Rapport: Europees beleid voor bodemverbetering faalt op alle fronten

Langlopende inspanningen om de bodemkwaliteit in Europa te verbeteren falen, met flinke consequenties voor milieu en biodiversiteit. In een rapport oordeelt de Europese Rekenkamer deze maandag zeer kritisch over het beleid rond bodembescherming in de EU. Hoewel inmiddels twee derde van de Europese bodems in slechte staat verkeert, doen de Europese Commissie en lidstaten te weinig die te verbeteren.

Een goede bodemkwaliteit is belangrijk – niet alleen om landbouw op lange termijn mogelijk te maken, maar ook omdat in de bodem koolstof ligt opgeslagen die door erosie vrij kan komen. Maar anders dan voor water- en luchtkwaliteit zijn er tot dit moment in Europa geen normen voor een gezonde bodem. Niet zonder gevolgen: 60 tot 70 procent van de bodems in Europa is ongezond, waarbij de situatie recent alleen maar verslechterd is.

De Rekenkamer oordeelt hard over vrijwel alle onderdelen van het Europese bodembeleid. Hoewel Brussel de afgelopen jaren wel voorwaarden rond bodemverbetering verbond aan landbouwsubsidies blijken die volgens de Rekenkamer veel te weinig ambitieus. „De eisen die EU-landen stellen aan de bodem vereisen nauwelijks veranderingen in landbouwpraktijken en kunnen de bodemgezondheid slechts marginaal verbeteren”, schrijven de onderzoekers. Ook constateren ze dat lidstaten beschikbare extra fondsen niet of nauwelijks inzetten voor bodemverbetering.

Nederland geen specifiek bodembeleid

Nederland doet het in het bijzonder slecht: hoewel de bodem er de hoogste vervuiling door mest kende van Europa, constateert de Rekenkamer dat Nederland geen specifiek beleid voert op bodemkwaliteit. Doordat Nederland een uitzondering kreeg op de Europese regels rond nitraat, verergerde volgens de Rekenkamer het bodemprobleem. En hoewel Nederland normen heeft gesteld rond bodembeheer, werden die in de onderzochte periode nul keer overschreden. Dat toont, schrijft de Rekenkamer, „dat deze normen niet veeleisend zijn”.

Het kritische rapport komt op een ongemakkelijk moment, slechts dagen na een wetsvoorstel van de Europese Commissie met het doel de bodemkwaliteit te verbeteren. Hoewel verwacht werd dat Brussel met nieuwe, harde normen voor bodemverbetering zou komen, ontbraken die in het voorstel van vorige week. Het leidde tot kritische reacties van groene Europarlementariërs en milieuorganisaties.

Het afzwakken van het wetsvoorstel is niet los te zien van de gevoelige discussie die in Brussel op dit moment woedt over de consequenties voor de landbouw van klimaat- en milieubeleid. Vooral over de zogeheten ‘natuurherstelwet’, die de staat van natuur moet verbeteren, verloopt de discussie verhit. Deze woensdag moet blijken of het wetsvoorstel het haalt in het Europarlement.

Rekenkamer-onderzoeker Eva Lindström zegt in een verklaring te hopen dat het rapport leidt tot een „wake-up call”. Een wetswijziging zou volgens haar moeten leiden tot het verhogen van de bodemnormen in heel Europa. Of het politieke draagvlak daarvoor bestaat is onzeker. De komende maanden zullen lidstaten en Europarlement de onderhandelingen starten over de nieuwe bodemwet.