Paul ‘Pee-wee Herman’ Reubens op 70-jarige leeftijd overleden

Gehurkt zit een man langs de weg, met glazige ogen te kijken hoe auto’s voorbijrazen in een wolk van stof. Zijn hoofd tussen zijn knieën, armen over zijn gescheurde spijkerbroek. Naast hem ligt een man languit over de stoep, zijn gezicht verborgen in een oude jas. Voorbijgangers moeten over hem heenstappen. Iets verderop leunt een vrouw ineengedoken tegen een roestig hek.

De straat waar de sociale hulporganisatie Prevencasa is gevestigd, in het noorden van Tijuana, ligt een paar blokken van de populaire uitgaansbuurt, die horden Amerikaanse jongeren uit San Diego en Los Angeles ieder jaar weten te vinden. Het contrast met de kleurige bars en hun neonreclames en de groezelige achterbuurt, waar drugsverslaafden en magere honden de straten delen, is enorm. Terwijl toeristen zich verderop verdringen voor goedkope tequila, staan in deze straat mensen in de rij om schone naalden te halen bij Prevencasa.

De vrijwilligersorganisatie wordt geleid door Lily Pacheco. Ze geeft een korte rondleiding: beneden is de zaal waar verslaafden nieuwe naalden kunnen krijgen, en kunnen testen of ze hiv of hepatitis hebben. Onder een breed, donkerblauw tentzeil zitten zo’n vijftien mensen op plastic stoelen te wachten tot ze aan de beurt zijn. „Het begon zo’n vijf jaar geleden. Hier in Tijuana werd altijd veel heroïne gebruikt. Maar toen steeg ineens het aantal overdoses in de stad. De heroïne was vervuild met fentanyl”, zegt Pacheco.

Sterker en verslavender

Fentanyl, de sluipmoordenaar die in de VS is uitgegroeid tot de belangrijkste doodsoorzaak in de leeftijdsgroep 18 tot 45 jaar, zorgt inmiddels ook voor een groeiende gezondheidscrisis aan de Mexicaanse kant van de grens. De drug is vijftig keer sterker dan heroïne en honderd keer sterker dan morfine, een stuk verslavender, goedkoper te maken en makkelijker te smokkelen. Geproduceerd in China en Mexico, gesmokkeld richting de VS en Canada vanuit het zuiden. Tijuana en haar werk zijn erdoor veranderd, zegt Pacheco.

„Eerst deden we vooral hiv-testen, en voorlichting over heroïne. Nu gebruikt 95 procent van de mensen die hier komt fentanyl.” Pacheco verbetert zichzelf. „Eigenlijk gebruiken ze het niet, maar alle drugs, van meth tot heroïne, is ermee vervuild.” De precieze mate waarin Tijuana en andere grenssteden door de drugs zijn getroffen is onduidelijk: de federale regering erkent niet dat er sprake is van een fentanylcrisis in Mexico. Sterker nog, pas afgelopen maart gaf de toenmalige president toe dat er in Mexico „een klein beetje” drugs wordt gebruikt. Daarvoor was fentanyl volgens hem met name een Amerikaans probleem, „omdat ouders daar hun kinderen te weinig knuffelen”.

Aan de grens zijn de verschillen in aanpak merkbaar. Waar Mexicaanse autoriteiten in de eerste helft van 2024 slechts 130 kilo fentanyl in beslag namen, en in heel 2023 ruim tweeduizend kilo, nam de Amerikaanse grenspolitie in 2023 ruim 9.500 kilo in beslag. Meer dan genoeg om alle 333 miljoen Amerikanen een dodelijke dosis te bezorgen. Daarnaast beëindigde Mexico eenzijdig een samenwerkingsovereenkomst met de VS, waarmee gezamenlijk drugsproblemen werden bestreden. Ook werd het werk van de Amerikaanse Drugs Enforcement Agency (DEA) in Mexico aanzienlijk bemoeilijkt.

Handelspartner

Mogelijk komt er na de verkiezingswinst van Donald Trump verandering in: hij heeft tijdens zijn campagne benadrukt een oorlog te willen beginnen tegen de Mexicaanse kartels die de drugs richting de VS smokkelen. Het overheidsbeleid van de Mexicaanse regering ten aanzien van fentanyl zal drastisch moeten veranderen, wil het land zijn belangrijkste handelspartner enigszins te vriend houden.

Want tot zover bemoeien Mexicaanse autoriteiten zich amper met de aanpak van de drugsproblematiek. Sterfgevallen worden stelselmatig ondergerapporteerd en organisaties als Prevencasa moeten het hoofd boven water houden met buitenlandse donaties, voornamelijk uit de VS. Een ander probleem is volgens Pacheco dat ruim 60 procent van de verslaafden in Tijuana gedeporteerde migranten uit de VS zijn. „Zij zoeken minder snel hulp, vermijden contact met de instanties en liggen na een overdosis soms dagen dood op straat.”

Alle drugs, van meth tot heroïne, is met fentanyl vervuild

César Vaca is directeur van de forensische medische overheidsdienst Semefo in de staat Baja California, waar Tijuana onderdeel van uitmaakt. Hij vindt het lastig om te spreken van een crisis in Mexico. „Als je kijkt naar de cijfers, dan zijn er niet veel doden door fentanyl. Die problemen zijn vooral in de VS. Maar eerlijk is eerlijk, er zijn maar weinig instanties in Mexico die kunnen meten of er fentanyl in drugs of stoffelijke overschotten zit.”

Uit onderzoek van persbureau Reuters bleek eerder dat in ruim dertien van de 32 staten in Mexico, waaronder in Mexico-Stad, forensische overheidsdiensten niet de (financiële) middelen hebben om fentanyl in drugs of lichamen op te sporen. In Baja California kan Semefo dat wel, en volgens Vaca wordt in een van op de vijf lichamen in Tijuana – los van de doodsoorzaak – fentanyl aangetroffen.

Juan Méndez is een van weinige verslaafden die de drugsepidemie aan de Mexicaanse kant vanaf het begin heeft meegemaakt. Hij verliet El Salvador in 2007, reisde naar Mexico, nam een goederentrein richting de woestijn aan de grens, en liet zich door ‘coyotes’, zoals de smokkelaars worden genoemd, naar de Verenigde Staten brengen. Hij bleef er zo’n tien jaar. „Ik kwam illegaal de VS binnen en vroeg daar politiek asiel aan. Ik kreeg werk in de bouw, het leven ging goed”, vertelt Méndez somber. „Maar na tien jaar werd ik uitgezet. Omdat ik illegaal was binnengekomen, mocht ik niet blijven.” Hij ging naar Tijuana, waar hij geen werk kon vinden, op straat belandde en verslaafd raakte.

„Ik gebruikte vooral heroïne om beter te slapen. Maar precies in die periode werden de straten hier overspoeld door fentanyl. Zonder dat je het wist kreeg je het in je bloed. Nu kan ik niet zonder”, zegt Méndez. Het ergste vind hij de eenzaamheid: vrijwel iedereen met wie hij in 2018 op straat gebruikte, is overleden aan een overdosis.

Delen

Mail de redactie