De vraag is hoe Feyenoord uit deze spiraal kan komen – áls het dat wil

Supporters staan in de avondzon bier te drinken binnen de hekken van stadion de Kuip bij Café De Vereeniging, ongeveer een uur voor Feyenoord-Ajax. Een man, volgens Feyenoord geen ingehuurde artiest, zingt eerst You’ll Never Walk Alone. Maar opeens schreeuwt hij „Hamas, Hamas, Joden aan het gas”, blijkt uit beelden. Tientallen anderen zingen mee en steken hun handen in de lucht. „Er is nog getracht het geluidkanaal dicht te draaien”, zegt een Feyenoord-woordvoerder tegen NRC.

Alsof een gebouw in brand staat, zo hevig is de rookontwikkeling. Enkele seconden na de aftrap is zwaar vuurwerk afgestoken aan de zijde waar de harde kern staat. Gejuich klinkt bij een vuurwerkbom, als massaal „Wie niet springt die is een Jood” wordt gezongen. Het vuur zorgt voor zeer gevaarlijke situaties op de tribunes, het spel wordt minutenlang stilgelegd. Wonderwel loopt het goed af. De rook trekt langzaam weg uit de windstille Kuip.

Vier aanstekers liggen op het gras, na 62 minuten voetbal. Twee oranje, een groene en een witte. Eerder zijn er al plastic bekers met bier gegooid naar Ajax-spelers die warmlopen. Het gebeurt allemaal aan de kant waar vanwege de camerapositie bij één tribunezijde géén hoge netten hangen. Vanuit een hoek gooit een man een aansteker precies op het achterhoofd van Ajax-middenvelder Davy Klaassen, wat tot een bloedende wond leidt. Het duel wordt tijdelijk gestaakt.

Het Openbaar Ministerie bevestigde donderdag onderzoek te doen naar het zingen van antisemitische leuzen. Een man die het vuurwerk zou hebben aangestoken en nog probeerde te vluchten, is aangehouden. Evenals een 32-jarige man die wordt verdacht van het gooien van de aansteker richting Klaassen.

‘Schandalig’

De opstapeling van incidenten woensdagavond rond de halve finale van de KNVB-beker, is een nieuw dieptepunt in de supportersproblematiek die Feyenoord al jaren in haar greep houdt. Wéér staat Feyenoord er slecht op, juist nu de clubs sportief een van de beste periodes in decennia beleeft.

„Je vindt waarschijnlijk niet het woord dat de lading volledig dekt”, zei Feyenoord-coach Arne Slot. Hij probeerde het wel. „Schamen. Schandalig. Belachelijk.”

De intense support is enerzijds de kracht van Feyenoord, is het heersende idee. De vijandige, intimiderende sfeer stuwt de ploeg, is de gedachte. Zo zei coach Giovanni van Bronckhorst, kind van de club, in 2017 na een zege op Napoli dat de vele fakkels die achter het doel werden afgestoken hielpen bij de overwinning. „Onder aan de streep is het denk ik wel positief”, zei hij, om er snel aan toe te voegen dat het eigenlijk niet de bedoeling is.

In dat opzicht worden ze gekoesterd, het fanatieke deel van het legioen máákt de club. Maar het is een dun, delicaat lijntje. Want waar eindigt clubliefde en waar begint hooliganisme en verwerpelijk of strafbaar gedrag? Met hoge boetes, sancties en stadionverboden tot gevolg – de historie is lang op dit gebied.

Nieuw is het incident met de aansteker niet. Steven Berghuis overkwam het als Feyenoord-speler op bezoek bij Ajax in 2017. Maar meestal worden spelers niet geraakt. Als de frustraties oplopen, kunnen in een giftige cocktail van haat en testosteron – mogelijk in combinatie met drank en drugs, een probleem in stadions – de stoppen doorslaan. Zoals in 2005 Sporting Lissabon-doelman Ricardo neerzeeg in de Kuip, nadat er vlakbij hem vuurwerk ontplofte. Zoals woensdag bij 2-1 achter tegen de aartsrivaal, met Klaassen die later duizelig naar de grond zakt.

