Mark Rutte draait weg uit het debat over gaswinning

Posted on June 7, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Debat enquêtecommissie gaswinning Premier Rutte houdt vol dat hij het beste voor had met Groningen. De oppositie vertrouwt hem niet. „Ik denk dat u loog.”

In het debat over het rapport van de parlementaire enquetecommissie aardgaswinning kreeg Mark Rutte felle kritiek, onder andere van Henk Nijboer (PvdA) en Sandra Beckerman (SP). Foto Phil Nijhuis/ANP

Een nieuw begin, een laatste kans om het bij het herstel van de aardbevingsschade in Groningen beter te doen. Daar had het kabinet om gevraagd, in reactie op het vernietigende rapport van de enquêtecommissie, dat het jarenlang bewust negeren van de Groningse belangen bij de gaswinning blootlegde.

Dat nieuwe begin zit er niet in, zo bleek na het Kamerdebat over de kabinetsreactie op het enquêterapport. De oppositie liet duidelijk merken nauwelijks een woord meer te geloven van wat premier Mark Rutte (VVD) over zijn handelen de afgelopen jaren in dit dossier zei. Hun misprijzen werd hoorbaar gedeeld door Groningers die in groten getale, deels urenlang staand, het debat vanaf de publieke tribune bijwoonden.

Kamerlid Henk Nijboer (PvdA) was het duidelijkst: „Ik zeg het de minister-president recht in het gezicht. Ik denk dat u loog.”

Een breed door de oppositie gesteunde motie van wantrouwen werd daarmee woensdagavond onvermijdelijk. Net zo onvermijdelijk leek het dat de coalitiefracties de rijen rond Rutte zouden sluiten, ondanks hun zichtbare ongemak met de opstelling van de premier in het debat.

Waarom ik niet opstap? Ik wil onderdeel zijn van de weg voorwaarts

Mark Rutte premier

Dat Rutte niet van opstappen wilde weten, maakte hij al meteen aan het begin van het debat duidelijk, toen hij opsomde in welke volgorde hij de vragen van de Kamer zou beantwoorden. Zijn laatste blokje zou gaan over „waarom ik of het kabinet niet opstap”. De premier: „Ik wil onderdeel zijn van de weg voorwaarts (…). Dat is mijn absolute ambitie.”

De kern van Ruttes verdediging: ja er zijn fouten gemaakt, en het kabinet deed regelmatig „niet genoeg” om de problemen te verhelpen rond de afhandeling van aardbevingsschade en de versterking van onveilige woningen in Groningen. Maar zijn intenties, was zijn boodschap, waren goed geweest. „Ik doe dit werk toch met mijn hele lijf, 24 uur per dag, omdat ik het goede voor Nederland wil.”

Zo probeerde de premier de belangrijkste conclusie van de enquêtecommissie te omzeilen. Namelijk dat de belangen van Groningers jarenlang „stelselmatig zijn genegeerd”, ook door zijn kabinetten. Het geld dat werd verdiend met de gaswinning ging boven de belangen van de Groningers, concludeerde de enquêtecommissie. Het waren bewuste politieke keuzes die in Groningen een „rampzalige situatie” veroorzaakten, niet ongelukkige fouten.

Schorsing

Het pijnlijkste voorbeeld daarvan was het verhogen van de gaswinning in 2013, na de aardbeving in Huizinge in 2012. Een fout, dat gaf Rutte direct toe, maar volgens hem geen gevolg van een „actief besluit” van het kabinet. Nadat GroenLinks-leider Jesse Klaver herhaaldelijk zei dit „feitelijk onjuist” was en Rutte dat herhaaldelijk tegensprak, vroeg Klaver om een schorsing, zodat Rutte nog even goed naar het enquêterapport kon kijken.

In dat rapport staat dat ambtenaren op het ministerie van Economische Zaken wisten dat de gaswinning in 2013 fors hoger zou uitvallen, en wisten dat er mogelijkheden waren om minder te winnen. Die ambtenaren gaven toen gashandelaar Gasterra een „expliciet signaal” om verder te gaan met de verhoogde gaswinning.

Na de schorsing vertelde Rutte dat die informatie toenmalig minister Henk Kamp en dus de politieke top niet had bereikt. „Dat zegt Henk Kamp in zijn verhoor, en ik vertrouw Henk Kamp.” De premier ging daarmee voorbij aan de verhoren van twee ambtenaren door de enquêtecommissie: die verklaarden onder ede dat zij hun minister wel degelijk mondeling hadden gewaarschuwd voor de hogere productie. Kamp zei in zijn verhoor dat hij zich dat niet herinnerde, maar ook dat zijn ambtenaren zich daar vast niet in hadden vergist.

