Amerikaanse econoom trekt zich na ophef terug van topfunctie EU

Het debat over hoe autonoom Europa moet worden heeft nu ook het personeelsbeleid van de Europese Commissie bereikt. De Amerikaanse topeconoom Fiona Scott Morton trok zich woensdag terug als nieuwe mededingings-hoofdeconoom in Brussel. Rond haar aanstelling was de afgelopen dagen felle controverse ontstaan, waarin ook de Franse president Emmanuel Macron zich mengde.

Macron toonde zich dinsdag „sceptisch” over de aanstelling van Scott Morton en benadrukte dat, als Europeanen meer „autonomie in hun denken” willen hebben, dit „niet noodzakelijk de meest coherente beslissing was”. Eerder hadden Franse ministers en Europarlementariërs al flinke kritiek op de aanstelling geuit. Daarbij voegden zich dinsdagavond ook vijf Eurocommissarissen.

Scott Morton werd vorige week benoemd op de invloedrijke positie bij de mededingingsafdeling van de Europese Commissie. De hoofdeconoom functioneert als adviseur van de Eurocommissaris bij het beginnen van mededingingsonderzoeken, goedkeuring van staatssteun en beoordeling van fusies. Zeker nu Brussel zich voorbereidt op een nog scherper aanpak van grote techbedrijven, geldt de positie als belangrijk.

Vermeniging van functies

En juist daar schuurde de aanstelling van Scott Morton, die in het verleden advieswerk deed voor bedrijven als Microsoft en Apple. Ze heeft ook voor de Amerikaanse overheid gewerkt en was de afgelopen jaren als hoogleraar verbonden aan Yale. Zo’n vermenging van functies is niet ongebruikelijk voor hoge mededingingsjuristen: ze combineren vrijwel allemaal werk aan universiteiten en voor overheden met private klussen voor grote bedrijven.

Maar als hoofdeconoom bij de Commissie zou Scott Morton zich wel afzijdig moeten houden bij zaken rond bedrijven waar ze ooit voor gewerkt heeft. En nu Brussel juist die grote bedrijven wil aanpakken, zou dat volgens critici niet erg handig zijn.

Maar meer nog dan op potentiële belangenconflicten wezen critici de afgelopen dagen naar haar Amerikaanse nationaliteit. Scott Morton was de eerste niet-Europeaan die benoemd werd op de invloedrijke positie, waarvoor een uitzonderingsgrond moest worden ingeroepen. Vooral in Frankrijk was de aanstelling de afgelopen dagen groot nieuws en buitelden politici over elkaar heen om die scherp te veroordelen.

Frankrijk voert in de Europese Unie de strijd aan voor meer „strategische autonomie”. Dat komt erop neer dat de EU minder afhankelijk zou moeten worden van andere grootmachten, zoals de Verenigde Staten of China. Die ‘autonomie’ betekent ook een hardere opstelling tegen grote Amerikaanse techbedrijven, onder meer via het mededingingsrecht. Kan een Amerikaanse dat wel doen, vroegen Franse politici zich af. Macron betwijfelde openlijk of de Verenigde Staten of China óóit een Europeaan zouden aanstellen.

‘Beste persoon’

Eurocommissaris Margrethe Vestager (Mededinging), verantwoordelijk voor de aanstelling, verweerde zich dinsdag tegenover Europarlementariërs. De Deense benadrukte dat er niet bepaald een grote vijver van topexperts was waaruit de Commissie kon vissen en dat Scott Mortons expertise onweersproken is. „Ik heb geprobeerd de beste persoon voor deze functie aan te stellen”, aldus Vestager.

Gerenommeerde economen sprongen maandag al in de bres voor Scott Morton. Onder meer Nobelprijswinnaar Bengt Holmstrom en de Franse topeconoom Olivier Blanchard ondertekenden een brief waarin ze Scott Morton verdedigen als „een van de beste economen ter wereld” die „sterk gemotiveerd is voor de publieke dienst”. De Commissie, aldus de economen, zou „de best mogelijke medewerkers moeten rekruteren ongeacht hun nationaliteit”.

Het mocht niet baten: zeker sinds de Franse president zich dinsdag in de discussie mengde, werd de positie van Scott Morton onhoudbaar. Woensdag besloot zij zich, „gezien de controverse”, zelf terug te trekken. Het betekent een nederlaag voor Vestager, die haar een paar uur daarvoor nog fel had verdedigd en het besluit in een verklaring woensdag „met spijt” accepteerde.

Het betekent ook dat Brussel op zoek moet naar een vervanger, wat geen eenvoudige klus lijkt te worden. Macron sprak ook zijn zorg uit over het argument dat er geen Europese kandidaat gekwalificeerd was. „Dat betekent dat we een groot probleem hebben met het Europese academische systeem.”