Haal je je maagzuurremmer straks bij de bouwmarkt? De Eerste Kamer is kritisch over een voorstel van minister Kuipers

Zijn straks op elke straathoek en bij elke tankstation maagzuurremmers en laxeermiddelen te koop? Of valt dat wel mee en blijft het aantal verkooppunten beperkt, zoals nu?

Een deel van de Eerste Kamer en minister Ernst Kuipers (Zorg, D66) werden het hierover niet eens, vorige week dinsdag bij de behandeling van de Verzamelwet VWS 2022. Dinsdag stemt de senaat over deze omstreden wet. Vijf vragen.

1 Wat is er aan de hand?

De discussie draait om zogenoemde ‘uad’-medicijnen (uitsluitend apotheek en drogist); dat zijn er zo’n drieduizend. Een recept voor deze zelfzorgmedicijnen is niet nodig, maar een apotheker of (assistent-) drogist moet wel altijd aanwezig zijn om een toelichting te kunnen geven, of vragen van patiënten te kunnen beantwoorden. Het gaat bijvoorbeeld om neussprays, pijnstillers, laxeermiddelen, of slaapmiddelen met het stofje melatonine.

Supermarkt Albert Heijn besloot enkele jaren geleden dat advies over deze middelen ook wel op afstand kon. Klanten konden uad-medicijnen zelf uit het schap halen en bij vragen hierover digitaal contact zoeken met een drogist, via een beeldscherm dat bij het geneesmiddelenschap stond. Maar de Raad van State (RvS) concludeerde in 2020 dat dit advies op afstand volgens de huidige Geneesmiddelenwet niet is toegestaan: er is altijd een fysiek aanwezige drogist of apotheker nodig.

2 Hoe is dit op te lossen?

Volgens minister Kuipers is het, in de Geneesmiddelenwet uit 2007, altijd al de bedoeling geweest dat het niet uitmaakt of een drogist of apotheker digitaal of fysiek aanwezig is. Nu de RvS de wet op een andere manier interpreteert, is er maar een oplossing: de wettekst moet worden aangepast. Mocht dat niet doorgaan, dan betekent dit volgens Kuipers dat online verkoop van medicijnen niet meer mag, schappen in drogisterijen dicht moeten als de drogist afwezig is, en dit soort veelgebruikte medicijnen in sommige regio’s – waar minder drogisten en apothekers zijn – lastiger te verkrijgen zullen zijn. Kuipers in het debat vorige week: „Ik zie dat als een grote stap terug in de tijd.”

Volgens Kuipers is digitale voorlichting over medicijnen nu al „staande praktijk”, bijvoorbeeld bij aankoop via webwinkels. Sinds de uitspraak van de RvS wordt die situatie tijdelijk gedoogd door de inspectie.

Apothekers: ruim 40.000 mensen per jaar komen in het ziekenhuis terecht door verkeerd medicijngebruik

3 Waarom ontstond er rumoer over het plan van Kuipers?

Apothekersorganisatie KNMP vreest voor gewenning en bijwerkingen. Op haar website schreef ze begin dit jaar: „We zien in de praktijk dat mensen hun kennis over deze geneesmiddelen overschatten, en de risico’s juist onderschatten.” Zo zijn neussprays verslavend, kan melatonine bij verkeerd gebruik juist slaap verstoren, en bestaat de vrees dat laxeermiddelen misbruikt zullen worden door mensen met eetstoornissen. Door verkeerd medicijngebruik worden, naar schatting van de KNMP, ruim 40.000 mensen per jaar in het ziekenhuis opgenomen. Ook artsen-, consumenten- en patiëntenorganisaties waarschuwen al langer tegen bredere verkrijgbaarheid van uad-medicijnen.

4 Wat vindt de Eerste Kamer daarvan?

Een deel van de Eerste Kamer is het eens met de kritiek van de apothekers. Als een drogist of apotheker niet meer fysiek in de buurt hoeft te zijn, zet dat de deur open voor medicijnverkoop in „tankstations, supermarkten en bouwmarkten”, zei senator Tiny Kox (SP) vorige week. Hij sprak over de introductie van de „iPad-drogist” en zei te vrezen voor „meer ongelukken”.

Senator Hendrik-Jan Talsma van de ChristenUnie noemde de huidige wet „glashelder. Er moeten voldoende drogisten en assistent-drogisten aanwezig zijn in het verkooppunt. That’s it. Daar is helemaal geen woord Spaans of Frans bij.”

Lees ook: Supermarkt mag toch geen medicijnen verkopen met een drogist die via een tablet beschikbaar is

5 Hoe wil Kuipers de wet aanpassen?

Kuipers wil dit regelen via een verzamelwet, die is bedoeld voor bijvoorbeeld het corrigeren van onjuiste verwijzingen, redactionele fouten en technische aanvullingen of verduidelijkingen in bestaande wetten. Bij een ‘substantiële beleidswijziging’ van een wet moet er een apart wetsvoorstel komen. Volgens Kuipers gaat het bij de uad-medicijnen om „een technische wijziging”, om te „herstellen wat de bedoeling van de wet was” – geen substantiële beleidswijziging dus.

Volgens een deel van de senaat klopt dit niet en gaat het hier toch echt om een wezenlijke aanpassing van de Geneesmiddelenwet. „Dit is politiek omstreden”, zeiden bijvoorbeeld de senatoren Talsma en Greet Prins (CDA). Vijf partijen in de senaat – CDA, ChristenUnie, SP, Partij voor de Dieren en JA21 – dienen daarom deze dinsdag een motie in om deze wijziging in elk geval via een apart wetsvoorstel te regelen en dan in beide Kamers te bespreken. Kuipers zag dat niet zo zitten: „We maken er nu een omstreden situatie van, maar dat wil ik helemaal niet.”