Lees ook onze berichtgeving bij de presentatie van het rapport: Vernietigend enquêterapport: kabinet, Kamer en topambtenaren verantwoordelijk voor ‘rampzalige situatie’ Groningen

‘Mentaal eindverantwoordelijk’

Op de vraag of de premier zich verantwoordelijk voelde voor deze cruciale episode in de gaswinning, varieerden zijn antwoorden. Het ene moment zei hij dat „deze vragen zich diep in het ministerie van Economische Zaken” hadden afgespeeld, waar hij geen leiding aan gaf. Het volgende moment zei hij dat hij „staatsrechtelijk uiteraard altijd eindverantwoordelijk voor alles” is. Daarna dat hij zich in ieder geval altijd „mentaal eindverantwoordelijk” voelt.

De premier draaide zich ook even vast toen hij Kamerleden moest uitleggen wat hij had bedoeld met een opmerking tijdens zijn verhoor door de enquêtecommissie. Rutte zei toen dat hij „de grote maatschappelijke discussie” over het hoge winningsniveau in 2013 „pas echt [had] waargenomen in 2018”, „in zijn heftigheid”. Een uitspraak die tijdens het verhoor in oktober al grote verbazing wekte, zowel bij Kamerleden als in Groningen.

Rutte probeerde zijn opmerking in het verhoor met terugwerkende kracht een andere invulling te geven: „Ik zeg [in het verhoor] niet dat ik dat niet wist. Wat ik in het verhoor zeg, is dat in 2018 die maatschappelijke golf [van onvrede] terugkwam.” Hoe ernstig de situatie in Groningen was, had hij al ver voor 2018 door, zei hij. Wat hij pas in 2018 had ontdekt was uitsluitend hoe belangrijk de hoge gaswinning in 2013 was geweest voor die maatschappelijke onvrede.

Volgens Nijboer kwam bij hem de „stoom uit de oren” toen hij in 2014 hoorde over de hoge gaswinning van het jaar daarvoor. De kranten stonden er vol van, het kon niet zijn dat Rutte dat allemaal had gemist. Volgens zelfstandig Kamerlid Pieter Omtzigt waren er in 2013 „minstens honderd moties” ingediend die vroegen om de gaswinning verder terug te dringen. Dat Rutte pas in 2018 écht doordrongen was van de weerstand tegen de hoge gaswinning was „totaal ongeloofwaardig.”

Met zijn semantische manoeuvres dreef premier Rutte de oppositie tot wanhoop

Pudding aan de muur

Het waren zulke semantische manoeuvres op de vierkante millimeter – een handelsmerk van Rutte – die Kamerleden van de oppositie tijdens het debat al tot wanhoop dreven. Henk Nijboer: „De premier probeert een pudding aan de muur te spijkeren.” Sandra Beckerman (SP): „Als je dit al afschuift, hoe kunnen we dan verder?”

Lees ook: De kabinetsplannen maken de problemen alleen maar groter, klinkt het in Groningen

De coalitiepartijen vroegen de premier te „reflecteren”. Ze probeerden Rutte vooral zo ver te krijgen dat hij gevoelens zou uiten. Eline Vedder (CDA) was geschrokken van de „nogal technocratische reflectie” van de premier. Ze wilde horen hoe de premier het vertrouwen van Groningers ging terugwinnen. „Ik zou hem vooral ook willen aanmoedigen om dit soort vragen niet technocratisch aan te vliegen maar om ze, sneller dan nu gebeurt, op menselijk vlak aan te vliegen. Ik vind namelijk dat we erg hard ons best moeten doen om die kant van u te zien vandaag.” Ook Faissal Boulakjar (D66) vroeg de premier „zijn zakelijke schild af te gooien”, want „dit debat gaat ook over gevoel en emoties”.

Rutte vond het een lastig verzoek. „We tikken allemaal anders.” Uiteindelijk kreeg coalitiegenoot Mirjam Bikker (ChristenUnie) Rutte toch zover – met een subtiele politieke dreiging. Zij had eerder zelf excuses aangeboden voor het optreden van haar partij: „Voor onze fractie weegt ontzettend zwaar hoe de premier zelf erop terugkijkt.” Of hij wilde aangeven wat hij daarbij voelde. Rutte: „Boosheid en schaamte.”