Feyenoord is al jaren niet de baas in eigen huis, zei de Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb in 2015. Formeel niet, omdat het stadion een aparte entiteit is. Maar ook in verhouding tot de harde kern. Gefouilleerd wordt er wel, met name bij de fanatieke vakken, maar niet consequent. Vuurwerk naar binnen smokkelen is, mede daarom, niet zo moeilijk.

Illustratief voor de gebrekkige controle was het binnendringen van de Kuip door tientallen fans in 2021 tijdens een duel tegen RKC, midden in de pandemie. Fakkels en rookbommen werden afgestoken, vuurwerk op het veld gegooid. Spelers gaven applaus, coach Dick Advocaat reageerde laconiek. De stadiondirectie vermoedde dat er een sleutel in omloop was onder fans.

Feyenoord City

De hoop bij de club- en stadionleiding was dat in een nieuw onderkomen de controle op supporters beter geregeld zou kunnen worden. Maar het stadionproject Feyenoord City klapte, mede tot blijdschap van de harde kern. Zij behouden daarmee hun sterke positie in de 85-jaar oude Kuip.

De club heeft na de gebeurtenissen van woensdag ingegrepen voor de kwartfinale van de Europa League van volgende week donderdag tegen AS Roma. Vak Z, het lage parterre vak waarvandaan de aansteker werd gegooid, blijft dan leeg om herhaling te voorkomen. Het duel tegen AS Roma is beladen omdat Feyenoord-fans zich in 2015 misdroegen in de binnenstad van Rome. Feyenoord-fans zijn deze keer niet welkom in Italië.

Via stadionverboden wordt wel opgetreden tegen raddraaiers, maar serieus werk maken van het dieperliggende supportersprobleem doet Feyenoord niet zichtbaar. De macht van de harde kern lijkt groter geworden, zegt een oud-bestuurder van de club. Het is voor de clubleiding niet eenvoudig om volledig te breken met de meest dominante groep, mede omdat het sentiment wordt gevoed dat de extreme sfeer in de Kuip nodig is. Het vaak gecultiveerde ‘rauwe randje’ van een ‘emotionele volksclub’.

Bovendien zijn intimidaties nooit ver weg. Voormalig financieel directeur Onno Jacobs werd door oplopende spanningen geadviseerd via verschillende routes weg te rijden van de Kuip. Bij oud-directeur Eric Gudde, die bedreigd werd, stonden hooligans in zijn tuin. En bij directeur Mark Koevermans werden ruiten van zijn woning ingegooid met stenen, mede daarom stapte hij in 2021 op. Daar waar bestuurders vertrekken, blijft de harde kern.

De incidenten met supporters maken dat Feyenoord ook betrekkelijk weinig aantrekkingskracht lijkt te hebben op het nationale en internationale bedrijfsleven. Een rel is nooit ver weg, wat het voor sponsors risicovol maakt om zich aan de naam Feyenoord te verbinden. Veel partners van de club zijn niet voor niets regionaal georiënteerd.

Een grote nieuwe hoofdsponsor is niet gevonden, deze week werd bekend dat het contract van EuroParcs wordt verlengd. Daar waar Ajax, dat weliswaar ook supportersproblemen kent, zich nadrukkelijk als A-merk profileert en een internationale, commerciële koers vaart. Uit sponsoring haalde Ajax vorig seizoen 39 miljoen euro, tegen 16 miljoen voor Feyenoord, blijkt uit de jaarverslagen.

De vraag is hoe Feyenoord uit deze spiraal kan komen – áls het dat wil. Paris Saint-Germain is in dat opzicht een interessant voorbeeld. De Franse club haalde in het verleden vaak het nieuws met gewelddadige supporters, maar wist de invloed van de ultra’s in te dammen. Inmiddels is de club, na overname door de Qatarese staat, een Europese grootmacht.

Feyenoord liet donderdag weten dat meer dan 25 mensen zijn geïdentificeerd en/of aangehouden wegens wangedrag. „Allen kunnen een langdurig stadionverbod tegemoet zien.”