimaat gaat. Is dat uw boodschap?

„Niet helemaal. Als je vervuiling niet beprijst, leidt de vrije markt niet uit zichzelf tot het oplossen daarvan. Daarom is het Europese CO₂-beprijzingssysteem ook zo goed. In 2040 zijn er geen nieuwe CO₂-rechten meer voor industrie of elektriciteit. Dan moeten die sectoren verduurzaamd zijn.”

Op de VVD-avonden klinkt u optimistisch. Bent u niet bezorgd over klimaatverandering?

„Ja, wél. Nederland is rijk en geavanceerd, wij kunnen voorkomen dat het halve land overstroomt. Maar een groot deel van de wereld kan dat niet en daar zit mijn zorg: welke disruptie veroorzaakt dat? Wat betekent het geopolitiek? Er komt een tekort aan water, daar komen conflicten over. Niemand weet het precies, maar ik verwacht dat het heel instabiel zal worden.”

Wat vindt u van Extinction Rebellion?

„Ik snap wel dat zo’n beweging opkomt en ik denk dat die in Nederland vooral momentum krijgt omdat wij in de politiek nog niet goed voor de bühne brengen wat er al gebeurt. De uitleg is vaak technisch. Maar het is ook een beweging die de feiten niet op orde heeft. Ze zeggen dat we in 2025 klimaatneutraal moeten zijn en dat er miljarden aan fossiele subsidies zouden zijn. Dat eerste kan niet en het tweede klopt niet. Daar maak ik lange, inhoudelijke draadjes over op Twitter.”

In de verkiezingscampagne in maart werden klimaatactivisten in een VVD-spotje op één lijn gezet met gewelddadige relschoppers. Als een van de weinige VVD’ers deelde u dat niet op sociale media. Waarom niet?

„De korte klap is niet mijn stijl. Ik ben iemand van lange, inhoudelijke draadjes.”

De avond voordat het kabinet viel, stemde een ruime meerderheid van de Tweede Kamer vóór het fonds van 35 miljard. Of de Eerste Kamer er ook nog over wil stemmen nu het kabinet is gevallen, is niet zeker. „Ik vind het moeilijk voor te stellen”, zegt Erkens deze week door de telefoon vanuit Griekenland, „dat het klimaatbeleid wordt stilgelegd. Dan ga je de doelen van 2030 sowieso niet halen en krijg je de verzwaring van het stroomnet voorlopig niet voor elkaar.”

Erkens wil graag Kamerlid blijven. In zijn vakantie werkt hij aan een verhaal dat bedoeld is voor het nieuwe verkiezingsprogramma: met ideeën van de avondjes, werkbezoeken, gesprekken. „Er zou in ons programma moeten staan hoe we gaan bereiken wat we graag willen. Zo concreet mogelijk. Als je in 2035 bijvoorbeeld CO₂-vrije stroomvoorziening wilt hebben in Nederland, wat moeten we daar dan voor doen? De tijd van alleen mooie ambities is wat mij betreft voorbij.”

Lees ook deze column: Niet één VVD’er begint over vliegvakanties