Protest en debat na mislukken Landbouwakkoord; ‘Plan B’ is er nog niet

Reportage

Kamerdebat Mislukt Landbouwakkoord Om polarisatie te voorkomen, gaat het kabinet het eigen landbouwplan deze zomer alsnog eerst afstemmen met boeren.

De ministers Christianne van der Wal en Piet Adema tegenover de oppositie tijdens het debat over het mislukte landbouwakkoord.
De ministers Christianne van der Wal en Piet Adema tegenover de oppositie tijdens het debat over het mislukte landbouwakkoord. Foto Bart Maat

Verwarring in de Tweede Kamer op donderdag, van links tot rechts. Het kabinet komt eind september met een eigen plan, nu het Landbouwakkoord vorige week is geklapt. Maar over dat plan wordt deze zomer wel weer overlegd met boeren, supermarkten, provincies en landschapsorganisaties. Dus opnieuw onderhandelen in een poging tot een akkoord te komen?

„Alle alarmbellen” gaan af als minister Piet Adema (Landbouw, ChristenUnie) weer begint over „processen” en „verbinding” met partijen zoeken, zei GroenLinks-leider Jesse Klaver.

Nee, het kabinet is echt aan zet nu boerenorganisatie LTO de onderhandelingen heeft afgebroken, zei Adema. Om het „broze vertrouwen” tussen boeren en overheid dat tijdens het overleg is opgebouwd te behouden, is wel afstemming nodig. Zo creëer je draagvlak voor lastige maatregelen om de landbouw tot 2040 te verduurzamen. Anders krijgen we weer boerenprotesten, zei Adema.

Die dreiging van boze boeren, tractorblokkades en brandende hooibalen op de snelwegen blijft hangen. Voorafgaand aan het Kamerdebat over het mislukte Landbouwakkoord had actiegroep Farmers Defence Force (FDF) opgeroepen tot een grote demonstratie in Den Haag. Op sociale media ging een oproep rond – met telefoonnummers van CDA’ers – om druk op hen uit te oefenen om uit de coalitie te stappen. Er stond een foto van FDF-leider Mark van den Oever bij: hij ontkende verantwoordelijk te zijn voor het bericht, maar had „geen medelijden” met de politici, zei hij.

Premier Mark Rutte (VVD) noemde, bij de NOS, de actie „pure, pure intimidatie”. Het nieuwe CDA-Kamerlid Eline Vedder, een Drentse melkveehouder, zei op Twitter dat ze „knap ziek” was van alle nare telefoontjes en appjes die ze kreeg. Maar inmiddels had ze ook een „sorry” binnengekregen, zei ze tijdens het debat. Dat gaf haar weer „hoop en vertrouwen” in „wat voor mooi, wonderlijk wezen de mens eigenlijk is.”

Boeren tijdens een demonstratie van Farmers Defence Force op het Malieveld.
Foto Bart Maat

Opmars verhinderd

De FDF-demonstratie trok uiteindelijk enkele honderden in plaats van duizenden boeren. De politie verhinderde een opmars naar het Tweede Kamer-gebouw en verrichte zeven arrestaties. Partijleider Caroline van der Plas van de BoerBurgerBeweging (BBB) besloot niet te spreken bij het boerenprotest. FDF had volgens haar „niet specifiek genoeg” afstand genomen van de „bedreigingen en intimidatie van Kamerleden en het rondsturen van nummers”, twitterde zij. ’s Avonds blokkeerden boeren even N-wegen en de Rijnbrug bij Rhenen.

Niet alleen onder boeren, ook bij de oppositie in de Kamer is weinig vertrouwen meer in het landbouwbeleid van het kabinet. Zes maanden lang kreeg de Kamer geen antwoord op vragen over het Landbouwakkoord, dat zou de onderhandelingen schaden. Nu is er geen akkoord, en krijgt de Kamer nog steeds nauwelijks informatie over hoe het verder gaat.

Minister Adema zei de Kamer vorige maand dat het kabinet al bezig was met eigen plannen, mocht het akkoord mislukken. „Natuurlijk zijn we die aan het uitwerken”, zei hij toen. Nu zei Adema dat er nog geen „Plan B” was dat hij met de Kamer kon delen, wel „bouwstenen” uit de onderhandelingen die eerst zorgvuldige uitwerking vroegen. „Dat wijkt inderdaad af van wat ik eerder gezegd heb”, gaf hij toe.

De fracties van coalitiepartijen VVD, D66, CDA en ChristenUnie hielden elkaar stevig vast. Geen van hen interrumpeerde elkaar tijdens het eerste deel van het debat. Van „de suggestie” dat het landbouwbeleid en de stikstofaanpak al een jaar stilligt, namen ze afstand. Er is inmiddels toch een regeling om ‘piekbelasters’ uit te kopen, en op 1 juli moeten provincies hun gebiedsplannen indienen voor verbetering van water, lucht en bodem?

CDA-Kamerlid Vedder, die inviel omdat vaste landbouwwoordvoerder Derk Boswijk een begrafenis had, liet zich niet verleiden tot uitspraken over het streven de stikstofuitstoot te halveren in 2030. De CDA-wens om hierover te heronderhandelen – wat de partij al bijna een jaar niet aandurft – is een gevoelig punt, waar andere partijen graag op drukken.

D66-Kamerlid Tjeerd de Groot ging op zijn beurt niet in op de kritiek dat zijn partij binnen de coalitie geen duurzaam landbouwbeleid van de grond krijgt. Wel deelde De Groot sneren uit naar GroenLinks, BBB en zelfstandig Kamerlid Pieter Omtzigt, wat tot irritatie leidde. Omtzigt eiste en kreeg excuses omdat De Groot beweerde dat hij de zaal had verlaten.

Misverstand

Op de dinsdag dat LTO de onderhandelingen afbrak, speelde mogelijk een „misverstand” mee, vertelde minister Adema nog. Tijdens een crisisoverleg een week eerder hadden premier Rutte en vijf ministers toegezegd concessies te kunnen doen. LTO verwachtte dat het kabinet die punten zou uitwerken en schriftelijk overleggen, maar dat gebeurde niet.

Kort voor het laatste overleg op die dinsdag zijn ambtenaren slechts met één A4’tje naar LTO gegaan. „Bouwstenen op weg naar overbrugging” stond er boven het schematische lijstje met acht punten, van de bescherming van landbouwgrond tot innovatie.

Een van de zorgen van LTO was bijvoorbeeld een norm voor het aantal stuks vee per hectare. „We begrijpen de zorgen”, was de korte reactie van het kabinet, „en we bespreken serieuze varianten en alternatieven”.

Voor LTO was het niet genoeg. In een verdere uitwerking was de boerenorganisatie die avond niet meer geïnteresseerd. „Het heeft me hevig gefrustreerd dat het zo is gegaan”, moest Adema kwijt.