Het boek Ont past mooi in de kast-met-bankje te Antwerpen

admin
November 19, 2024
0

Ook boeken verdienen bescherming tegen de herfst, moet de timmervrouw hebben gedacht die de Antwerpse Coquilhatstraat trakteerde op een grote, wind- en regendichte straatboekenkast. Maar hout en hamer stromen waar het niet gaan kan, dus timmerde de vrouw (die ook best een man had kunnen zijn) voort tot er een bankje aan de kast vast zat. Want wie eenmaal een fraaie ontdekking van de plank heeft gelicht, wil natuurlijk meteen ontspannen op dat bankje gaan zitten lezen.

Als er dan maar niet, eind oktober, een noodweer boven de stad losbreekt, zoals op de eerste pagina van Het boek Ont van Anton Valens, waarin de held aanschouwt hoe de kerk tegenover zijn huis wordt gegeseld: „Verticale rivieren stroomden langs de muren, verzamelden zich in goten en raasden zich verder de diepte in. De goten overstroomden, de regenpijpen spuwden het uit maar konden de toevloed niet aan.” De kerk van dienst staat trouwens in Groningen – maar dit exemplaar van Het boek Ont (2012) is van de bibliotheek in Antwerpen geweest. Een zelfklever met regels van dichter Maud Vanhauwaert moedigt de vinder aan tot doorgeven, zodat er iets nieuws ontstaat: „blaas in mij nieuw leven/ maak gauw een nieuwe vriend/ Aan wie je mij kan geven.”

Vrienden maken is niet de grootste kracht van Isebrand Schut, de onweerstaanbare antiheld van deze roman. Hij is een gesjeesde biologiestudent in wie een mensenvrees is ontbolsterd die maakt dat hij op straat amper nog vóór zich durft te kijken, uit angst voor een ontmoeting die hem ertoe zou dwingen een voorbijganger te groeten. Inderdaad, dit is een man die voor bijna alles bang is geweest, figuren op het kleed wellicht, en zeker brieven. Maar zijn angst ontpopt zich als het begin van iets nieuws, wanneer hij in een café twee lotgenoten meent te ontwaren, van wie de een voor de ander een envelop opent: postvrezers.

Daar zit zelfhulp in. Isebrand plaatst een advertentie ter oprichting van ‘Man&Post’, waarvan de lezers elkaar bij hem thuis ontmoeten met een eenvoudige missie: „Ik maak jouw post open en jij de mijne. Samen bergen we het op. Gedeelde post is halve post.” Het trekt het type man aan dat bij dat opmerkelijke kerkvormige Antwerpse kastje-met-bankje past: figuren die de beschutting van de kast zoeken, maar niet kunnen ontkennen dat ze ook op dat bankje nat zullen regenen. Hun ontregeling zit van binnen.

Valens (die drie jaar geleden op zijn 57ste stierf) beschrijft buitengewoon geestig en met groot gevoel voor ironie hoe de postvrezers zich aan hun lang niet altijd postgerelateerde ellende proberen te ontworstelen. Ook Isebrand voelt dat er iets moet gebeuren: „Ik moet iets dóén, schreeuwde een stem in zijn hoofd, ik moet ontvlammen want anders ontplof ik.”

De man die de grootste invloed op Isebrand heeft is de ondernemer Cor Meckering, die onder veel meer werkt aan een grote publicatie: ‘Het boek Ont’, waarin hij – een Battus in het diepst van zijn gedachten – tracht de verschillende betekenissen van het voorvoegsel Ont te ontsluieren. Soms betekent het een einde (ontstoppen, onthand), soms juist een begin. De omgang met Meckering leidt bij Isebrand tot een ontwaken. Hij keert zich stap voor stap naar de wereld toe. Intussen wemelt het van de onweerstaanbaar onhandige scènes uit de levens van Valens’ postvrezers. Die maken hem tot een van de ontroerendste schrijvers die ik ken.

Wilt u het besproken exemplaar van Het boek Ont hebben? Mail dan naar [email protected]; het boek wordt onder inzenders verloot, de winnaar krijgt bericht.

Opinie | Circuittraining

admin
November 19, 2024
0

Freek onze sportcoach van de circuittraining voor senioren op dinsdag geeft op het eind van de training de cooling down : „Rek je helemaal uit, armen omhoog en sta hoog op je tenen. Goed zo en nu maak je klein , op je hurken, zo klein mogelijk.” Een medesportster zakt door de knieën en zegt: „Ik heb me zo klein gemaakt, ik vind mezelf niet meer terug.”

