Dit schimmige bedrijf vernietigde reputaties van Europese moslims

Het is maandagmiddag 9 juli 2018 als een redacteur van weekblad Elsevier de mailbox opent. Er zit een tip in. „Hallo”, schrijft Laurent Martin. „Dit zou interessant voor u kunnen zijn.”

Een week eerder schreef een aantal islamitische organisaties een open brief aan Eurocommissaris Frans Timmermans, waarin ze hem oproepen meer te doen tegen moslimhaat. Maar volgens de tipgever zit de Moslimbroederschap achter dit initiatief. Hij legt uit hoe de ondertekenaars „allemaal op de een of andere manier” in verband zijn te brengen met deze „radicale” islamitische beweging.

Brero is gespecialiseerd in het ‘hoogst agressief’ verspreiden van negatieve informatie

„Voila!”, mailt de Elsevier-redacteur de volgende dag terug, met een link erbij. De informatie uit de mail is verwerkt tot een artikel op de website van het opinieweekblad. De kop: „Moslimbroederschap lobbyt bij Frans Timmermans.” Elsevier schrijft dat een open brief aan de Eurocommissaris afkomstig is van „nogal wat organisaties die op de een of andere manier zijn verbonden met de Moslimbroederschap, de islamitische beweging die de sharia voorstaat”.

Na het verschijnen van het artikel laat een Zwitsers bedrijf zijn opdrachtgever trots weten dat „het equivalent van Time magazine” een „zeer negatief artikel over de Moslimbroederschap” heeft geschreven, „met de elementen die wij gaven aan de journalist”.

Laurent Martin bestaat niet. Het is een nepprofiel, gecreëerd met het doel om prominente moslims in Europa reputatieschade toe te brengen.

Geheime operatie

De geheime operatie vindt zijn oorsprong in 2017, als een Arabische burenruzie ontstaat waar de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) en Qatar partij in zijn – twee kleine, rijke olielanden aan de Perzische Golf. Het belangrijkste onderwerp is de Moslimbroederschap, een pan-islamitische politieke beweging. De VAE ziet ze als een bedreiging. Niet zozeer vanwege de soennitische, conservatieve ideeën – die hebben de Emiraten zelf ook. Wel vanwege haar politieke ambities: na de Arabische Lente (2011) kwamen in verschillende landen via verkiezingen Moslimbroeders aan de macht. Terwijl de heersers van de VAE vrezen dat hen hetzelfde lot te wachten staat, steunt Qatar de Moslimbroederschap juist. In juni 2017 verbreken de Emiraten, gesteund door Saoedi-Arabië en andere bondgenoten, daarom alle diplomatieke banden met Qatar.

Te midden van dit oplopende conflict heeft de emir van de Verenigde Arabische Emiraten, Mohammed bin Zayed (alias ‘MbZ’), een plan. Hij wil de invloed van Qatar en de Moslimbroederschap terugdringen via een Europees pr-offensief. Aanhangers die de beweging ondersteunen of financieren, moeten in diskrediet worden gebracht.

Daarvoor halen de Emiraten een speciale gast naar de Golf. Op 8 augustus 2017 landt detective Mario Brero (76) in Abu Dhabi, de hoofdstad van de Emiraten.

Vanuit een hotel appt de detective zijn contactpersoon Matar, een inlichtingenofficier van de Emiraten. „Mijn beste Matar, we zijn in Abu Dhabi in het Fairmont, in prachtige suites.” Nadat hij zich heeft opgefrist, trakteert Matar zijn gast op een uitgebreid buffet. Als de borden leeg zijn, komt een waterpijp op tafel.

Mario Brero is oprichter van het Zwitserse inlichtingen- en communicatiebureau Alp Services en is gespecialiseerd in, zoals hij het zelf omschrijft, ‘dark PR’: het verspreiden van negatieve informatie over een doelwit. „Hoogst agressief en offensief”, om iemands imago te „vernietigen”, aldus een intern Alp-document uit juli 2017.

In Abu Dhabi stelt Brero de Emirati’s voor om zo’n campagne los te laten op Moslimbroeders in Europa. „We zouden onze doelwitten in diskrediet willen brengen door gênante en compromitterende informatie discreet en massaal te verspreiden”, staat in zijn voorbereidende gespreksnotities. „In de ogen van de media/publiek/ambtenaren zouden ze overkomen als smeerlappen, gecorrumpeerden of extremisten.” De kracht hiervan kan niet worden onderschat, stelt Brero, die verwijst naar wat een jaar eerder in de Verenigde Staten gebeurde: „Volgens veel experts heeft Hillary Clinton de presidentsverkiezingen verloren vanwege ‘nepnieuws’ dat op sociale media en niet-traditionele media werd verspreid. Wij zouden vergelijkbare tools gebruiken tegen uw tegenstanders.”

