Experts bestrijden bewering minister Yesilgöz over nareizigers

De dag nadat het kabinet Rutte-IV was gevallen, toonde demissionair minister Dilan Yesilgöz-Zegerius (Justitie en Veiligheid, VVD) zich bezorgd over asielzoekers die hun hele familie naar Nederland zouden halen. In talkshow Op1 vertelde ze zaterdagavond over asielzoekers die in Nederland mogen blijven, vervolgens hun gezinsleden laten overkomen, die op hun beurt weer ándere familieleden laten overkomen. „Dus dan kunnen er zomaar tien mensen komen na één asielzoeker?”, vroeg presentator Tijs van den Brink haar. „Héél veel”, antwoordde Yesilgöz vluchtig.

Maar het scenario dat Yesilgöz aan de talkshowtafel schetste, „de stapeling van nareis”, komt volgens betrokkenen in de praktijk nauwelijks voor.

Een asielambtenaar noemt het „een non-issue”. Vluchtelingenwerk stelt dat het stapelen van asielaanvragen „zeer zelden” gebeurt, het zou om „enkele tientallen” gevallen per jaar gaan (vorig jaar kwamen in totaal bijna vijftigduizend asielzoekers naar Nederland). De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), belast met het behandelen van aanvragen voor gezinshereniging, zegt die aantallen niet te kunnen bevestigen – de IND werkt nog aan een analyse. Ook bronnen uit de coalitie zeggen de cijfers niet te kennen, omdat het ministerie van Justitie en Veiligheid deze niet zou hebben gedeeld tijdens de geklapte onderhandelingen over migratie.

Een asielambtenaar noemt het „stapelaar”-scenario van demissionair minister Yesilgöz „een non-issue”

Volgens de huidige asielprocedure mogen erkende asielzoekers hun eigen gezinsleden naar Nederland laten komen. Meestal gaat het om hun partners en kinderen. Vorig jaar mochten op die manier ruim tienduizend ‘nareizigers’ naar Nederland afreizen, blijkt uit cijfers van de IND. De VVD wilde, met steun van het CDA, dat deze vorm van gezinsmigratie werd beperkt. De ChristenUnie vond dat, gesteund door D66, onacceptabel. De partijen waren het wel eens over het beperken van „nareis op nareis”, vertelden ze ook aan de talkshowtafel, maar hoeveel van die ‘nareizigers’ vervolgens zelf iemand laten overkomen, werd ook daar niet benoemd.

Een eerdere poging

De coalitie bereikte afgelopen zomer nog overeenstemming over het beperken van gezinshereniging, al was die van korte duur. Dat was toen de asielzoekerscentra zo vol zaten, dat er asielzoekers voor de poorten van het aanmeldcentrum in Ter Apel moesten slapen. Bijna een derde van de mensen in asielzoekerscentra heeft al een verblijfsvergunning en daarmee recht op een sociale huurwoning. Alleen: er zijn niet genoeg huizen. Maar daarmee houden deze statushouders wel plekken van asielzoekers bezet.

Demissionair staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel, VVD) had bedacht dat gezinsleden van statushouders die nog geen woning hadden, een half jaar extra zouden moeten wachten tot ze met hun familielid konden worden herenigd. Zijn ambtenaren waarschuwden hem al voor de juridische onhoudbaarheid van deze beperking, maar Van der Burg zette door.

Al snel, in december, oordeelden de rechtbanken Amsterdam, Arnhem, Haarlem en Breda dat de nareismaatregel in strijd is met de Nederlandse Vreemdelingenwet, Europese wet- en regelgeving en het internationaal recht. De hoogste bestuursrechter bij de Raad van State kwam in februari dit jaar tot eenzelfde uitspraak. Ongeveer 1.200 gezinsleden konden daarop alsnog naar Nederland komen.

Bij Op1 schetste Yesilgöz zaterdag een scenario van een „stapelaar”. Ze vertelde over partners van statushouders die volgens de huidige regels mogen overkomen, maar die in het land van herkomst alweer opnieuw zijn getrouwd. In dat geval moet het nieuwe gezin óók overkomen, zei de minister. En het nieuwe gezin wil volgens haar op zijn beurt afhankelijke familieleden – zoals grootouders of kinderen uit andere huwelijken – laten overkomen. „Het is niet waar vluchtelingenbescherming op is gericht”, zei Yesilgöz.

Tweestatusstelsel

„In theorie is dat scenario mogelijk”, reageert Martijn van der Linden van Vluchtelingenwerk, dat bijna alle gezinsherenigingsprocedures in Nederland begeleidt. Maar in de praktijk, zeggen ook andere betrokkenen, worden zulke verzoeken bijna altijd afgewezen door de IND. Asielzoekers die een opa of oma willen laten overkomen, moeten daarvoor een aparte procedure beginnen. „Je moet kunnen aantonen dat bijvoorbeeld niemand anders in Syrië voor opa of oma kan zorgen, of dat benodigde medicijnen echt niet verkrijgbaar zijn”, zegt Van der Linden. „Als de rechter er wel in meegaat, gaat de IND standaard in beroep. Dan volgt eindeloos getouwtrek.”

Yesilgöz, die de gesprekken over het inperken van migratie afgelopen negen maanden leidde, erkende ook dat voor het laten slagen van de gezinsbeperking het asielstelsel op de schop moet. Coalitiepartijen hadden al overeenstemming bereikt over het laten onderzoeken van herinvoering van het tweestatusstelsel. Binnen dat stelsel wordt onderscheid gemaakt tussen mensen die vluchten vanwege etniciteit, seksuele geaardheid, religie (de a-status), en mensen die vluchten voor oorlog en ander geweld (de b-status). Oorlogsvluchtelingen hebben in theorie minder rechten, omdat ze bij beëindiging van het conflict kunnen terugkeren.

Bij de invoering van de huidige Vreemdelingenwet in 2001 werden de twee statussen afgeschaft, om de IND en rechters vergeefse procedures te besparen. Op dit moment is Nederland het enige Europese land dat één asielstatus afgeeft. Duitsland is van plan om zijn tweestatusstelsel naar Nederlands voorbeeld af te schaffen.