Lezers zijn de auteurs van deze rubriek. Een Ikje is een persoonlijke ervaring of anekdote in maximaal 120 woorden. Insturen via [email protected]

De VVD wil de publieke omroep ‘drastisch’ hervormen: ‘Het huidige bestel is niet klaar voor de toekomst’

admin
November 18, 2024
0

De VVD maakt zich grote zorgen over de publieke omroep. De partij vindt de manier waarop het omroepbestel nu is ingericht onhoudbaar. Het toch al complexe Nederlandse stelsel dreigt onbestuurbaar te worden na de toetreding van verschillende nieuwe (aspirant-)omroepen. Bovendien is de pluriformiteit die via de omroepen is verankerd in het bestel volgens de partij gebaseerd op de verzuiling van na de Tweede Wereldoorlog, niet op de huidige samenleving. En dan zijn er nog de recente schandalen rondom grensoverschrijdend gedrag en discutabele salarisconstructies van populaire presentatoren die het publieke vertrouwen in de omroepbestel als geheel hebben ondergraven.

„Ik denk de publieke omroep in zijn huidige vorm niet klaar is voor de toekomst”, zegt Claire Martens-America, sinds eind vorig jaar Tweede Kamerlid voor de VVD, in een interview met NRC, waarin ze haar visie – en die van haar partij – op de toekomst van het bestel uiteenzet. „Niet qua maatschappelijk draagvlak, niet qua digitalisering, en niet qua bestuur. En de grote verliezer is de journalistiek, die we in deze tijd zo ontzettend hard nodig hebben, want die moet ons, politici, blijven controleren. Daarom is de publieke omroep zo belangrijk.”

In het regeerakkoord dat de vier coalitiepartijen in september presenteerden spraken zij af de publieke omroep te hervormen. Maar hoe die hervorming eruit moet komen te zien, is nog onduidelijk. Uit frustratie over het gebrek aan voortuitgang heeft Martens-America namens de VVD een voorstel geschreven voor een grondige systeemverandering. „Hilversum heeft laten zien dat het zonder politieke druk niet zal overgaan tot een drastische hervorming van het publieke omroepbestel. Daarom heb ik het heft in eigen handen genomen. Ik ben erg benieuwd wat de minister van ons plan vindt.”

Vijf productiehuizen

Het zeven pagina’s tellende plan, getiteld ‘De Publieke Omroep: compact, met focus en klaar voor de toekomst’, schetst een nieuwe organisatiestructuur die het bestel efficiënter, transparanter, digitaler en goedkoper moet maken. De huidige dertien (aspirant-)omroepen moeten worden samengevoegd tot vijf zogeheten ‘productiehuizen’. Omroepen blijven in naam bestaan, maar de manier waarop ze bestuurd en georganiseerd worden gaat op de schop.

Eén zo’n nieuw te vormen productiehuis wordt gevormd door de taakomroepen NOS en NTR. Eén door de NPO, die moet veranderen van een spelverdeler in een facilitator en op gelijke voet komt te staan met de andere productiehuizen. De andere drie moeten voortborduren op de huidige samenwerking tussen omroepen, en elk een maatschappelijke stroming vertegenwoordigen.

Ook op bestuurlijk niveau stelt de VVD ingrijpende veranderingen voor. Elk productiehuis moet één bestuurder leveren voor het gehele publieke bestel, inclusief de NPO. Behalve één raad van bestuur moet er ook één toezichthouder komen voor het hele publieke bestel in plaats van één voor elke omroep. „Het Commissariaat voor de Media functioneert op dit moment niet naar behoren”, zegt Martens-America. „Dat blijkt uit verschillende recent verschenen rapporten, zoals van het onderzoeks- en adviesbureau Kwink. Die hadden een pittige analyse van de toezichthouder. De VVD gelooft dat de hervorming van het bestel alleen kan slagen met een sterkere en neutrale toezichthouder, die door het ministerie aangesteld wordt, om te zorgen dat de politiek zich niet inhoudelijk gaat bemoeien met de journalistiek.”