Dat zien de Emiraten wel zitten. Het land sluit in eerste instantie een contract met Alp voor vier tot zes maanden, voor anderhalf miljoen euro. Het zal daarna worden verlengd; Mohammed bin Zayed gaf de afgelopen jaren minimaal 5,7 miljoen euro uit aan lastercampagnes tegen prominente moslims in Europa.

Dit alles blijkt uit een recent megalek bij Alp Services: hackers maakten ruim 17 gigabyte aan mails, telefoongesprekken, foto’s en interne rapporten buit. De informatie viel in handen van het Franse onderzoeksplatform Mediapart, dat het deelde met NRC en andere media van het netwerk European Investigative Collaborations.

Uit de data blijkt dat islamitische organisaties, activisten en politici stelselmatig in diskrediet werden gebracht door hen in verband te brengen met de Moslimbroederschap. Het gaat om minstens duizend moslims en vierhonderd organisaties in achttien Europese landen. Hun namen werden doorgegeven aan de Emiraten en op een kaart gepresenteerd als een „maffia-achtig netwerk”. Ook Nederland was doelwit. Een GroenLinks-Kamerlid kwam in opspraak na een agressieve campagne tegen haar organisatie. Voor de operaties werden online nepprofielen opgezet, journalisten en wetenschappers betaald en politici ingefluisterd.

Nederland

Om reputaties te vernietigen bedient Alp zich van een uitgebreide gereedschapskist. De eerste stap is dat het bedrijf allerlei Europese burgers en organisaties aanwijst als sympathisanten van de Moslimbroederschap. Ook in Nederland. Op 15 oktober 2018 presenteert Brero in Abu Dhabi aan inlichtingenman Matar een eerste studie naar vermeende Nederlandse sympathisanten van de Moslimbroederschap. Volgens de gespreksnotulen, deel van het datalek, vraagt Matar na die presentatie om een uitgebreider Nederlands overzicht; hij wil meer weten over de mensen die Brero heeft genoemd.

Wie zijn deze Nederlanders die volgens Alp en de Emiraten de Moslimbroederschap steunen? Alp blijkt het net breed uit te werpen. Zo worden Nederlandse medewerkers van Amnesty International en Transparency International bij naam genoemd. Ze worden betiteld als „openlijk kritisch” over de Emiraten, alhoewel „niet-direct Moslimbroederschap”. Diverse Nederlandse journalisten worden ook onder dit kopje geschaard; bij NRC gaat het bijvoorbeeld om buitenlandredacteur Floris van Straaten, buitenlandcolumnist Carolien Roelants en voormalig Jemen-correspondent Judith Spiegel.

Ook worden enkele islamitische organisaties aangewezen als „sleutelorganisaties van de Moslimbroederschap”. Het gaat onder meer om de Vereniging van Imams in Nederland, waar ruim honderd vooral Marokkaanse imams lid van zijn, en om SPIOR, de koepelorganisatie van Rotterdamse moskeeën. De politieke partijen Nida, Denk, de Arnhemse burgemeester Ahmed Marcouch, diverse projecten tegen discriminatie en zelfs halal-vleeskleurmeesters: allemaal worden ze bij de Emiraten gepresenteerd als figuren die „aan de Moslimbroederschap zijn gelinkt”.

Al deze mensen en organisaties zijn voor zover bekend géén onderdeel van de Moslimbroederschap. De beweringen worden ook niet of nauwelijks onderbouwd. Een foto waarop toenmalig Nida-politicus Nourdin el Ouali poseert met een vermeende Moslimbroeder, is al genoeg om hem tot de beweging te rekenen. Marcouch wordt tot Moslimbroeder bestempeld omdat hij „volgens geruchten een bewonderaar is van Yusuf al-Qaradawi”. Dat was een onlangs overleden Moslimbroeder-geestelijke met een grote aanhang in de Arabische wereld.

Niets in de buitgemaakte data wijst erop dat de Emiraten die lijsten met namen kritisch bekijken of de vraag stellen of iemand wel écht lid is van de Moslimbroederschap. Ze laten het bedrijf vrij in het kiezen van hun doelwitten.

