N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data102237052-8ddf12.jpg)
Huurlingen kunnen voor een staat de lastige klusjes opknappen. De Wagner Groep van Prigozjin heeft dat voor de Russische president Vladimir Poetin vaak gedaan. In Afrika en in het Midden-Oosten, en natuurlijk in Oekraïne stond het huurlingenleger aan de frontlijn. Wagners reputatie is gebaseerd op meedogenloosheid en omdat strijders gerekruteerd worden in gevangenissen is het moreel niveau van de huurlingen lager dan dat van een regulier leger. Huurlingen zijn ook bij westerse (groot)machten populair omdat hun lot niet drukt op de publieke opinie en de politieke besluitvorming. De VS trekken hun militairen in bepaalde gevallen terug omdat het thuisfront niet graag ‘body bags’ ziet in de media. Huurlingen van Blackwater zijn al sinds 1996 actief voor de VS.
Het primaat van de politiek blijft onaangetast, want huurlingen plegen geen staatsgrepen. Ze vechten voor de hoogste bieder en daarom wordt aangenomen dat zij politiek neutraal zijn.
Zo niet Prigozjin en Wagner. Prigozjin heeft zijn ontevredenheid over defensieminister Sjojgoe meermalen in de media geventileerd en hij ligt verbaal al maanden op ramkoers met Poetin. Nu is hij met zijn troepen naar Rostov opgetrokken waar het Russische hoofdkwartier gevestigd is en marcheert hij tot enkele honderden kilometers afstand van Moskou. President Loekasjenko van Wit-Rusland heeft hem weten over te halen terug te keren. Maar onmiskenbaar is dit muiterij, en misschien zelfs een poging tot een staatsgreep en daarmee een schending van het primaat van de politiek dat stelt dat professionele militairen zich nooit mengen in de politieke besluitvorming. Dat primaat geldt voor westerse landen, democratieën, maar ook voor Rusland.
Betrouwbaarheid
Inlichtingendiensten hebben op de achtergrond veel politieke invloed. Er is een symbiotische relatie tussen elite, industriëlen, militairen en politici, maar militairen die muiten tegen het civiele gezag is eenvoudigweg ongewoon voor Rusland. Laat staan dat huurlingen gaan muiten en de facto dicht in de buurt van een staatsgreep komen. Want als je naar Moskou optrekt, dan komt het daar wel op neer.
Kun je huurlingen gebruiken bij wat men de ‘tip of the spear’ noemt?
Prigozjin heeft het primaat van de politiek gebroken en tijd zal leren welke militaire consequenties daaruit voortvloeien, want het zegt iets over de resterende militaire macht van Rusland, en het geeft Oekraïne nieuwe kansen. Al was het maar omdat de Russische strijdkrachten hierdoor niet bepaald sterker worden. Het zal ook persoonlijke gevolgen voor Prigozjin hebben. Hij kan nooit meer rustig slapen en het is verstandig dat hij uit de buurt van hotelramen blijft.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data102234974-97e0c9.jpg)
Maar het moet ons ook doen nadenken over de inzet van Private Military Companies (PMC’s). Kun je PMC’s gebruiken bij wat men de ‘tip of the spear’ noemt? Het geweld dat huurlingen uitoefenen kan zich kennelijk toch tegen de staat keren. PMC’s zijn duidelijk toch niet zo politiek neutraal als deskundigen als Peter Singer (één van de autoriteiten op het gebied van PMC’s) en anderen dachten.
In Nederland kennen wij wel civiel-militaire samenwerking en er worden civiele bedrijven ingehuurd voor ondersteunende diensten. Maar het vechten wordt nooit uitbesteed aan de private sector. En ook uitzendingen worden alleen door beroepsmilitairen uitgevoerd. Het lijkt zeer verstandig om dit zo te houden.
Nederlandse militairen houden zich aan het primaat van de politiek omdat zij zo getraind en opgeleid zijn. Het is ondenkbaar dat Nederlandse militairen zich op deze wijze bemoeien met de politiek. Een huurlingenleger lijkt een aantrekkelijke optie, maar de kracht van een professionele krijgsmacht ligt toch wel degelijk in haar betrouwbaarheid als dienaar van de staat.