Aansluiting bij de samenleving

De afgelopen decennia zijn er vaker voorstellen gedaan om het publieke bestel op de schop te nemen. Maar die liepen steevast stuk op de hechte banden tussen de omroepen en politieke partijen. Vooral christelijke partijen verzetten zich tegen de beperking van de macht van omroepen in Hilversum. „Ik weet niet of de minister, die van ChristenUnie-huize is, het met ons eens is”, zegt Martens-America. „Maar de VVD denkt dat het loslaten van leden de enige manier is om weer aansluiting te vinden bij de samenleving. Zodat het minder gaat over omroepen en bestuurders, en meer over de stromingen in de samenleving en hoe we het bestel zo kunnen inrichten dat we die het beste blijven bedienen.”

Het meest explosieve voorstel is om af te stappen van het idee dat omroepen verenigingen moeten zijn. De recente schandalen bij omroepen laten volgens Martens-America zien dat het verenigingsrecht, dat omroepen grote autonomie geeft, ingrijpen in onfatsoenlijk bestuur in de weg zit. Voordat ze Kamerlid werd, was ze hr-manager in het bedrijfsleven, waaronder bij het Amsterdamse reclamebureau Ace. „Daardoor weet ik hoe je je gezonde checks and balances inricht”, zegt ze. „En er zijn omroepen waar dat nu niet goed is geregeld. Stel je bent een medewerker met een klacht over je leidinggevende die tegelijkertijd ook de enige bestuurder is. Dan kan je met je klacht niet naar een andere bestuurder stappen. Dat is ontzettend onveilig voor medewerkers op de werkvloer.”

Claire Martens is sinds eind vorig jaar lid van de Tweede Kamer voor de VVD.

Martens-America benadrukt dat sommige omroepen hun organisatie bestuurlijk wel goed op orde hebben, met name de fusie-omroepen. „Maar er zijn ook enkele omroepen die een zeer ongezonde bestuursstructuur hebben”, zegt ze. „En daar maak ik me zorgen over, want ze worden wel betaald van belastinggeld. En al die mensen op de werkvloer hebben geen keus. Neem Omroep Max, die al heel lang dezelfde bestuurder heeft [Jan Slagter, red.]. Dat doet verder niks af aan zijn inzet en kwaliteiten. Maar als je echt zegt dat de omroep centraal staat, dan maak je op een gegeven moment plaats voor vernieuwing.”

Qua digitalisering zijn sommige omroepen (zoals PowNed) ook verder dan andere (Omroep Max). En ook dat baart Martens-America zorgen. Want digitaal heeft wel de toekomst. De publieke omroep heeft sinds enkele jaren een eigen streamingsdienst: NPO Start. Maar de app streamt op een veel lagere videoresolutie dan andere diensten. Daarom vraagt de VVD zich af waarom NPO Start in eigen beheer ontwikkeld moet worden. Kleine omroepen klagen over hun online zichtbaarheid en hebben daar geen invloed op.

„Ik begrijp onze ambitie om een eigen streamingsdienst te ontwikkelen niet”, zegt Martens-America. „Want laten we eerlijk zijn: we komen nooit in de buurt van een Netlfix.” Toch vindt ze het te laat om nu nog de stekker uit het project te trekken. Wel denkt ze dat omroepen andere digitale kanalen kunnen gebruiken om hun content uit te zenden. „Waarom kan content niet worden gedeeld via YouTube of Netflix, om jongere doelgroepen te bereiken? De Belgische publieke omroep werkt al nauw samen met Netflix. Digitalisering vraagt veel aandacht, daarom moet dat de komende tijd het hoofdonderwerp in Hilversum worden.”

Hervormen, maar hoe?

Het kabinet-Schoof gaat de landelijke publieke omroep hervormen, zo valt te lezen in het regeerprogramma. De VVD komt deze dinsdag als eerste coalitiepartij met een concreet plan. Hoe staan de andere regeringspartijen erin?

De PVV schrijft in haar verkiezingsprogramma niets over de publieke omroep, maar heeft in het verleden vaak de wens uitgesproken om de ‘linkse’ NPO in zijn geheel op te doeken. Volgens de partij is mediavoorziening geen taak van de overheid

BBB, de kleinste fractie in het kabinet, wil vooral winst behalen door het stelsel van ‘externe pluriformiteit’ om te katten tot een ‘BBC-model’, waarbij de omroepverenigingen nog slechts als leveranciers van tv-programma’s zouden dienen.

NSC wil als enige partij niet snijden in de 900 miljoen euro die de overheid bijdraagt aan het NPO-budget. Wel leven er in de partij ideeën over het stoppen met de derde zender, NPO3, ten faveure van andere vormen van verspreiding.

Luister naar