Een van hen is Hande Taner, een nu 25-jarige Nederlandse van Turkse komaf, die woordvoerder is van Femyso, een Europees netwerk voor moslimjongeren. Ze organiseren campagnes en bijeenkomsten met Europese subsidie. We spreken Taner vorige maand in een café in Parijs. Voorover leunend leest ze op een laptop het dossier dat Alp over haar heeft aangelegd. „O, zestien pagina’s over mij.” Nadat ze alles heeft doorgenomen, kijkt ze op. „Ik kan niet zeggen dat ik verbaasd ben”, zegt ze. „We hadden altijd al het vermoeden dat de campagne tegen ons gecoördineerd was. We wisten alleen niet door wie.”

Discreet beïnvloeden

Alp merkt Femyso in 2018 aan als een „belangrijk Moslimbroeder-doelwit” en wil de organisatie een „zeer negatieve” reputatie bezorgen. Een actieplan uit dat jaar beschrijft de strategie. Op Google moet negatieve informatie verschijnen over Femyso, op Wikipedia moeten belastende pagina’s worden aangemaakt, politici moeten „discreet” worden beïnvloed. Ook stelt Alp zich ten doel „tien negatieve artikelen” te laten publiceren over Femyso.

Er worden nepaccounts en e-mailadressen aangemaakt om media te voeden met negatieve informatie over Femyso. Zo kan het dat Elsevier in juli 2018 naar aanleiding van de mail van ‘Laurent Martin’ ook Femyso noemt als een organisatie met Moslimbroederbanden.

De nepprofielen van Alp maken het werk af. Eind augustus verschijnen in korte tijd plots overal berichten over Femyso. Door ene ‘Tanya Klein’ bijvoorbeeld. „Een Franse, joodse journaliste die wij creëerden”, schrijft Alp in een ‘impact assessment’ voor de Emiraten. Op het weblog van het Franse onderzoeksplatform Mediapart publiceert ‘Tanya Klein’ een stuk over „het verborgen gezicht van Femyso”. Op het open platform Medium schrijft ‘Farrah Ahmed’ – ook al een Alp-creatie – dat de jongerenvereniging zou heulen met „terroristische groepen zoals Hamas”. En op Muslim-Brotherhood-Watch.com valt te lezen dat ze via-via „haat tegen joden” zouden bevorderen. De site is, alweer, een creatie van Alp, zo toont een Excelbestand waarin het bedrijf de gebruikersnamen en wachtwoorden van in totaal 121 nepaccounts bijhield.

De blogs zijn inmiddels vrijwel allemaal verwijderd. Maar wie rond die tijd op Google.fr op het woord ‘Moslimbroederschap’ zoekt, krijgt als eerste resultaat de foute ‘banden’ met Femyso te zien, stelt Alp in 2018 tevreden vast in een verslag.

De tientallen vrijwilligers van Femyso weten ondertussen niet wat ze overkomt. „Overal doken opeens berichten op”, vertelt Hande Taner, „waarin steeds dezelfde soort beschuldigingen stond. Daardoor dachten wij al dat het een campagne was. Maar dat er een heel land achter zou zitten, dat hadden we niet gedacht.”

Waar zouden die schimmige banden van Femyso met de Broederschap dan precies uit bestaan? De jongerenclub is 27 jaar geleden opgericht met betrokkenheid van moslimkoepel FIOE, die op zijn beurt door Europese inlichtingendiensten wordt aangewezen als een vehikel van de Broederschap. Daarnaast waren meerdere Femyso-bestuurders kinderen van bekende Moslimbroeders. Strikt genomen bestaat er dus wel een ‘band’, op z’n minst vanuit het verleden of via gezinnen.

Maar wat zegt dat over de huidige organisatie?

Niet zo veel, zegt islamoloog Joas Wagemakers van de Universiteit Utrecht. Hij doet onderzoek naar de Moslimbroederschap. „Clubs zoals Femyso komen voort uit de bredere subcultuur van de Moslimbroederschap, maar horen niet bij de organisatie. Ook delen zij lang niet altijd de ideologie van de Broederschap, die toch al niet strak omlijnd is.”

De Moslimbroederschap heeft in Europa geen formele organisatie met leden of een duidelijke ideologie, schetst Wagemakers. Die vaagheid maakt het makkelijk om mensen te beschuldigen van ‘banden’ met de beweging – en maakt het ontkennen daarvan moeilijker. Hoe bewijs je immers dat je géén lid bent van een groepering waarvan je geen lid kunt worden?

Er wordt zo veel mogelijk over haar verzameld. Online posts, video’s, lezingen, uitspraken

De vermeende banden tussen Femyso en de Broederschap worden volgens Wagemakers sterk uitvergroot. „Uit niets blijkt dat men in opdracht van de internationale Moslimbroeders zou werken. Ze opereren onafhankelijk en houden zich bezig met activisme, zoals het strijden tegen moslimdiscriminatie.”

