Wie wil nog op ‘zinkend schip’ CDA blijven zitten?

Het is het laatste waar je als partij-in-crisis op zit te wachten: een uittocht van Tweede Kamerleden. Want wie wil nog wél achterblijven op het zinkende schip? Eerst maakte deze week Agnes Mulder bekend dat ze vertrekt als Kamerlid van het CDA, ze wordt directeur van de werkgeversorganisatie VNO-NCW MKB Noord. Daarna kwam de mededeling van Jaco Geurts: híj geeft het CDA-Kamerlidmaatschap zelfs op voor een tijdelijke baan, hij wordt waarnemend burgemeester in Maasdriel.

Zo is het CDA, met 14 zetels in de Eerste Kamer, voor vervanging aangekomen bij nummer 23 op de kandidatenlijst: Eline Vedder, boerin in Drenthe die volgens ingewijden bij de verkiezingen van 2021 heel graag veel hoger op de lijst had willen komen. Zij zal, als oud-staatssecretaris Mona Keijzer opnieuw bedankt voor het Kamerlidmaatschap (want zíj gaat voor), worden gebeld door de Kiesraad met de vraag of ze naar Den Haag wil komen. Agnes Mulder wordt vervangen door Bart van den Brink, de politiek stateeg van het CDA en de vroegere politiek assistent van minister Hugo de Jonge.

Voor de beeldvorming is het slecht ja, klinkt het onder CDA’ers in de partijtop. Maar heel veel slechter dan het beeld van de partij nu al is, zeggen ze ook, kan het niet meer worden. Wopke Hoekstra’s leiderschap wordt gezien als zwak, er is boosheid in de achterban over het stikstofbeleid van Rutte IV, en grote onzekerheid door de verkiezingsoverwinning van BBB bij de provinciale verkiezingen in maart. Een peiling van I&O Research deze week maakt het allemaal niet veel beter: daarin staat BBB op 31 zetels in de Tweede Kamer, de VVD op 19, het CDA op 7.

‘Niks mis mee’

Sinds de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 vertrokken bij het CDA Pieter Omtzigt, die in zijn eentje verder ging, Harry van der Molen, die oververmoeid was, en Raymond Knops. Volgens CDA’ers geldt voor hen allemaal dat ze hun eigen redenen hadden, en ook Mulder en Geurts zouden niet zijn vertrokken omdat de sfeer in de fractie slecht is. Mulder en Geurts waren allebei al tien jaar Kamerlid en volgens staatssecretaris van Financiën Marnix van Rij, oud-partijvoorzitter van het CDA, is er dan „niks mis mee als je om je heen kijkt en een mooie aanbieding krijgt”.

Hij noemde vrijdagochtend, net voor de wekelijkse vergadering van de ministerraad, ook nog de regel die het CDA hanteert: dat je na drie termijnen stopt als Kamerlid. Een nieuwe plek op de kandidatenlijst zat er voor Geurts en Mulder dus niet meer in.

Het klinkt misschien logisch, maar dat is het niet als je ervan uitgaat dat de volgende Tweede Kamerverkiezingen pas over twee jaar zijn. Ze staan gepland voor maart 2025. Een uittocht die daarmee te maken heeft, zie je meestal pas in het laatste jaar voor verkiezingen. Maar in Den Haag denken steeds minder mensen dat Rutte IV het nog lang volhoudt en dan zou het wél logisch kunnen zijn dat je ‘om je heen kijkt’. Bij D66 maakte Kamerlid Marijke van Beukering anderhalve week geleden bekend dat ze burgemeester wordt van Nieuwegein. Zij vertrekt al na drie jaar. SP’er Maarten Hijink, Kamerlid sinds 2017, liet deze week weten dat zijn werk in Den Haag te hard ingrijpt in zijn privéleven, hij stopt ook.

Genadeloze wereld

Wat zich achter de schermen bij fracties afspeelt en of dat invloed heeft gehad op zulke beslissingen, zal lang niet altijd bekend worden. Wat wel zeker is: de Tweede Kamer is een veeleisende en vaak genadeloze wereld, waarin lang niet iedereen zichzelf staande kan of wil houden. Dat het in de CDA-gang van de Tweede Kamer al langer niet zo gezellig is, zien ook Kamerleden van andere partijen. Maar houd de moed er maar eens wél in, als je verkiezing na verkiezing verliest en een andere partij jouw achterban aan het overnemen is. Bij andere partijen geldt dat vooral Kamerleden die nog niet erg zijn opgevallen gaan rondkijken, want zo hard is het in Den Haag ook: als je je na twee jaar nog niet hebt bewezen als Kamerlid, zal dat zo goed als zeker ook niet meer gaan lukken.