N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Ophef Een Wageningse doctor die is betrapt op datamanipulatie, verloor vorige maand de rechtszaak over het intrekken van zijn titel. Hardvochtig, vindt zijn advocaat.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data100281900-99e683.jpg)
Foto ANP
Rector magnificus Arthur Mol weet het zeker. De buitenlandse PhD-student die in 2017 in Wageningen promoveerde op een economisch-historisch onderzoek heeft doelbewust gegevens gefabriceerd en verdraaid om een verband te leggen tussen extreme weersomstandigheden en sociale onrust in koloniaal Afrika. „Hij heeft een waarheid verzonnen”, stelt de rector. Een wetenschappelijke doodzonde waar maar één maatregel bij past: het intrekken van de doctorsgraad. „Het proefschrift is geen proeve van bekwaamheid. Die titel had nooit verleend morgen worden.”
Advocaat Bas de Moor, die de voormalige PhD-student juridisch bijstaat, schetst een heel ander beeld. „Mijn cliënt wordt neergezet als fraudeur, maar hij was een onervaren onderzoeker die te maken had met historisch archiefmateriaal waar nogal wat ruis in zat. Bij het samenstellen van zijn database heeft hij archiefgegevens moeten interpreteren en daarbij lastige keuzes moest maken.”
De datamanipulatie kwam aan het licht nadat Duitse onderzoekers die met dezelfde Britse bronnen werkten, de verbanden in het proefschrift niet konden repliceren. „De promotoren hebben daarop zelf de archieven in Londen geraadpleegd en toen bleek dat de voormalige promovendus zeker 10 procent van de originele data heeft veranderd. Daarbij ging het niet om moeilijk te interpreteren gegevens, maar om duidelijke data zoals de regenval in millimeters”, vertelt Mol.
Bewuste aanpassingen
De Wageningse Commissie Wetenschappelijke Integriteit kwam in 2018 tot de conclusie dat er sprake is van datamanipulatie. Het Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit nam dat oordeel in 2019 over en voegde eraan toe dat het niet om slordigheden gaat maar om bewuste aanpassingen die dienend waren aan de conclusies van de onderzoeker. De universiteit besloot daarop de doctorsgraad in te trekken. Het bezwaar daartegen vond een onafhankelijke commissie ongegrond. „We zijn dus niet over één nacht ijs gegaan”, vindt de rector.
De voormalige PhD-student stapte naar de rechter, die de universiteit half april volledig in het gelijk stelde en en passant ook een einde maakte aan de onduidelijkheid over het terugdraaien van een promotie. Hoewel het niet in de wet is geregeld mag een universiteit een verleende doctorsgraad intrekken als er achteraf schendingen van de wetenschappelijke integriteit aan het licht komen, blijkt uit de uitspraak.
De voormalige promovendus is aangeslagen, vertelt zijn advocaat. Hij is zijn baan als postdoctoraal onderzoeker al kwijtgeraakt, het intrekken van zijn titel betekent het definitieve einde van zijn wetenschappelijke carrière. „Het is de zwaarste straf die je kunt krijgen als wetenschapper”, stelt De Moor. De advocaat vindt het een hardvochtig besluit waarbij de menselijke maat uit het oog verloren is. „Het handelen van mijn cliënt is van meet af aan negatief geframed. Hij werd negen maanden na zijn promotie geconfronteerd met heftige beschuldigingen die hij niet meteen kon weerleggen en hij heeft daarna geen enkele kans gekregen om zijn fouten te herstellen. De universiteit heeft ook geen enkele verantwoordelijkheid genomen voor die fouten.”