Probleem voor Femyso is dat de bekendste expert op het gebied van de Europese Moslimbroederschap daar anders over denkt. Lorenzo Vidino, directeur van het extremisme-programma aan de Amerikaanse George Washington University, publiceert al jaren over de beweging en voert de boventoon in de media erover. En híj stelt in zijn rapporten dat Femyso toch echt „onder de paraplu van de Moslimbroederschap valt” en daarom zeer argwanend bekeken moet worden.

Een onafhankelijke wetenschapper is Vidino echter niet, zo onthullen de bij de hack buitgemaakte stukken van Alp. Vidino liet zich via Alp betalen door de Emiraten, blijkt uit een contract van 27 januari 2018. In ruil voor aanvankelijk 3.000 euro belooft de wetenschapper „interessante geruchten/leads” over de Moslimbroederschap door te geven aan Alp. Ook zal hij een lijst met namen van „vermeende leden” in Europese landen aanleveren.

Vidino schrijft daarna diverse rapporten voor Alp, waarin individuen en organisaties als Broederschapsleden worden bestempeld. Tegen april 2020 heeft Brero meer dan 10.000 euro overgemaakt aan Vidino. Of er daarna nog betalingen waren, is uit het datalek niet op te maken.

Lees ook dit interview met Bouchallikht, uit maart 2021: ‘Ik moet steeds uitleggen waar ik écht voor sta’

Wolf in schaapskleren

Later dat jaar plaatst GroenLinks Kauthar Bouchallikht (dan 26 jaar) op de kandidatenlijst voor de Tweede Kamerverkiezingen. Zij was bestuurder van Femyso. Publicist Carel Brendel maakt er melding van op zijn blog: de kandidate zou leiding geven aan een organisatie van de Moslimbroederschap. Hij haalt met name Vidino aan om dat te onderbouwen.

Er volgt een wekenlange mediastorm. Ook in NRC en de Volkskrant wordt Vidino geciteerd om de band tussen Femyso en de Moslimbroeders te beschrijven. In het hoofdredactioneel commentaar van De Telegraaf wordt Bouchallikht een „wolf in schaapskleren” genoemd. GroenLinks komt onder druk te staan haar kandidatuur in te trekken, wat de partij weigert. Bouchallikht wordt met voorkeurstemmen in de Tweede Kamer gekozen.

Ondertussen is Hande Taner begonnen als Femyso-woordvoerder. Alp is in 2020 niet tevreden over de campagne tegen Femyso. De naam is weliswaar beschadigd, maar de organisatie krijgt nog altijd Europese subsidie. Het is tijd voor een nieuwe aanval – op de kersverse woordvoerder.

„We werken aan een casestudie over Hande Taner, een jonge vrouwelijke activiste, Nederlands van Turkse komaf”, mailt een Alp-medewerker op 9 november 2020 aan geheim agent Matar. In de casestudie wordt zo veel mogelijk over Taner verzameld. Alp schraapt online posts, retweets, video’s en lezingen bij elkaar. Het leidt tot een rapport waarin al haar uitingen worden geanalyseerd. Alp stelt vast dat Taner islamofobie probeert te „criminaliseren”, omdat ze pleit voor het bestraffen van uitingen van moslimhaat. Dit zou haar „affiniteit met Erdogans agenda” blootleggen – Turkije wordt net als Qatar gezien als een land dat de Moslimbroederschap steunt.

Tenslotte beschuldigt Taner „op agressieve wijze” de Franse regering van racisme, noteert Alp, omdat Frankrijk een hoofddoekverbod in bepaalde ruimtes heeft ingesteld. De conclusie die het bedrijf trekt: de „militante” Hande Taner is „geïnfiltreerd” in de Raad van Europa. Alp laat de Emiraten weten dat het „Franse politici zal informeren over haar gevaarlijke en verdeeldheid zaaiende houding over republikeinse waarden”.

„Heel erg bedankt”, reageert Matar.

Deze verdachtmakingen gedijen in een klimaat waarin sommigen toch al denken dat moslims Europa van binnenuit willen aanvallen

Hoe Alp het precies aan de man brengt, is uit de gelekte stukken niet op te maken. Maar enige tijd later verschijnen in de Franstalige pers inderdaad artikelen over Taner die het narratief van Alp volgen. Weekblad Le Vif roept haar uit tot „de nieuwe Europese sluierlobbyist”, die „hetzelfde discours” als Erdogan zou uitdragen. Het Franse rechtse weekblad Marianne beschrijft hoe Taner „Frankrijk hard aanvalt” door het van racisme te beschuldigen. Uit de gelekte documenten blijkt dat een andere Marianne-journalist geregeld door Alp werd gevoed met informatie.

