N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Necrologie
Alan Arkin (1934-2023) Acteur Alan Arkin is een van de laatste karakteracteurs met een loopbaan zo lang dat hij al een kwart eeuw grootvaders speelde. In ‘The Kominsky Method’ liet hij recent nog de hele staalkaart van zijn tragikomische kunnen zien.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data102392087-1d9fe1.jpg)
Het duurt welgeteld één aflevering en dan zijn de rollen omgedraaid. Eigenlijk is tv-serie The Kominsky Method (2018-2021) over een oudere acteercoach en zijn agent de beste samenvatting van de loopbaan van de deze week in zijn woonplaats Carlsbad Californië overleden acteur Alan Wolf Arkin. Arkin overleed aan de gevolgen van hartklachten, hij werd 89 jaar.
In The Kominsky Method speelt Arkin de agent. Hij was zelden een ‘leading man’, maar een van de laatste karakteracteurs, zoals dat zo mooi heet.
De serie opent met een scène waarin acteur Michael Douglas als acteercoach (en een opgeklopte versie van zijn ijdele zelf) allerlei tegelijkertijd diepzinnige en nietszeggende theorieën over acteren ontvouwt en vervolgens te laat komt voor de lunch met zijn oudste vriend Arkin. Die merkt daarop droogjes op: „Je vond het zeker moeilijk om de juiste sjaal uit te kiezen?” Daarna pingpongt het drie seizoenen venijnig verder tussen die twee. Maar met dat ene zinnetje heeft Arkin zich van aangever tot hoofdpersoon gepromoveerd. Het is natuurlijk niet alleen dat zinnetje, maar de timing waarmee hij het uitspuwt, gemeen uit gewoonte, liefdevol door gewenning. En hoe hij daar in dat restaurant zit te wachten. Beschaafd. Maar pas maar op. Deze man is een universum in zichzelf.
Onderkoelde ironie
Dat gold ook voor de rol waarmee hij bekend werd bij de filmkijkers van nu: die van mopperige opa op de achterbank van het kanariegele Volkswagenbusje waarmee de familie Hoover in Little Miss Sunshine (2006) dwars door Amerika trekt zodat de zevenjarige Olive kan meedoen aan een wedstrijd voor schoonheidskoninginnetjes. Hij is uit het bejaardentehuis gezet omdat hij zijn medebewoners van tijd tot tijd aan een snuifje heroïne hielp. Én hij geeft een van de mooiste motivatiespeeches uit de filmgeschiedenis. Het leverde hem een Oscar voor Beste Bijrol op. Sinds Little Miss Sunshine heeft Arkin nog ontelbare grootvaders gespeeld, maar ze waren allemaal anders. Arkin was een acteur die complexe en tegenstrijdige kanten van een personage zichtbaar kon maken met de terloopsheid waarmee je door een catalogus bladert.
Daarom wordt hij waarschijnlijk ook het meest om zijn tragikomische kunnen wordt geroemd. Hij kon licht schakelen tussen zware emoties. Hij bracht altijd een zekere ironie en onderkoeldheid in, vanuit zijn temperament. Dat was een stijl en had weinig te maken met het genre van de film, toneelstuk, of serie.
Oosterse filosofie
Arkin speelde op alle soorten podia en schermen. Maar hij was ook een van die acteurs, die vanaf het moment dat hij in 1963 op Broadway in New York debuteerde, simpelweg de kans kreeg om heel veel te spelen. Met zo’n lange en rijke carrière kun je niet meer dan een greep doen uit zijn onvergetelijke rollen: de panische kanonnier bijvoorbeeld in de satirische WWII-film Catch 22 (1970); een uitgebluste makelaar in David Mamets messcherpe kritiek op de onroerendgoedhandel Glengarry Glen Ross (1992), een psychiater die een huurmoordenaar opleidt in Grosse Pointe Blank (1997).
Later in zijn leven raakte hij vanuit een zekere somberte die hij ook kende geïnteresseerd in Oosterse filosofie. Zijn artistieke credo is daar zeker door geïnspireerd: „Veel acteurs zijn er beter in om net te doen alsof ze anderen zijn, dan om zichzelf te zijn. Als ik mijn werk te serieus begin te nemen, herinner ik mezelf eraan dat ik ook alleen maar doe alsof ik een mens ben.”