In de dagen na de artikelen over Taner storten twee Franse ministers zich op Femyso. In een brief aan Helena Dalli, Eurocommissaris voor Gelijkheid, eisen ze opheldering over de EU-subsidies. „Deze organisatie maakt regelmatig agressieve en lasterlijke opmerkingen over Frankrijk en zijn instellingen, zoals onlangs opnieuw”, verwijzen de ministers naar Taner, zonder haar overigens bij naam te noemen.

Ook Europarlementariërs beginnen vragen te stellen over de subsidie aan de ‘Moslimbroeders’ van Femyso. „Erkent de Commissie de banden tussen Femyso en deze islamitische terreurorganisatie?” vraagt een groep extreemrechtse parlementariërs. Daarop maakt de Europese Commissie in 2022 bekend dat het Femyso geen subsidie meer verleent. Of dat te maken heeft met de ophef, laat de Commissie in het midden.

Subsidie onthouden

Zo doet Alp het in heel Europa. Journalisten worden gevoed met informatie over ‘Moslimbroederbanden’, waarna er berichten over verschijnen. Op de achtergrond versterkt Alp de impact door er via nepaccounts en nepblogs een schepje bovenop te doen en de vermeende Moslimbroederbanden bij politici onder de aandacht te brengen. Zo komen de doelwitten van Alp in een publiciteitsstorm terecht, waarna autoriteiten zich genoodzaakt achten actie te ondernemen.

Bij het weigeren van een Nederlandse subsidie speelt Alp eveneens een rol. Alp wil de islamitische hulporganisatie Islamic Relief in opspraak brengen en ontdekt dat leidinggevenden in het verleden antisemitische uitlatingen hebben gedaan op Facebook. Die worden gelekt aan de Britse krant The Times, waarna een golf aan publicaties volgt, ook over vermeende banden met de Moslimbroederschap. De betrokken leidinggevenden bij Islamic Relief worden ontslagen, maar het mag niet baten. Het nieuws bereikt Duitsland, waar de regering in 2020 aankondigt dat Islamic Relief geen subsidie meer krijgt. Dat bericht wordt opgepikt door blogger Carel Brendel, wat aanleiding geeft tot Kamervragen, waarna ook Nederland besluit Islamic Relief een miljoenensubsidie te onthouden. Een Alp-medewerker mailt het „goede nieuws” uit Nederland trots naar de Emiraten.

De doelwitten van Alp blijven beschadigd achter. „Het Moslimbroeder-frame is heel krachtig”, zegt oud-politicus Nourdin el Ouali van Nida, die ook door het bedrijf werd onderzocht. „Met het bestempelen van iemand als Moslimbroeder zeg je eigenlijk: die is gevaarlijk. Het is een stigma dat aan je blijft kleven, zonder dat je je ertegen kunt verweren.”

„Het is bedoeld om je neer te zetten als een wolf in schaapskleren”, zegt de Arnhemse burgemeester Marcouch die bij de Emiraten werd gepresenteerd als Moslimbroeder. Dit soort beschuldigingen achtervolgen hem al langer. „In Nederland is dit ook wel door PVV’ers gezegd.” Dat ook de Emiraten dit soort laster stimuleren, verrast hem. „Ik had niet kunnen bedenken dat deze kwaadaardige verdachtmakingen ook op statelijk niveau worden aangemoedigd.”

„De campagne heeft ons zware schade toegebracht”, zegt Hande Taner van Femyso. „Onze naam is verwijderd uit de jeugdadviesraad van de Raad van Europa. De anti-racismecoördinator en de anti-moslimhaatcoördinator van de EU willen ons niet meer ontvangen. E-mails worden niet meer beantwoord. Onze naam is besmet.”

Femyso vraagt de Europese Ombudsman een onderzoek in te stellen naar de campagne. Vooral het gemak waarmee Femyso’s reputatie werd besmeurd, beangstigt Taner. „Deze verdachtmakingen gedijen in een klimaat waarin sommigen toch al denken dat moslims Europa van binnenuit willen aanvallen. Dat was pijnlijk om mee te maken: het gevoel dat het niet uitmaakt wat je zegt, je wordt toch niet vertrouwd.”

Volgens het laatste stappenplan uit het datalek zou de samenwerking tussen Alp en de Emiraten duren tot 2025. Er staan nog honderden potentiële doelwitten op de lijst.